امید صالحیان؛ كارشناس ارشد فیزیولوژی ورزش
آمفتامین
آمفتامین قوی‌ترین داروی محرك اعصاب است. این دارو در سال 1936 وارد دنیای طب گردید و نخستین سوء استفاده از این دارو به وسیله سربازان در جنگ جهانی دوم (به شكل استنشاقی) بود كه پس از آن مصرف آمفتامین مرسوم شد. در ابتدا این دارو برای درمان احتقاق بینی تجویز می‌شد.
مكانیسم اثر
- آمفتامین از طریق آزاد كردن آمین‌های بیولوژیك یعنی آدرنالین و نور آدرنالین از انتهای اعصاب اثر می‌كند و در نتیجه آن فعالیت در سیستم محركه حركتی افزایش می‌یابد.
- جدا كردن كاتكول آمین‌های متصل.
- مهار فعالیت آنزیمی مونو آمین اكسیداز.
- تداخل در بازجذب مجدد كاتكول آمین.
- تولید نوروترانسمیترهای كاذب.
اثرات آمفتامین روی سیستم اعصاب
آمفتامین با تحریك مركز تنفس در بصل النخاع باعث افزایش سرعت و عمق تنفس می‌شود. این دارو انتقال‌های تك سیناپسی در نخاع را تسهیل كرده و همراه با افدرین باعث تشدید فعالیت حركتی می‌گردد.
در افراد دچار ضعف تنفس، سبب تحریك قابل ملاحظه تنفس می‌گردد. این امر در افراد عادی و در مقادیر معمولی، چندان قابل ملاحظه نیست.
تحقیق در مورد متابولیسم آمفتامین دشوار است كه این به خاطر تفاوت‌های وسیع بین گونه‌های مختلف در اثرات متابولیكی آن می‌باشد. متابولیت‌های اصلی آمفتامین عبارتند از: هیدروكسی افدرین و هیدروكسی آمفتامین. هردوی این متابولیت‌ها اثرات فارماكولوژیك مشابهی دارند.
آمفتامین با تصفیه كلیوی از جریان خون پاك می‌شود و مقدار كمی آمفتامین به داخل ادرار می‌ریزد. دفع آمفتامین با ادرار اسیدی تشدید می‌شود و داروهایی كه اسیدیته را افزایش می‌دهند، دفع آمفتامین را تسریع می‌كنند كه این عامل در موارد مصرف بیش از حد آمفتامین خیلی موثر است.
نتایج حاصل از تجویز خوراكی 30-10 میلی گرم آمفتامین به قرار زیر است:
- كاهش احساس خستگی
- افزایش هوشیاری و آگاهی فرد
- بشاش و سرحال نمودن فرد
- ایجاد ابتكار و قدرت عمل در شخص
- ایجاد اعتماد به نفس
- افزایش كارآیی فیزیكی در ورزشكاران
- افزایش قدرت تمركز
- ایجاد نشاط، خوشحالی، رضایت باطن، شادی و شعف
- بالا رفتن قدرت حركتی و افزایش كیفیت اجرای سخنرانی
اثرات آمفتامین روی خستگی و خواب
- طولانی كردن مدت و قدرت اجرایی عمل قبل از خستگی
- بالا بردن تحمل ورزشكار جهت اختصاص دادن ساعات بیشتر برای تمرین
- خاصیت ضددرد
- افزایش حركات بدن حین خواب
- كاهش مدت زمان مرحله رم خواب
- افزایش طول مدت خواب
- ایجاد افسردگی شدید در صورت قطع مصرف
اثرات آمفتامین روی سیستم قلبی، عروقی، گوارش و رفتار جنسی
- افزایش فشار سیستولی و دیاستولی
- كاهش ضربان قلب
- افزایش فشار خون، آریتمی، كلاپس گردش خون، طپش قلب، لرز و رنگ پریدگی
- نامنظم شدن نوار قلب
- افزایش طول دامنه دلتا كه سبب خواب آلودگی شدید می‌شود
- اسهال، بی‌اشتهایی، تهوع، خشكی دهان و كاهش سرعت تخلیه مواد از معده
- كاهش وزن و كاهش میل به غذا
- آمفتامین در مردان هیچ گونه تغییر جنسی ایجاد نمی‌كند، اما در زنان باعث كاهش میل جنسی می‌شود
- افزایش پرولاكتین و خروج ناگهانی شیر از پستان
اشكال دارویی
قرص‌های 5 و 10 میلی گرمی، كپسول‌های آهسته رهش 5، 10 و 15 میلی گرمیآمفتامین باید حدود 60-30 دقیقه قبل از غذا مصرف شود.
مسمومیت و عوارض جانبی
- تب، لرز، بی‌قراری، نگرانی و تشویش
- اغتشاش شعور، افزایش میل جنسی، ضعف و سرگیجه
- بر افروختگی، افزایش درجه حرارت بدن و افزایش فشار خون
- گشاد شدن مردمك‌ها، افزایش ضربان قلب و تشنج
- اختلالات روانی هذیان، توهمات، سوءظن و شیزوفرنی
- اغماء و خونریزی داخل مغزی
یكی از مهم‌ترین عوارض جانبی این دارو در ورزشكاران گرمازدگی است. افزایش دمای بدن مشكل جدی برای ورزشكارانی است كه در محیط‌های گرم تمرین می‌كنند و این به علت تنگی عروق محیطی توسط دارو و در نتیجه عدم دفع گرما از پوست می‌باشد. مصرف این دارو در تعدادی از ورزشكاران، به ویژه طی مسابقات دوچرخه سواری بر اثر گرمازدگی مفرط و ایست قلبی منجر به مرگ شده است.
استعمال آمفتامین در ورزش
آمفتامین به دلیل كاهش خستگی، افزایش دقت و تمركز و قدرت كارآیی، مصرف بالایی در میان ورزشكاران دارد. ورزشكارانی كه آمفتامین مصرف می‌كنند فكر می‌كنند می‌توانند دردهای ناشی از صدمات ورزشی را نادیده بگیرند و از این رو به مسابقه ادامه می‌دهند.
در نتیجه صدمه حاصله گسترش می‌یابد و خطرات بیشتری آن‌ها را تهدید می‌كند. ورزشكار مقدار 15-10 میلی گرم را 3-2 ساعت قبل از مسابقه مصرف می‌كند كه در صورت مصرف بیشتر، اثر آن 60-30 دقیقه پس از خوردن ظاهر می‌شود. مصرف آمفتامین بیشتر در دو سرعت می‌باشد طوری كه ورزشكار احساس قدرت كرده و خیلی سریع دور بر می‌دارد. همچنین در ورزش‌های كشتی، جدو و ... كه نیاز به كاهش وزن سریع دارند نیز مصرف بالایی دارد.
استریكنین
استریكنین یكی از داروهای محرك سیستم اعصاب است. استریكنین آلكالوییدی در هسته دانه یك گیاه بومی به نام ایتریكنوس است كه در هند می‌روید. معنی این گیاه آجیل استفراغ آور است ولی استریكنین واقعا استفراغ‌آور نیست و این اثر دارو از خاصیت تضعیف‌كنندگی آن ناشی می‌شود.
این دارو برای اولین بار در قرن شانزدهم در آلمان به عنوان ضد موش و ضد حیوانات موذی معرفی گردید و در سال 1540 برای نخستین بار وارد دنیای طب شد، ولی به دلیل مسمومیت ناشی از آن كه بیشتر كودكان را در بر می‌گرفت و عدم اطلاع از مكانیسم و چگونگی مصرف آن چندین سال بعد استعمال آن ممنوع گردید...
برای خواندن بخش دوم- خط قرمز دارویی در ورزش- اینجا کلیک کنید.
