اثرات استریكنین روی سیستم عصبی
استریكنین داروی تشنج‌زای قوی است و باعث تحریك تمام قسمت‌های سیستم اعصاب مركزی می‌گردد. این دارو سطح تحریك‌پذیری سلول‌های عصبی را افزایش می‌دهد.
با از میان برداشته شدن مهار بین اعصاب و عضلات توسط استریكنین، فعالیت سلول‌های عصبی بالا رفته و شخص در مقابل تحریكات حسی عكس‌العمل شدیدی از خود نشان می‌دهد.
خاصیت تشنج زایی دارو ناشی از وقفه در مهار پس سیناپسی گلیسین است.در حالت عادی در نخاع سلول‌هایی بنام رن شاو وجود دارد كه از این سلول‌ها گلیسین آزاد می‌گردد. گلیسین یك واسطه شیمیایی مهم برای نورون‌های حركتی و نورون‌های بینابینی داخلی نخاع می‌باشد.
استریكنین اثر مهاری سلول‌های رن شاو را روی نورون‌های حركتی خنثی كرده و باعث می‌شود كه آستانه تحریك‌پذیری سلول‌های عصبی كاهش یابد. در این شرایط شخص معمولا دچار تشنج می‌شود و در طول تشنج ناشی از استریكنین فشار خون معمولا تغییر می‌كند.
سم میكروب كزاز نیز مهار پس سیناپسی را خنثی و بلوك می‌كند، ولی بر خلاف استریكنین كه در اشغال گیرندهای پس سیناپسی با گلیسین رقابت می‌كند، از آزاد شدن گلیسین جلوگیری به عمل می‌آورد.
اثر استریكنین بر روی دستگاه گوارش
در زمان‌های گذشته، استریكنین برای درمان یبوست ناشی از اختلال عملكرد روده‌ها به كار می‌رفت، ولی امروز ثابت شده كه عملا هیچ اثری بر روی دستگاه گوارش ندارد، لذا در اختلالات گوارشی توصیه نمی‌شود. استریكنین در طب امروزی نیز مصرف چندانی ندارد، مگر در نوزادان مبتلا به اختلالات عصبی كه میزان گلیسین در مغز و مایع نخاعی زیاد شده باشد.
اثر استریكنین روی عضلات
استریكنین در دوز تشنج زایی هیچ اثر قابل مشاهده ای روی عضلات ندارد و افزایش تون عضلات ناشی از اثرات آن از طریق سیستم مركزی آن است ولی در مقادیر بالاتر از آن، واكنشی شبیه به اثر كورار در محل اتصال عصب به عضله دیده می‌شود.
استعمال استریكنین در ورزش
مصرف استریكنین به دلیل تحریك اعصاب، به عنوان یكی از داروهای خیابانی در طی چند سال گذشته در جوامع غربی شیوع بالایی داشته است، ولی اخیرا مصرف آن كاهش شدیدی را نشان می‌دهد. در میان انواع مختلف داروهای محرك اعصاب، مصرف استریكنین در دنیای ورزش بیش از سایر داروها كاهش یافته است و این به دو دلیل می‌باشد:
1- بارزترین اثر استریكنین تشنج است و اگر ورزشكاری مقدار مصرفی آن را به طور دقیق نداند با مصرف نابجا، دچار تشنج می‌شود، هر چند در مقادیر پایین مصرف آن نیز تشنج گزارش شده است 2- با توجه به اینكه استریكنین امروزه در دنیای پزشكی كاربرد چندانی ندارد، لذا كارخانه‌های سازنده اقدام به ساخت آن نمی‌كنند، بنابراین مشكل ورزشكار دسترسی به آن است.
طبق گزارشات موجود اولین ورزشكاری كه از استریكنین استفاده كرد، توماس هیكس آمریكایی می‌باشد.وی در جریان مسابقه دوماراتن در سال 1904 در سنت لوییز با كمك گرفتن از استریكنین وكنیاك مدال طلا را از آن خود كرد.
بر اساس اظهارات مصرف كنندگان، حدود 2-1 ساعت پس از مصرف احساس تحریك و نشئه به فرد دست می‌دهد كه بر حسب مقدار مصرف آن متغیر است. ورزشكار به دنبال استعمال استریكنین، در عضلات بدن خویش احساس لرز می‌كند، ولی این لرز، واقعی نیست.
از طرف دیگر به علت تحریك مركزی عضلات، ورزشكار احساس خستگی نكرده و برای مدت طولانی به تمرین می‌پردازد، ولی با پایان یافتن اثر دارو خستگی شدیدی عارض شده و گاهی اوقات درد خفیفی در عضلات احساس می‌گردد.
مسمومیت با استریكنین
استریكنین سریعا از دستگاه گوارش، غشاهای مخاطی و محل‌های تزریق شده وارد خون گردیده و به آسانی توسط سیستم آنزیمی میكروزوم كبد متابولیزه می‌شود. مسمومیت ناشی از استریكنین در اثر خوردن سموم حشره‌كش، مسهل‌ها و قرص‌های تونیك ایجاد می‌شود.
اغلب مسمومیت‌ها به صورت اتفاقی و بیشتر در كودكان دیده می‌شود. اولین اثر مسمومیت، سفتی عضلات گردن می‌باشد. سپس فرد دچار هیپر آكوزی می‌شود و با كوچكترین صدایی از جای خود می‌پرد. آنگاه علائمی مانند صرع ایجاد می‌شود و تشنجات كزازی روی می‌دهد. ایست تنفسی نیز به علت انقباض دیافراگم و انقباض عضله شكم و قفسه سینه رخ می‌دهد. مرگ ناشی از مسمومیت با استریكنین به علت فلج بصل النخاع و نارسایی تنفس است.
متیل فنیدات
متیل فنیدات از لحاظ ساختمانی به آمفتامین شباهت زیادی دارد. این دارو محرك خفیف سیستم عصبی مركزی بوده و اثر آن بیشتر بر روی فعالیت ذهنی - روانی است تا فعالیت حركتی، ولی در مقادیر بالا می‌تواند به فعالیت حركتی شدید و حتی تشنج منجر گردد. این دارو سریعا از راه خوراكی جذب شده و در عرض 2 ساعت به حداكثر سطح پلاسمایی می‌رسد.
موارد استعمال متیل فنیدات در پزشكی
1- انواع مختلف افسردگی‌های روانی
2-كسالت و بی‌حالی ناشی از علل گوناگون
3-كودكان هیپرتونیك (كودكان پرجنب و جوش و دچار اختلال رفتاری)
4- ناركولپسی
5-مسمومیت با داروهای خواب آور
6-خستگی شدید و غیر عادی و كاهش حافظه
متیل فنیدات به دلیل از بین بردن خستگی، افزایش قدرت ذهنی - روانی فرد و بالا بردن كارایی ورزشی مورد استفاده ورزشكاران قرار می‌گیرد.
پمولین
این داروی محرك اعصاب، از لحاظ ساختمانی متفاوت بوده و اثرات آن بر روی سیستم اعصاب مركزی مشابه آمفتامین است، ولی اثرات قلبی- عروقی كمی دارد. پمولین هم مانند متیل فنیدات در درمان اختلال رفتاری كودكان مصرف می‌شود.
افدرین
افدرین یك آمین مقلد سمپاتیك و محرك قوی سیستم اعصاب است كه در مقایسه با آمفتامین محرك ضعیفی می‌باشد. این دارو گیرنده‌های آلفا و بتا آدرنرژیك را تحریك كرده، آزاد شدن نوراپی نفرین را از انتهای اعصاب سمپاتیك تشدید می‌كند و اثر تحریكی خود را از این طریق اعمال می‌نماید. افدرین ضربان قلب، برون ده قلبی و در نتیجه فشار خون را بالا می‌برد.
موارد استعمال طبی افدرین
1- درمان علائم آسم و اسپاسم غیر قابل برگشت برونش‌ها در برونشیت مزمن
2- درمان احتقان بینی، زكام حاد، سینوزیت وتب یونجه
3-جلوگیری از بروز افت فشار خون
4- شب ادراری
5- درمان كهیر
استعمال افدرین در ورزش
افدرین بنا به سه دلیل زیر به كرات توسط ورزشكاران مورد استفاده قرار می‌گیرد:
1- این دارو از طریق تحریك مغز و قشر آن باعث از بین رفتن حالت خواب آلودگی شده و موجب سرحالی و بالا رفتن كارایی ورزشكار می‌گردد.
2- افدرین به دلیل دارا بودن خاصیت گشادكنندگی برونش‌ها، ظرفیت حیاتی را افزایش داده، عمل تهویه را بهتر می‌كند.
3- افدرین از طریق تاثیر مستقیم بر روی قلب موجب افزایش تعداد ضربان، برون ده و قدرت انقباض قلب می‌شود.
دو مكانیسم آخر سبب بالا رفتن میزان خون رسانی و در نتیجه افزایش اكسیژن‌گیری بافت‌های بدن شده، قدرت تحمل ورزشكاران را بالا می‌برد و به این ترتیب، ورزشكار بدون احساس خستگی برای مدت طولانی قادر به انجام تمرین یا مسابقه خواهد بود. افدرین بیشتر در ورزش‌های استقامتی از جمله دوومیدانی، فوتبال، بسكتبال، دوچرخه‌سواری و ورزش‌های آبی كاربرد دارد.
عوارض افدرین
این عوارض شامل: عصبانیت، بیقراری، اشكال در خواب، دردناك بودن خروج ادرار، تهوع، استفراغ، درد قفسه سینه، توهم، كبودی پوست و استفراغ شدید می‌باشد.
برای خواندن بخش اول- خط قرمز دارویی در ورزش- اینجا کلیک کنید.
