دكتر محمدجواد سلیمانی؛ فوق تخصص پیوند كلیه
سنگ‌های سیستم ادراری
یكی از شایع‌ترین علل مراجعه بیماران به مراكز درمان، وجود سنگ‌های ادراری می‌باشد كه این مشكل در كشور ما نیز بسیار شایع است.
می‌توان از علل به وجود آمدن سنگ‌های ادراری به عوامل مختلفی همچون جنس، سن، میزان نوشیدن مایعات، نوع غذا، ژنتیك، بیماری‌های ارثی و منطقه جغرافیایی اشاره نمود. با توجه به اینكه در سراسر كره زمین عوامل بسیار متعددی در تشكیل سنگ‌های ادراری دخالت دارند لذا بررسی دقیق علل تشكیل این سنگ‌ها بسیار مشكل است.
البته در بررسی‌های انجام شده، مشخص گردیده است كه یكی از مهم‌ترین علل شیوع سنگ‌های ادراری در ایران، عدم مصرف آب و مایعات به اندازه كافی می‌باشد. همچنین، در افرادی كه غذاهای پرپروتئین و با نمك زیاد مصرف می‌كنند، سنگ سازی بیشتر دیده می‌شود، به خصوص در افرادی كه گوشت بیشتری مصرف می‌كنند.
روش ESWL یا سنگ‌شكنی برون اندامی از سال 1980 در پزشكی رایج شده است البته این روش از سالها قبل در مهندسی و شكستن سنگ‌های معادن كاربرد داشته است. پس از به كارگیری این روش در مدل‌های حیوانی، استفاده از آن در انسان نیز به كار گرفته شد كه به عنوان تحولی در پزشكی و جراحی كلیه محسوب می‌شود.
انواع سنگ‌های سیستم ادراری
1- سنگ‌های كلسیمی كه شایع‌ترین انواع سنگ‌ها هستند.
2- سنگ‌های عفونی
3- سنگ‌های با منشاء اسیداوریكی
4- سنگ‌های سیستینی (این نوع سنگ‌ها به دلیل نقص ژنتیكی به وجود می‌آید بطوریكه این ماده در ادرار بیش از حد ترشح شده، سبب ایجاد سنگ سیستینی می‌شود).
مكانیسم ایجاد سنگ‌های ادراری
وقتی ماده مورد نظر بیش از حد طبیعی در ادرار ایجاد شود، از حد اشباع می‌گذرد و در این حالت هسته اولیه سنگ تشكیل می‌شود كه به مرور زمان با باقی ماندن این ماده در ادرار، اندازه سنگ بزرگ‌تر می‌گردد.
علل به وجود آمدن سنگ‌های كلسیمی
سنگ‌های كلسیمی كه از شایع‌ترین نوع سنگ‌های سیستم ادراری در ایران هستند، گاه به علل نامشخصی به وجود می‌آیند، ولی عمدتا بیماری‌های نظیر: پركاری تیروئید، پركاری پاراتیروئید، سرطان با پیشرفت استخوانی و خصوصا در خانم‌ها مصرف خودسرانه ویتامین D از علل به وجود آمدن این نوع سنگ‌ها هستند.
با توجه به اینكه شیوع سنگ‌های ادراری در آقایان سه برابر بیش از شیوع آن در خانم‌ها می‌باشد، ولی متاسفانه مصرف ویتامین D بدون تجویز پزشك آمار متقاضیان سنگ‌شكنی در خانم‌ها را افزایش داده است.
پیشگیری از بروز سنگ‌های ادراری
1- مصرف كافی آب در روز (حدود 10-8 لیوان آب) 2- عدم مصرف با محدود كردن مصرف ماده‌ای كه سبب ایجاد سنگ می‌شود. به عنوان مثال، افرادی كه سنگ‌هایی از نوع اسیداوریك دارند، مواد گوشتی و... را باید در حد متعادل مصرف كنند.
توجه
نكته مهم در پیشگیری از بروز مجدد سنگ‌های ادراری، رعایت دستورات پزشك در رژیم غذایی است.
آمارها در سراسر دنیا نشان می‌دهند بیش از 60 درصد افرادی كه دچار سنگ‌های ادراری شده‌اند، پنج سال پس از شكستن و دفع سنگ، به دلیل عدم رعایت دستورات پزشك، دچار عود مجدد بیماری و تشكیل سنگ شده‌اند.
عوارض ایجاد سنگ‌های ادراری
1- انسداد سیستم ادراری 2- ایجاد عفونت 3- از بین رفتن كلیه در اثر انسداد 4- به ندرت در زمان‌های طولانی منجر به سرطان نیز می‌شود.
روش سنگ‌شكنی برون اندامی چگونه است؟
در روش PCNL (Per Cotaneus Nephrolitotomy) با ایجاد سوراخی از طریق پوست لوله پلاستیكی داخل كلیه قرار می‌گیرد و از این طریق بین پوست و داخل كلیه كانالی ایجاد شده و عمل مذكور انجام می‌شود.
رده‌بندی سیستم‌های سنگ‌شكنی
1- سیستم الكتروهیدرولیك
2- سیستم الكترومگنتیك
3- سیستم اولترا سوند
روش الكترومگنتیك یكی از روش‌های رایج در سراسر دنیا می‌باشد.
مكانیسم دستگاه سنگ شكن
در دستگاه بخشی وجود دارد كه تولید صوت می‌كند. صوت ایجاد‌شده با فركانس خاص به سیم‌پیچ منتقل می‌شود و ایجاد انواع صوتی با فركانس بالای 20 هزار می‌كند.
وقتی امواج صدا به سیم‌پیچ پالس می‌رسد، حالتی مانند انفجار ایجاد شده، سپس امواج صوتی به محل مورد نظر هدایت می‌شود.
در سیستم ادراری هر چه از مناطق بالا به پایین می‌رویم، موفقیت سنگ‌شكنی كمتر می‌شود. در مناطق بالاتر نظیر كلیه به جهت اینكه در معرض دید بیشتری قرار دارند، عمل سنگ‌شكنی بهتر صورت می‌گیرد. همچنین، سنگ‌های حالب فوقانی بهتر از حالب میانی شكسته می‌شود.
یكی از مهم‌ترین كارهای جراح كلیه و مجاری ادراری این است كه قادر باشد سنگ را دقیقا مورد هدف قرار دهد؛ سپس دستگاه امواج صوتی با پالس 120-80 ضربه در دقیقه منتقل می‌كند.
در این حالت امواجی كه ایجاد می‌شود، Shoke wave نام دارد.
عمل سنگ‌شكنی چه مدت طول می‌كشد؟
این زمان حدود 30-15 دقیقه طول می‌كشد كه براساس جنس، اندازه و محل قرار گرفتن سنگ متغیر است. وقتی امواج مورد نظر به سنگ منتقل می‌شوند، به تدریج ترك خوردگی ایجاد شده روی سطح سنگ عمیق‌تر می‌گردد و در نهایت سنگ به قطعات ریز درمی‌آید...
برای خواندن بخش دوم- كاربرد سنگ شكن در سنگ‌های سیستم ادراری- اینجا کلیک کنید.
