تحریریه زندگی آنلاین- گروه سلامت
كم‌كاری تیروئید را یك بیماری ساكت و بی‌سر و صدا می‌شناسند، زیرا نشانه‌های آن به‌گونه‌ای است كه اغلب متوجه آنها نمی‌شوند.
در مراحل ابتدایی علائم كم‌كاری به صورت جزئی بروز می‌كند؛ بدن با افزایش تحریك آن، تا حدی این مشكل را جبران می‌كند.
این علائم به تدریج پیشرفت عدم تشخیص بیماری و درمان بموقع ممكن است موجب میكزودما شود. در این وضعیت، زبان بسیار بزرگ، چهره متورم و صدا دچار گرفتگی می‌شود.
افت شدید فشار خون و كاهش حرارت بدن به كمای میكزودما منجر می‌گردد.
مهم‌ترین نشانه‌های كم‌كاری تیروئید
- خستگی مفرط و فراگیر
- خواب آلودگی
- كاهش قدرت ذهنی و فراموشی
- كُندی یادگیری
- خشكی و شكنندگی پوست و مو
- یبوست
- پف صورت و دست و پا
- اضافه وزن بی‌دلیل
- قاعدگی سنگین و نامنظم
- ناراحتی عضلانی
انواع كم‌كاری تیروئید
1- بیش از 95 درصد افراد مبتلا به كم‌كاری تیروئید، كم‌كاری نوع 1 دارند. در این حالت، غده تیروئید دچار اختلال عملكرد می‌شود.
2- اختلال در عملكرد هیپوفیز، باعث كم‌كاری تیروئید نوع 2 می‌گردد.
3- اختلال در عملكرد هیپوتالاموس، باعث كم‌كاری تیروئید نوع 3 می‌شود.
علل كم‌كاری تیروئید
كم‌كاری تیروئید می‌تواند در اثر استفاده از رادیواكتیو كه برای درمان پركاری تیروئید به كار می‌رود، ایجاد شود و یا اینكه در اثر برداشتن غده تیروئید. گاهی اوقات نیز ممكن است بدون هیچ علت واضح و روشن باشد.
در برخی از زنان، دوره كوتاهی پس از زایمان، تیروئید وارد مرحله‌ای از كم‌كاری می‌شود. در این موارد ابتدا پركاری تیروئید و به دنبال آن كم‌كاری بروز می‌كند و سپس عملكرد تیروئید به حالت طبیعی باز می‌گردد.
در برخی از نوزادان كم‌كاری تیروئید مادرزادی است. یعنی نوزاد با میزان ناكافی بافت تیروئید متولد می‌شود. این وضعیت اگر به سرعت درمان نشود، به عقب‌ماندگی ذهنی و كاهش رشد جسمی نوزاد منجر خواهد شد.
غده تیروئید، دو هورمون مهم «تری یدو تیرونین» (T3) و «تیروكسین» (T4) را می‌سازد كه در رشد و نمو سلول‌های جنینی و تنظیم متابولیسم بدن نقش مهمی دارند.
این غده ید را از مواد غذایی گوناگون می‌گیرد. وجود ید برای سنتزهورمون‌های تیروئید اهمیت اساسی دارد. در حقیقت غده تیروئید مصرف‌كننده اصلی ید در بدن است و كمبود ید به اختلالاتی در كار تیروئید منجر می‌گردد.
ید توسط غذاها تامین و توسط دستگاه گوارش جذب می‌شود. اصلی‌ترین كار T3 و T4 كنترل فعالیت متابولیك سلول است.
گواتر چیست؟
بر خلاف تصور عموم، گواتر، كم‌كاری تیروئید نیست، بلكه معنی آن بزرگ شدن غده تیروئید است.
گواتر دو گونه است: منتشر و ندولر. در نوع منتشر، تمام غده تیروئید به میزان یكسان رشد می‌كند و بزرگ می‌شود و در نوع ندولر، تیروئید به صورت غده در می‌آید.
گواتر سه نوع كار كرد دارد: 1) كم‌كار 2) اپركار 3) ساده
در نوع اول، غده تیروئید بزرگ است، ولی ترشح هورمون تیروئید كافی نیست.
در نوع دوم، غده تیروئید بزرگ است، ولی ترشح هورمون تیروئید بیش از حد طبیعی است.
در نوع سوم، تیروئید بزرگ است و میزان ترشح هورمون طبیعی است.
چاقی بی‌دلیل
برخی از افراد بدون آنكه پرخوری كنند، چاق می‌شوند. چاقی در اثر عدم تعادل بین انرژی دریافتی بدن و انرژی سوخت و ساز به وجود می‌آید.
كم‌كاری تیروئید یكی از مهم‌ترین بیماری‌هایی است كه موجب افزایش وزن می‌گردد. كمبود هورمون تیروئید باعث كاهش متابولیسم بدن، كاهش اشتها و افزایش وزن می‌شود.
كم‌كاری تیروئید در مراحله اولیه به ندرت دارای علائم است؛ ولی در اغلب مواقع، چنانچه درمان نشود، می‌تواند سبب ایجاد برخی اختلالات، مثل چاقی بی‌دلیل، درد مفاصل، بیماری قلبی و ناباروری شود.
كم‌كاری تیروئید را با آزمایش‌های دقیق به راحتی می‌توان تشخیص داد. در صورت عدم درمان، علائم و نشانه‌ها تشدید می‌شوند؛ مثلاً حجم تیروئید افزایش می‌یابد، با پیشرفت بیماری، فرد دچار فراموشی شده و روندهای فكری‌اش آهسته می‌شود و به او احساس افسردگی دست می‌دهد.
درمان كم‌كاری تیروئید
عمده‌ترین اقدام درمانی، درمان از تغییر هورمون است. علائم كم‌كاری معمولاً بعد از چند ماه مصرف داروهای هورمونی برطرف می‌شوند؛ ولی بیمار احتمالاً تا پایان عمر مجبور است دارو مصرف كند.
مصرف كم دارو نمی‌تواند از بزرگ شدن غده تیروئید پیشگیری كند و باعث می‌شود نشانه‌های بیماری پایدار بماند. افزایش كلسترول خون، تصلب شرائین و بیماری‌های قلبی، در چنین مواقعی بیمار را تهدید می‌كند.
دوز زیاد هورمون تیروبی نیز باعث بروز هایپر تیروئیدی می‌شود كه بار اضافی روی قلب ایجاد می‌كند و خطر پوكی استخوان را به همراه دارد. بنابراین استفاده از دارو با دوز مناسب بسیار مهم است.
داروی هورمونی برای درمان كم‌كاری تیروئید، «لووتیروكسین» است كه دوز مصرفی را پزشك متخصص غدد تعیین می‌كند.
تغذیه و كم‌كاری تیروئید
كمبود برخی ویتامین‌ها، مثل ویتامین E, B, C و ید، خطر كم‌كاری تیروئید را افزایش می‌دهد. خستگی مزمن، كلسترول بالا، استرس، برنامه غذایی نامناسب و ابتلا به برخی عفونت‌های قارچی نیز به احتمال بروز این بیماری دامن می‌زند.
مبتلایان به كم‌كاری تیروئید باید تغییرات مهمی را به قرار زیر در برنامه غذایی خود ایجاد كنند: از مواد غذایی صنعتی و بسیار شیرین كه حاوی مواد شیمیایی و نگهدارنده هستند، بپرهیزید.
دانه‌های سویا باعث كاهش عملكرد غده تیروئید می‌شوند؛ لذا از مصرف آن خودداری كنید. شلغم، كلم، بادام‌زمینی و روغن كانولا از جذب كافی داروهای تیروئیدی جلوگیری می‌كنند.
از ویتامین C، ویتامینE, A و B به مقدار بیشتری استفاده كنید. ویتامین C در توت‌فرنگی، آناناس، هلو، موز و ... یافت می‌شود. ویتامین A در جگر، سبزی‌ها، ماهی‌ها و ... وجود دارد.
ویتامین E در روغن‌های گیاهی و غلات یافت می‌شود. ویتامین B در غلات، گوشت گاو، گوشت ماهی یافت می‌شود.
بیماران مبتلا به كم‌كاری تیروئیدی باید بیشتر آب بنوشیند و مصرف نوشیدنی‌های كافئین‌دار را كاهش دهند، اسیدهای چرب امگا 3، زرده تخم‌مرغ، كره كنجد، پیاز، سیر و جلبك دریایی را بیشتر مصرف كنند، ورزش را در برنامه همیشگی خود قرار دهند، از استرس بپرهیزند و تا جائی‌كه ممكن است، آرامش و روحیه خوب خود را حفظ كنند و در نهایت یوگا تمرین كرده و در محیط‌های خوب پیاده‌روی كنند.
