زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق

خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ‌عروقی درافراد دیابتی بالاست و به خصوص همراهی آن با چربی خون بالا موجب تصلب شرایین می‌شود، برای پیشگیری از سکته‌های مغزی و قلبی در بیماران دیابتی، علاوه بر کنترل قند خون، باید چربی خون نیز توسط پزشک کنترل و پایین نگه داشته شود.

 Case: بیمار خانمی 28 ساله است كه سابقه دیابت 10 ساله داشته است و به علت درد جلوی قلبی در CCU بیمارستان امیراعلم بستری می‌شود. بیمار صبح روز بعد در گزارش صبحگاهی معرفی می‌شود در شرح حال ذكر می‌شود بیمار هیپرلیپیدمی دارد. تفاوت بین هایپرلیپیدمی و هایپرلیپمی و هایپرلیپوپروتئینمی چیست؟

هیپرلیپیدمی

منظور از هایپرلیپمی این است كه یكی از چربی‌های خون شامل شیلومیكرون‌ها و تری‌گلسیرید و كلسترول بالا است و منظور از هایپرلیپدمی این است كه دو تا از چربی‌های خون بالاست و وقتی می‌گوییم هایپرلیپوپروتئینمی  یعنی تمام چربی‌های خون بالا است و معمولا دیابتی‌ها می‌تواند یك چربی خون یا دو چربی خون یا تمام چربی خون‌شان بالا باشد و هر دیابتی ممكن است چربی خاص داشته باشد یا همه چربی‌های خون را داشته باشد.

ولی از نظر ‌آماری تری‌گلسیرید در دیابتی‌ها بیشتر بالا است. یعنی اگر تقسیم‌بندی چربی‌های خون فرد فردریكسن را كه شامل 5 تیپ می‌باشد را بحث كنیم، در دیابت تیپ IV بیشتر دیده می‌شود.

تیپ 1 فردریكسن: چربی‌های غذای خورده شده در سطح روده به اسیدهای چرب تجزیه می‌شود و وقتی كه جذب روده شد یك تركیب ساده انجام می‌دهد كه به آن شیلومیكرون گفته می‌شود یا تری‌گلسیرید اگزوژن برای اینكه به كبد برود نیاز به یك حامل به نام پروتئین با زنجیره سنگین (HDL) دارد كه در این تیپ آنزیم لیپوپروتئین لیپاز نقش دارد زیرا این آنزیم عامل نشاندن شیلومیكرون‌ها در خون رها هستند.

رنگ خون اینها مانند شیر پاستوریزه است و به جای رنگ قرمز رنگ شیری دارد و این افراد در صورت و انگشتان و سفیدی چشم گزانتوما دارند. این تیپ افراد سكته نمی‌كنند بلكه به علت تجمع شیلومیكرون‌ها ممكن است مجاری پانكراس بسته شود و ایجاد پانكراتیت كند كه در این موقع از هپارین استفاده می‌شود.

زیرا هپارین باعث فعال شدن آنزیم لیپوپروتئین لیپاز می‌شود .پس در این تیپ شیلومیكرون‌ها بالا، HDL بالا و كاغذ كروماتوگرافی به علت سنگینی، HDL در قسمت پایین كاغذ رسوب كرده و باند پهن آلفا را ثبت می‌كند.

تیپ 2فردریكسن:تیپ 2 فردریكسن به دو دسته تیپ 2A و تیپ 2B تقسیم می‌شود.

تیپ 2A: این تیپ ارثی است. در این تیپ كلسترول بالا است. حامل كلسترول كه پروتئینی با زنجیره سبك (LDL) است بالاتر از حد طبیعی است و در كروماتوگرافی چون سبك است بالای كاغذ رسوب می‌كند و به آن باند بتا گفته می‌شود كه بسیار پهن رسم می‌شود. این تیپ بسیار خطرناك است. افراد این تیپ در سنین جوانی سكته می‌كنند و به نظر می‌رسد كه نقص در فیبروبلاست‌ها باشد.

تیپ 2B: این تیپ نیز ارثی است. در این تیپ كلسترول (LDL) بالا است و باند بتا پهن می‌شود و در ضمن تری‌گلسیرید بالا است و حمال تری‌گلسیرید (پروتئینی با زنجیره خیلی سبك VLDL) بالا است و در كروماتوگرافی چون خیلی سبك است در نوك كاغذ رسوب كرده و به آن باند پرده بتا گفته كه پهن می‌شود. دراین تیپ نیز  ممكن است افراد در جوانی ممكن سكته كنند. درمان در تیپ 2 بسیار مشكل است و اكثرا بیماران حتی با گیاه خواری همچنان كلسترول بالایی دارند دارویی كه شاید تا اندازه‌ای موثر باشد كلستیرامین است كه از طریق صفرا باعث دفع چربی‌های می‌شود.

تیپ 3: این تیپ مانند تیپ 2B است ولی همیشه مقدار LDL كمتر از 190 می باشد. از فرمول زیر محاسبه می شود كه آیااین بیمارر تیپ2B است یا تیپ3:

Total Cholestrol = cholesterol / LDL + (tg/5 + 45)

یعنی كلسترولی كه آزمایشگاه اندازه‌گیری می‌كند كلسترول LDL كل است . چون یك‌پنجم مولكول تری‌گلسیرید، كلسترول است و چون كلسترول سایر جاها از جمله شیلومیكرون‌ها حدود 45 می‌باشد، اگر مقدار كلسترول بر روی LDL كه مجهول ما است از 190 بیشتر باشد تیپ 2B و اگر كمتر از 190 باشد، تیپ 3 است. این تیپ ارثی بوده و شیوع سكته در این افراد پس از تیپ 2A و 2B است.

تیپ 4: این تیپ ارثی نیست و بیشتر مخصوص افرادی است كه چربی زیاد می‌خورند و اكتسابی است در این تیپ كلسترول طبیعی است و باLDL و باند بتا طبیعی است ولیكن تری‌گلسیرید و VLDL بالا است و باند پره بتا پهن است. این تیپ با یك رژیم ساده وداروهایی مثل كلوفیبرات و نیكوتین اسید و جم فیبروزیل به خوبی كنترل می‌شود. افراد این تیپ تا سنین بالا نیز زنده می‌مانند.

تیپ 5: این تیپ نیز اكتسابی بوده و مخصوص افرادی است كه خیلی چربی می‌خورند، مانند قصاب‌ها كه چربی خام می‌خورند. در این تیپ تری‌گلسیرید و VLDL و باند پرده بتا پهن است ولیكن شیلومیكرون‌ها بالا هستند و HDL بالا است و باند آلفا پهن است.  این نوع شبیه تیپ 1 است كه آزمایشگاه سرم را كدر و ابری گزارش می‌كند.

این تیپ نقص در آنزیم لیپوپروتئین لیپاز ندارد. به علت زیاد مصرف كردن چربی فرصت پیدا نمی‌شود كه شیلومیكرون‌ها از خون پاك شوند. این تیپ با رژیم و نخوردن چربی كاملا كنترل می‌شود زیرا ارثی نیست. داروهای ضد چربی بیشتر در مورد تیپ 4 و 5 مفید هستند.