ابراهیم انتظاری فیزیوتراپیست
ارگونومی از دو واژه «ارگو» به معنی كار و «نوموس» به معنی قاعده و قانون تشكیل شده است. از طریق دانش ارگونومی، روابط میان انسان با ماشین و محیط بررسی می‌شود و به این ترتیب، گروهی از متخصصان علوم مختلف از جمله مهندسین، روانشناسان، پزشكان، فیزیولوژیست‌ها و فیزیوتراپیست‌ها می‌كوشند تا با ایجاد تغییرات مناسب در محیط و بهینه‌سازی ابزار كار و روش‌ها (طراحی و ساخت وسایل و دستگاه‌هایی كه به وسیله آنها، كار به صورت آسان‌تر، راحت‌تر و موثرتر انجام می‌گیرد)، ماشین را به طریقی در خدمت انسان قرار دهند كه به آرامش و امنیت كارگر و حداكثر بهره‌وری بیانجامد و از حوادث مختلف در محیط كار و منزل كاسته شود. این موارد از طریق تطبیق ویژگی‌های انسان با شرایط محیط كار حاصل می‌گردد.
دانش ارگونومی به انسان این امكان را می‌دهد تا بتواند به بهترین نحو در شرایط مختلف و با ابزار و امكانات محیطی كار كند. امروزه ارگونومی به طراحی وسایل و سیستم‌هایی می‌انجامد كه به افزایش و بهبود سلامت روانی و كارآمدی بیشتر انسان منجر می‌شود.
اهداف ارگونومی
1- افزایش كارآمدی و بهبود كیفیت كالاهای تولید شده.
2- كاهش استرس و خستگی كارگران، افزایش ایمنی محیط كار و ارتقای كیفی زندگی كارگران. در صورت برقراری رابطه مناسب و منطقی بین خصوصیات جسمانی و روانی كارگر با شرایط محیط كار بازدهی و رضایت شغلی افزایش خواهد یافت.
محل كار بایستی به نحوی طراحی شود كه اغلب افراد قادر باشند در كمال ایمنی وظایف خود را انجام دهند. همچنین باید در طراحی آن نكاتی مانند استفاده از قدرت و میزان كشیده شدن عضلات و توانایی بینایی در نظر گرفته شود.
نحوه طراحی و ساخت فضای محیط كار می‌تواند بر روی میزان كارآیی افراد و چگونگی انجام وظیفه آنها تاثیر بگذارد. دفتر كار بایستی طوری طراحی شود كه افراد حداقل حدود 122 سانتی‌متر از یكدیگر فاصله داشته و به راحتی قادر به تغییر وضعیت (Posture) وضعیت خود باشند.
برای افرادی مانند اپراتورهای كامپیوتر كه در حالت نشسته به فعالیت می‌پردازند، حداقل فضای موردنیاز در جلوی اپراتور، 25×25 سانتی‌متر می‌باشد كه برای اجتناب از خستگی عضلات شانه، اشیاء باید از این فاصله برداشته شوند. همچنین برای افزایش توانایی reach توصیه می‌شود 6/7 سانتی‌متر به فضای كار در جلوی اپراتور اضافه شود. صندلی نیز باید دارای تكیه‌گاه ساعد بوده و برای افراد مختلف (با قدهای متفاوت) قابل تنظیم باشد. پهنای نشیمنگاه صندلی هم باید 81 سانتی‌متر باشد. همچنین افراد باید از زیرپایی استفاده نمایند.
ارتفاع مناسب صندلی، بستگی به نوع فعالیت دارد، در بیشتر فعالیت‌های دستی از قبیل نوشتن بهتر است ارتفاع صندلی به گونه‌ای تنظیم شود كه میز هم سطح آرنج قرار گیرد. در صورت انجام فعالیت‌هایدقیق یا ضرورت دارد سطح كار بالا آورده شود تا به چشم‌ها نزدیك‌تر گردد. محل نشستن باید به صورتی باشد كه با تغییر ارتفاع صندلی و یا زیرپایی بتوان آن را تنظیم نمود. اگر امكان استفاده از زیرپایی نیست، می‌توان ارتفاع سطح كار را كمی پایین‌تر آورد.
برای شغل‌هایی كه نیازمند حركات ظریف انگشتان و ساعد دست می‌باشند، ممكن است لازم باشد سطح كار را كمی بالا ببریم و از نگهدارنده ساعد استفاده نماییم. در فعالیت‌های ایستاده نیز باید تا حد امكان برای كاهش حركاتی مانند كشیدگی‌های شدید، خم شدن، چرخیدن و... تلاش نمود.
