دكتر سعید مهام؛ پزشك عمومی
یكی از انواع موادمخدر كه امروزه نسبتاً پر مصرف می‌باشد، شیشه (آیس یا كریستال) است. شكل ظاهری این ماده چون در بعضی حالات، شبیه خرده شیشه و یا تكه‌های كوچک یخ و بیشتر به صورت دانه‌های ریز است، به آن شیشه می‌گویند. شیشه در رده آمفتامین‌ها است که سوء مصرف آن ترشح دوپامین، سروتونین و نور اپی نفرین را در سیناپس‌های عصبی مغز به شدت افزایش می‌دهد و منجر به تحریک سلول‌های مغز می‌شود.
این ماده به چهار صورت کشیدنی، استنشاقی، خوردنی یا تزریق مورد مصرف قرارمی گیرد. برای کشیدن آن از شیشه‌ای که مخصوص اینکار است، لامپ، چراغ خودرو و.... استفاده می‌شود. حالت و حس آرامشی که به دنبال مصرف در فرد ایجاد می‌شود، اغلب موجب میل بیش از حد براى استفاده از این ماده می‌گردد و شخص پس از اتمام اثرات مطلوب و به علت تخلیه شدید انرژی و با احساس خستگی مفرط ناچار به مصرف مجدد روی می‌آورد و در چرخه‌ای نابودگر و ویران‌کننده می‌افتد که خروج از آن مستلزم باید‌های بسیاری است.
نکته مهم
به خاطر احتمال زیاد اقدام به خودکشی، بیمار باید به شدت تحت نظر باشد. استفاده از تمرینات ذهنی در قالب تكنولوژی نوروفیدبك و تحریك مغناطیسی مغز (CTMS) به همراه روان درمانی و درمان‌های رایج، از درمان‌های اعتیاد به شیشه است.
در این روش فرد طی درمان، به شكل غیرمستقیم می‌آموزد كه به مواد فكر نكند و در صورت وسوسه شدن، با جایگزین كردن افكار دیگر و انجام اقدامات مثبت، قادر باشد از شروع مجدد مصرف خودداری كند. در این شرایط، تاثیرات مواد بر سلول‌های مغز مشخص و برای درمان به همان بخش و یا نقاط از ذهن حمله می‌شود و میل فرد به مصرف مواد از بین می‌رود.
درمان
درمان وابستگی بهترین روش شناخته شده جهت درمان وابستگی به محرك‌ها به ویژه مصرف شیشه استفاده از روش ماتریكس می‌باشد. بدین صورت كه بیمار تحت نظر یك روانشناس آشنا به روش ماتریكس و با آموزش تكنیك‌های مختلف و به كار بستن تكنیك‌های مورد نظر از وابستگی به محرك‌ها رهایی می‌یابد هر چند روش‌های زیر در كنترل وابستگی به شرح زیر پیشنهاد می‌شود.
1- درمان مسمومیت (مصرف موردی)
الف) کنترل دمای بدن ب) مصرف آرام بخش مناسب برای کاهش اضطراب و افسردگی پ) کنترل تشنج احتمالی (با مصرف دارو) ت) نظارت دایم و حتی ارجاع به بیمارستان
2- درمان وابستگی
الف) باید به بیماران اطمینان داد که علایم ترک، ظرف چند روز فروکش می‌کند و هنگام درمان آب زیاد بنوشند، غذای کافی بخورند، ورزش‌های آرامش بخش انجام دهند و در هوای آزاد راه بروند.
ب) استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها شامل: ( ویتامینE،C، ملاتونین و آلفا لیپوییک) و تجویز املاح و مکمل‌های غذایی (مانند منیزیم، آلانین و تیروزین، آب گریپ فروت).
3- درمان سایکوز
معمولا علایم در صورت درمان صحیح با داروهای ضد سایکوز (بنزو دیازپین‌ها) ظرف هفت روز بر طرف می‌شود؛ اما نظارت یکماهه تا رفع کامل مشکل لازم است.
عوارض ترك
پرخاشگری کاهش توانایی جنسی عدم کنترل روانی انواع اختلالات پارانویی( بدبینی) ایجاد وابستگی روانی شدید احساس گم گشتگی مرگ مغزی اختلال اسکیزوفرنی(ازنوع آشفته) خلق تحریک پذیر عصبی بودن و بهانه جویی احساس بی‌حوصلگی احساس کسلی و سستی.
اثرات
احساس سرزندگی و سرحالی افزایش ضربان قلب افزایش هوشیاری افزایش قدرت تمرکز و اعتماد به نفس کاهش شدید اشتها و وزن لرزش اندام‌ها کاهش خواب و آرامش پرحرفی تولید افکار بدبینانه بیقراری خلق تحریک پذیر افزایش فعالیت بدنی افزایش توانایی جنسی افزایش شدید میل و توانایی جنسی مصرف طولانی مدت شیشه منجر به ایجاد بدبینی شدید، خشونت، کاهش شدید حافظه، توهم‌های شنوایی و بینایی، سایکوز (جنون آنی) و بسیاری اختلالات عصبی دیگر و در نهایت مرگ می‌شود.
پژوهش‌های تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که مصرف شیشه در دوران بارداری موجب بروز مشکلات عمده، از قبیل زایمان زودرس، واكنش‌های غیر طبیعی در مادر و حساسیت روحی بسیار شدید می‌شود. بروز نقص‌های مادرزادی در نوزاد نیز از دیگر تاثیرات منفی مصرف در دوران بارداری است.
متاسفانه شیشه شخص را در وضعیتی قرار می‌دهد که تمایل به درمان ندارد و شاید این مصیبت بارترین تاثیر آن باشد که درمان و پیگیری این افراد را مشکل می‌كند.
به علت ترشح زیاد نوروترنسمیتر‌ها، بعد از اندک زمانی انتهای اعصاب مغز تحلیل رفته و مغز نمی‌تواند عملكرد طبیعی خود را داشته باشد و بیمار فقط به‌خاطر ترس از عوارض ترک شیشه که مربوط به کارکرد ضعیف مغز است، اقدام به مصرف آن می‌نماید. در حال حاضر درمان اعتیاد به شیشه از مشکل‌ترین درمان‌های سوء مصرف مواد مخدر است که توسط یک تیم مجرب صورت می‌گیرد.
برای درمان، بر اساس مدت، مقدار، نوع و روش مصرف ممکن است فرد نیاز به درمان دارویی یا بستری شدن و یا درمان سرپایی داشته باشد. سپس اختلالات روانپزشکی بیمار باید توسط روانپزشک مورد بررسی و درمان قرار گرفته و هم زمان، آموزش خانواده، آموزش مهارت‌های بهبودی اولیه و پیشگیری از بازگشت و رفتار درمانی نیز مورد توجه قرار گیرد.
