تهیه و تنظیم : معاونت آموزش قوه قضاییه
تحریریه زندگی آنلاین : مبحث وراثت همواره مورد توجه افراد مختلف قرار دارد چرا که همه روزی با آن سروکار پیدا کرده و دچار ابهامات و مشکلات عدیدهای شدهاند. در شماره قبلی از ماهنامه دنیای بازنشسته به مواردی همچون برخی اصطلاحات حقوقی در این زمینه، شرایط لازم برای انتقال ارث، موانع انتقال ارث، سهم طبقات مختلف وراث و نحوه احتساب آن و ورثه طبقه اول توضیحات کاملی ارائه شد. در ادامه این مقاله به موارد بیشتری از این مبحث میپردازیم.
بیشتربخوانید:
قوانین انحصار وراثت ( قسمت اول)
وراث طبقه دوم
وراث طبقه دوم همانند وراث طبقه اول دو دستهاند: دسته اول: اجداد و دسته دوم: برادران و خواهران و اولاد آنان.درصورتیکه هیچیک از وراث طبقه اول (یعنی پدر و مادر و فرزندان و نوهها و ...) موجود نباشند، ترکه بین وراث طبقه دوم تقسیم میشود. دسته اول از طبقه دوم یعنی اجداد، کسانی هستند که شخص به یک یا چند فاصله از آنان متولد شده است خواه از طرف مادر با آن شخص نسبت داشته باشند که به آنان اجداد مادری» گویند مانند پدر مادر یا مادر مادر و خواه از طرف پدر نسبت داشته باشند که به آنان اجداد پدری» گفته میشود مانند پدر پدر یا مادر پدر. دسته دوم از طبقه دوم، برادر یا خواهر و فرزندان آنها هستند و عبارتند از کسانی که با میت از یک نفر به وجود آمدهاند مانند برادر و خواهر متوفی که هر دو از پدر یا مادر یا پدر و مادر متوفي متولد شدهاند و نیز برادرزاده یا خواهرزاده یا نوه برادر و خواهر متوفی که غیرمستقیم از پدر یا مادر یا پدر و مادر او به وجود آمدهاند. در این دسته برادر و خواهر در درجه اول قرار دارند و فرزندان آنان در درجه دوم. نوههای آنان نیز در درجه سوم قرار میگیرند. هر یک از درجات نزدیکتر به متوفي، درجه دورتر را از ارث محروم میکند. برای مثال با فرض زندهبودن برادر، برادرزاده یا خواهرزاده میت از او ارث نمیبرند.
مثال: فرض کنیم آقای (الف) فوت میکند و هیچ خویشاوندی که از میان وراث طبقه اول باشند، نداشته باشد در این حالت در زمان فوت او از میان وراث طبقه دوم:
اگر فقط برادر داشته باشد، او تنها وارث متوفی محسوب میشود: در این صورت تمام ترکه به او میرسد.
اگر فقط خواهر داشته باشد، او تنها وارث متوفی محسوب میشود: در این صورت تمام ترکه به او میرسد.
اگر فقط پدربزرگ داشته باشد، او تنها وارث متوفی محسوب میشود: در این صورت تمام ترکه به او میرسد.
اگر فقط مادربزرگ داشته باشد، او تنها وارث متوفی محسوب میشود در این صورت تمام ترکه به او میرسد.
اگر فقط چند برادر که با متوفی از یک پدر و مادرند وجود داشته باشند، در این صورت تمام ترکه بین آنان بهطور مساوی تقسیم میشود.
اگر فقط چند خواهر که با متوفی از یک پدر و مادرند وجود داشته باشند، در این صورت تمام ترکه بین آنان بهطور مساوی تقسیم میشود.
اگر فقط چند برادر که با متوفی از یک پدر هستند وجود داشته باشند، در این صورت تمام ترکه بین آنان بهطور مساوی تقسیم میشود.
اگر فقط چند خواهر که با متوفی از یک پدر هستند وجود داشته باشند، در این صورت تمام ترکه بین آنان بهطور مساوی تقسیم میشود.
اگر فقط چند برادر که با متوفی از یک مادر هستند وجود داشته باشند، در این صورت تمام ترکه بین آنان بهطور مساوی تقسیم میشود.
اگر فقط چند خواهر که با متوفی از یک مادر هستند وجود داشته باشند، در این صورت تمام ترکه بین آنان بهطور مساوی تقسیم میشود.
اگر فقط چند برادر و خواهر که با متوفی از یک پدر و مادر هستند وجود داشته باشند. در این صورت سهم برادران دو برابر خواهران است.
اگر فقط چند برادر و خواهر که با متوفی از یک مادر هستند وجود داشته باشند، در این صورت سهم هر یک وراث از ترکه مساوی با دیگران است.
اگر چند برادر و خواهر از یک پدر و مادر با یک خواهر یا برادر که با او از یک مادر هستند وجود داشته باشند. در این صورت یکششم ترکه از آن برادر با خواهری است که با متوفی از یک مادر میباشد و بقیه یعنی پنج ششم به برادران و خواهرانی تعلق میگیرد که با متوفی از یک پدر و مادرند و سهم برادران دو برابر خواهران است.
اگر چند برادر و خواهر که با متوفی از یک پدرند با یک خواهر یا یک برادر که با او از یک مادرند است وجود داشته باشند. در این صورت یکششم ترکه از آن برادر با خواهری است که با متوفی از یک مادر میباشد و بقیه یعنی پنج ششم به برادران و خواهرانی تعلق میگیرد که با او از یک پدرند و سهم برادران دو برابر خواهران است.
اگر یک یا چند برادر و خواهر که با متوفی از یک پدر و مادرند با چند خواهر و برادر که با او از یک مادر هستند وجود داشته باشند: دوسوم ترکه به برادران و خواهرانی که با متوفی از یک پدر و مادر هستند و یکسوم از ترکه به برادران و خواهرانی که با او از یک مادرند تعلق میگیرد.
اگر یک یا چند برادر و خواهر که با متوفی از یک پدرند با چند خواهر و برادر که با او از یک مادر هستند وجود داشته باشند: دوسوم ترکه به برادران و خواهرانی که با متوفی از یک پدرند و یکسوم به برادران و خواهرانی که با او از یک مادرند تعلق میگیرد.
چند نکته:
اول:
اگر میت برادر و خواهری داشته اشد که با او از یک پدر و مادر باشند، برادر و خواهرانی که از پدر با او یکی هستند از او ارث نمیبرند.
دوم:
برادران و خواهرانی که با ميت از یک پدر و مادرند یا از یک پدرند، برادران و خواهرانی را که از مادر با میت یکی هستند از ارث محروم نمیکنند.
سوم:
در تمام فرضهای عنوان شده اگر آقای (الف) برادر با خواهری نداشته باشد، برادرزاده و خواهرزاده او جانشین پدران و مادران خود شده و سهم آنها را خواهند برد.
دسته دوم از طبقه دوم (اجداد)
پس از فوت آقای (الف):
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگ و مادربزرگ پدری او وجود داشته باشند: در این صورت وارث او محسوب شده و دوسوم ترکه به پدربزرگ و یکسوم به مادربزرگ میرسد.
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگ و مادربزرگ مادری او وجود داشته باشند. در این صورت آنها وارث او محسوب شده و ترکه بهطور مساوی بین آنها تقسیم میشود.
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگ یا مادربزرگ پدری با پدربزرگ یا مادربزرگ مادری او وجود داشته باشند: در این صورت دوسوم ترکه به پدربزرگ یا مادربزرگ پدری متوفی میرسد (که سهم پدربزرگ دو برابر مادربزرگ است و یکسوم بقیه به پدربزرگ یا مادربزرگ مادری او میرسد که بهطور مساوی بین آنان تقسیم میشود).
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگ و مادربزرگ پدری او با برادر و خواهری که با متوفی از یک پدر و مادرند یا از یک پدرند وجود داشته باشند. در این صورت ترکه بین آنها بهنحویکه سهم مردان دو برابر زنان باشد تقسیم میشود. (برای مثال آقای (الف) دارای پدر پدر و مادر پدر و یک برادر و خواهر است. در اینجا ترکه به شش قسمت تقسیم میشود بهنحویکه به پدربزرگ و برادر هر یک در ششم و به خواهر و مادربزرگ هر کدام یکششم داده میشود).
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگ و مادربزرگ مادری او با برادر و خواهری که با متوفی از یک مادرند وجود داشته باشند. در این صورت ترکه بهطور مساوی بین آنها تقسیم میشود.
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگ و مادربزرگ پدری او با یک برادر یا یک خواهر که با متوفی از یک پدر و مادرند یا از یک پدرند با یک خواهر یا یک برادر که با او از یک مادرند وجود داشته باشند: در این صورت یکششم ترکه به برادر با خواهری که با متوفی از یک مادرند داده میشود. پنج ششم باقیمانده بین سایر خویشاوندان به شش قسمت تقسیم میشود و به هر یک از پدربزرگ پدری و برادری که با متوفي از یک پدر و مادرند یا یک پدرند دو سهم و به هر یک از مادربزرگ پدری و خواهر که با متوفی از یک پدر و مادرند یا از یک پدرند، یک سهم داده خواهد شد.
اگر از میان بستگان متوفی تنها پدربزرگها و مادربزرگهای پدری و مادری او با برادر و خواهری که با متوفی از یک پدر و مادرند با برادر و خواهری که با او از یک مادرند وجود داشته باشند. در این صورت یکسوم ترکه به پدربزرگ و مادربزرگ مادری متوفی و خواهر و برادری که با متوفی از یک مادرند تعلق میگیرد که بینشان بهطور مساوی تقسیم میشود و دوسوم بقیه به پدربزرگ و مادربزرگ پدری متوفی و برادر و خواهری که با او از یک پدر و مادرند میرسد که سهم مردان دو برابر زنان است.
نكته: در تمام فرضهای گفتهشده چنانچه آقای (الف) دارای همسر باشد، سهم همسرش از ترکه یکچهارم است. حال اگر فرض کنیم متوفی زن بوده و شوهر داشته باشد. در این صورت سهم شوهرش یکدوم از ترکه خواهد بود.
ادامه دارد ...