تهیه و تنظیم : معاونت آموزش قوه قضاییه
تحریریه زندگی آنلاین : یکی از موضوعاتی که انسان را نسبت به سایر موجود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ات متمایز می‌سازد، به‌جای گذاشتن ارث برای خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان و بازماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گان است. میراث انسان‌ها هرچند شامل هر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و جنبه ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی و معنوی هست، اما آنچه با به زبان آورد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن کلمه «ارث» در اذهان متباد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر می‌گرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌د ابعاد ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی قضیه است.بی‌شک گران‌بهاترین میراثی که انسان‌ها برای فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان و نسل پس از خود بر جای می‌گذارند، علوم و تجربیات آن‌هاست. بااین‌وجود چه بسیارند خانواد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌هایی که بر سر تقسیم مال و ثروت پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ران خود د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چار اختلاف‌های شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ید شده و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌راین‌بین حتی برخی از اعضا جان خود را نیز ازد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ست‌د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌اند. این امر قانون‌گذاران تمام کشورها را بر آن د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته تا در مورد ارث و نحوه تقسیم آن در بین بازماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گان قوانین و مقرراتی وضع نمایند و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ستگاه‌های قضایی را موظف گرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انند تا بر حسن اجرای این مقررات نظارت د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشند و در موارد اختلاف نسبت به رفع آن اقد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام نمایند. بد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یهی است که کشور ما نیز از این قاعد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه مستثنا نیست و در قانون مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نی برای این موضوع تد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ابیری اند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یشید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه شده است که در این مقوله به آن‌ها خواهیم پرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اخت. ازجمله تأسيسات اجتماعی که اصول و قواعد پیچید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه حقوقی در آن کمتر به چشم می‌خورد « ارث» است. ارث در لغت به معنی مالی است که از میت باقی می‌ماند و در اصطلاح انتقال د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارایی شخص متوفی به بازماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گان هست که این امر بد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ون اراد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه متوفی و بازماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گان او صورت می‌گیرد.
برخی اصطلاحات حقوقی:
ترکه: مالی که از میت باقی می‌ماند.
مورث: شخص متوفی که از او مالی به‌جا می‌ماند.
وارث: شخصی که از متوفی ارث می‌برد.
خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی نسبی: عبارت است از وابستگی شخصی به شخص دیگر از طريق ولاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ت چه مستقیم باشد مانند رابطه پسر و پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و چه باواسطه مانند رابطه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر که به‌واسطه پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر با یکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگر خویشاوند هستند.
خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سببی: عبارت است از خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بین د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و نفر که در اثر ازد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌واج به وجود می‌آید مثل رابطه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اماد با ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر همسر یا خواهرزن.
لعان: در لغت به معنی یکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگر را لعنت کرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن است. لعان یک اصطلاح فقهی است بد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ین‌صورت که چون مرد یا زنی یکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگر را به زنا نسبت د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هند آن زن یا مرد همیشه بر یکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگر حرام می‌شوند.
كافر: در شرع به کسی گفته می‌شود که به یگانگی خد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ا یا نبوت نبی اکرم (ص) و یا یکی از ضروریات د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ین اسلام مانند حرمت نوشید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن مشروب الكلی یا زنا و... معتقد نباشد.
وصیت: سفارش کسی به یک یا چند تن مبنی بر اجرای اعمال و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خل و تصرف در اموال وی پس از مرگ او. وصيت بر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و نوع هست یا تملیکی است یا عهد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی.
در وصیت تملیکی» متوفی در زمان حیاتش مال یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به‌صورت مجانی به د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگری می‌د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هد. در وصیت عهد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شخص یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری مأمور می‌کند. در وصیت عهد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رواقع شخص برای زمان فوتش به د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگری نمایند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گی می‌د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هد تا اعمالی را که خود می‌توانسته در زمان حیات انجام دهد از طرف او به‌جای آورد.
شرایط لازم برای انتقال ارث:
برای آنکه مالی از طریق ارث از کسی به د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگری منتقل شود، وجود بعضی شرایط لازم است که عبارت‌اند از:
- از متوفی مالی به‌جاماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه باشد.
- باید بین مورث و وارث رابطه خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی وجود د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد. این قرابت یا خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ممکن است سببی یا نسبی باشد. در رابطه نسبی ارث به وراث تعلق می‌گیرد. در رابطه سببی، زوجیت د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ائم موجب ارث می‌شود اما توارث تنها بین زوجین برقرار می‌شود و خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان یکی از آن د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و از د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگری ارث نمی‌برد برای مثال ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ران شوهر وارث همسر او نمی‌شوند.از شرایط دیگر ارث آن است که مورث فوت کرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه باشد و وارث نیز در زمان مرگ او زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه باشد.جنینی که در شکم ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر است به‌شرط آنکه زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه متولد شود. از مورث خود ارث خواهد برد.وارث مسلمان از مورث کافر ارث می‌برد. (عكس قضيه صاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ق نیست و کافر از مسلمان ارث نمی‌برد.)
موانع انتقال ارث:
- از اموری که مانع ارث برد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن می‌شود قتل است. اگر کسی را به‌طور عمد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بکشد از ارث او محروم می‌شود.
- در لعان زن و شوهر از یکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگر، آن‌ها از هم ارث نمی‌برند. فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی هم که مورد نفي و لعان پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر خود واقع‌شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه از او ارث نمی‌برد در این حالت پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر، فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی را که در زمان زوجيت با همسرش به د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نیا آمد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه از خود نفی می‌کند و تحت شرایط شرعی مراسم لعان نیز برگزار می‌شود. د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رنتیجه رابطه وراث بین فرزند و پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر به وجود نخواهد آمد.
- از دیگر موانع ارث کفر است و وارث کافر از مورث مسلمان ارث نمی‌برد.
- فرزند نامشروع (ولد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الزنا) نیز از پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و اقوام آنان ارث نمی‌برد.
سهم طبقات مختلف وراث و نحوه احتساب آن
همان‌طور که گفتیم خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی موجب اثر می‌شود و اگر کسی فوت کرد و از خود مالی به‌جا گذاشت. پس از برد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشت هزینه‌های کفن‌ود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فن میت و تجهیز آن مانند قیمت سد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر، کافور، هزینه حمل جنازه و پرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اخت بد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هی‌های او و اخراج وصیت و...، باقی‌ماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه بین وراث تقسیم می‌شود.در وصیت تملیکی وصیت نسبت به زائد بر یک‌سوم اموال به‌جاماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه از متوفی، موکول به اجازه ورثه هست و در صورت عد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌م اعلام رضایت، نسبت به مازاد بر یک‌سوم وصیت اثری ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارد. نکته‌ای که باید به آن توجه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشت آن است که شخص نمی‌تواند به‌موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند البته ممکن است شخص در زمان حیات خود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش اموالی را به یک نفر از ورثه با د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگران ببخشد یا صلح کند و... که در اینجا عمل او قانونی است. آنچه شخص از آن ممنوع هست محروم کرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن ورثه از ارث از طريق وصیت است.
طبقات ارث
تمامی خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان متوفی با همد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یگر از او ارث نمی‌برند بلکه وجود خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان نزد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یک‌تر خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ورتر را از ارث محروم می‌کنند. همچنین وجود بعضی از خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان مانع می‌شوند که به بعضی از ورثه تمام یا قسمتی از سهم خود را از ارث ببرند که در مثال‌هایی که می‌آوریم به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
ورثه طبقه اول
در این طبقه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سته وراث وجود د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارند که عبارت‌اند از: د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سته اول: پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر، د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سته دوم: اولاد و اولاد اولاد (نوه) و اولاد اولاد اولاد (نبیره) و... پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر میت در کنار اولاد او و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رصورتی‌که متوفی اولاد ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد در کنار نوه و در صورت ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشتن نوه در کنار نبیره و... از متوفی ارث می‌برند. ازاین‌رو نه فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان متوفي مانع ارث برد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر او می‌شوند و نه پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر متوفی مانع ارث برد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان. فقط باید توجه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشت که باوجود فرزند (د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر یا پسر)، نوه‌ها یا نبیره‌ها ارث نمی‌برند. د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رواقع هنگامی نوه‌ها در کنار پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر متوفی ارث می‌برند که فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان متوفی در زمان مرگش زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه نباشند. این مورد درباره نبیره‌های متوفی نیز صد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ق می‌کند یعنی نبیره‌ها هنگامی در کنار پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر ارث می‌برند که در زمان مرگ مورث، فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان یا نوه‌های او زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه نباشند.
توجه
در این حالت اگر متوفی علاوه بر پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر دارای چند خواهر براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر نیز باشد، گرچه از ترکه سهمی ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارند ولی موجب خواهند شد ک ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر نتواند بیش از یک‌ششم از ترکه ارث ببرد. برای اینکه براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و خواهر متوفی مانع از تعلق گرفتن بیش از یک‌ششم از ترکه به ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر شوند باید میت لااقل د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا یک براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و خواهر یا چهارخواهر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد و پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر آنان نیز زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه باشد و از ارث ممنوع نباشند مگر به سبب قتل و این براد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و خواهرها یا از یک پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر باشند یا از یک پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر. به این حالت اصطلاحاً «حجب» گفته می‌شود و می‌گویند: ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر حاجب د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارد.
اگر فقط چند پسر وارث او باشند (والد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ين متوفی در قید حیات نباشند و فرزند د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد): در این صورت تمامی ترکه به‌طور مساوی بین پسران متوفی تقسیم می‌شود. و اگر بعضی از ورثه او پسر و برخی د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر باشند: در این صورت پسران د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و برابر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختران ارث می‌برند. (برای مثال اگر فرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سه پسر و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد، ترکه به هشت قسمت تقسیم می‌شود و سهم هر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر یک‌هشتم و سهم هر پسر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وهشتم از ترکه خواهد بود).
اگر فقط نوه‌ها وارث او باشند (والد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ین و فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان متوفی در قید حیات نباشند): در این صورت نوه‌ها جانشین فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان متوفی محسوب شده و حسب مورد سهم پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر خود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان را می‌برند برای مثال در فرض قبلی نوه‌های د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختری یک‌هشتم و نوه‌های پسری د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وهشتم ارث می‌برند.البته در میان خود آنان نیز سهم پسر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و برابر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر است یعنی اگر از نوه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختری یک نفر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر و یک نفر پسر باشد سهم پسر از یک‌هشتم د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و برابر است که می‌شود د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وسوم از یک‌هشتم.
اگر پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر همراه با یک د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر ورثه او باشند (متوفی فرزند پسر ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد): هر یک از پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یک‌ششم از ترکه و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر یک‌د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وم ارث می‌برد. در اینجا یک‌ششم از ترکه اضافه می‌آید که باقی‌ماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه به نسبت سهم هر یک از وراث بین آنان تقسیم می‌شود مگر آنکه ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر حاجب د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد که از یک‌ششم باقی‌ماند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه چیزی به ارث نمی‌برد.
اگر پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر با یک د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر ورثه او باشند (متوفی فرزند پسر ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد و یکی از والد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ين او قبلاً فوت کرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه باشند): در این صورت پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یک‌ششم و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر یک‌د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وم ارث می‌برد. در اینجا نیز یک‌سوم از ترکه باقی می‌ماند که به نسبت سهام ورثه بین آنان تقسیم می‌شود.
اگر پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا هر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و با چند د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر ورثه او باشند (متوفی فرزند پسر ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد): در این صورت اگر والد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ین متوفی هر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و در قید حیات باشند، به هرکد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام یک‌ششم از ترکه و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وسوم مابقی به د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختران می‌رسد اما اگر تنها یکی از والد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ین در قید حیات باشد، یک‌سوم از ارث به او و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وسوم بقیه به د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختران می‌رسد.
اگر از ترکه اضافه ماند، بین تمام ورثه به نسبت سهمشان تقسیم می‌شود.
اگر پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یا هر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و به‌اتفاق پسر و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر ورثه او باشند: هر یک از پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یک‌ششم و بقیه به فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان می‌رسد که سهم پسر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و برابر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر است. چنانچه همه فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر یا همه پسر باشند، بقیه به‌طور مساوی بین آنان تقسیم می‌شود.
توجه
در تمام فرض‌های عنوان‌شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه چنانچه آقای (الف) همسری د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد که در زمان فوت او زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه باشد، او نیز جزو ورثه آقای (الف) محسوب می‌شود و چنانچه او فاقد فرزند یا نوه باشد، سهم همسرش یک‌هشتم است. البته همسر (زوجه) از اموال منقول، قیمت بنا و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رختان را از ترکه ارث می‌برد. بنابراین اگر از آقای (الف) یک د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ستگاه اتومبیل، یک زمین همراه با ساختمان و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه اصله د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رخت گرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و به ارث باقی بماند، زوجه فقط از قیمت ساختمان و اصل گرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و و اتومبیل ارث می‌برد و نه از عين قیمت زمین و ساختمان و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رخت. اگر شوهر فوت کند و وارثی جز همسرش ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد، بقیه اموال او جزو اموال بلا وارث (بد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ون وارث) محسوب می‌شود و در اختیار حاکم قرار می‌گیرد.در مورد زنی که فاقد فرزند و نوه باشد، پس از فوت او شوهرش یک‌د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وم از کل ترکه‌اش را به ارث می‌برد اما در صورت د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشتن فرزند با نوه یک‌چهارم از كل ماترک به شوهر ارث می‌رسد. اگر زوجه فوت کند و وارثی جز شوهرش ند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد، تمام‌تر که به شوهر وی تعلق می‌گیرد. پرسش: اگر زنی فوت کند و دارای پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر و زوج و چند د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختر و پسر باشد، سهم هر یک از وراث چگونه تعیین می‌شود؟
پاسخ: سهم پد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یک‌ششم، سهم ماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر یک‌ششم و سهم زوج یک‌چهارم خواهد بود که جمع آن چهارد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه بیست و چهارم می‌شود. د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه بیست و چهارم مابقی بین فرزند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان (بر مبنای پسران د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و برابر د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ختران) تقسیم می‌شود.
اد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌امه د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارد...
