دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی
توصیه های کلی و مهم جهت افزایش قد
* تمرین و عادت دادن کودک به نگهداری بدن بصورت عمودی و راست قامتی یعنی نگهداری سر در راستای ستون فقرات و عدم خمیدگی و کج و کوله کردن شانه ها و پشت کمر و کشیدن شکم بطور متناوب به حفره شکم و انقباض و انبساط عضلات ارادی در هر موقعیتی، استحکام و صلابت اسکلت و تقویت عضلات بدن را موجب می گردد.
* با تنوع بخشیدن به تغذیه روزمره و گنجانیدن مواد غذایی حاوی ویتامین D و کلسیم و روی بجای هله هوله و مواد غذایی سرشار از کربوهیرات‌های تصفیه شده از راهکارهای رشد و بالندگی و حفظ سلامتی و نشاط و سرزندگی تلقی می شود.
* فعالیت‌های کششی از جمله بالا بردن دست‌ها به بالای سر و کشش دادن عمودی بدن تا آخرین حد امکان در هر زمانی از روز که فرصت داشته و تکرار آن.
* از افزایش وزن و چاقی در دوران کودکی و نوجوانی و عدم تحرک و نشستن ساعت‌های متوالی در جلو تلویزیون و یا کامپیوتر یا تبلت و تلفن همراه و بازی‌های کامپیوتری جلوگیری و به‌جای همه آنها به بازی و فعالیت‌های روزانه در هوای آزاد در حدی که خیلی خسته و عصبی نشده و دچار گرسنگی های غیر قابل کنترل نشوند، ترغیب شوند.
* خواب کافی و عمیق زود هنگام بعد از غروب آفتاب به‌علت افزایش ترشح هورمون رشد در رشد قدی موثر می باشد.
* اگر کودکانی در سنین 5 و 6 سالگی به رشد قدی نرسیده باشند عجله ای به تزریق هورمون رشد نداشته باشند.
قبل از این تزریق به سوابق خورد و خواب و فعالیت‌های بدنی و نتیجه آزمایشات روتین، کنترل پارامترها و زیست شیمیایی مایعات بدن مراجعه نموده و کمبودهای احتمالی ویتامین D3-روی- تعدیل نسبت کلسیم و فسفر، رفع کمبودهای احتمالی فقر آهن را جبران نمایندتا واماندگی رشد قدی نسبت به سن جبران گردد.
در خاتمه یادآور می شویم که پروسه رشد و بالندگی یک فرایند بسیار پیچیده‌ای از تاثیر گذاری فاکتورهای متعددی از جمله عوامل موروثی انتقال داده شده از طرف پدر و مادر و دودمان پدری و مادری، کمیت و کیفیت و تعادل و تناسب و تنوع مواد غذایی مصرفی روزمره – عملکرد غدد درون ریز-سطح فعالیت‌های بدنی روزانه – وجود یا عدم وجود بیماری‌های مزمن می باشد.
پس نتیجه گیری کلی بر این اصل استوار می باشد که تزریق هورمون رشد بندرت و در یک در ده هزار کودک لازم می باشد.
در ادامه سرگذشت یکی از مراجعه کنندگان که بمدت دو سال متوالی تزریق هورمون رشد داشته و فقط چند سانتی متر افزایش قد پیدا کرده را به تصویر خواهیم کشید.
خانم الف-ج 11 ساله در تاریخ 93/6/4 به اتفاق مادرشان جهت علت یابی عدم رشد قدی مراجعه نمودند. محتویات پرونده حاکی از موارد زیر می باشد:
1- یافته های تن سنجی نامبرده در روز مراجعه (بعد از دو سال تزریق هورمون رشد) قد 144.4 و وزن 37 کیلوگرم (قد پدر 175 و قد مادر 152 سانتی متر) که ظرفیت احتمالی به ارث رسیده از طرف پدر و مادر 157 سانت می باشد.
2- در ساعت 23 جهت خواب آماده و به مدت 8 ساعت در شب و یک ساعت در روز می خوابند.
در طول روز به‌مدت 3 ساعت صرف وقت تماشای تلویزیون، کامپیوتر و .. و هفته ای 2 تا 3 روز بمدت 3 ساعت به ورزش می پرداختند.
یاد آمد 24 ساعت شامل صبحانه (نان، پنیر،خامه و مربا) نیمروز (شیر یا میوه فصل)، ناهار (برنج و خورش با ماست)، عصرانه (میوه)، شام (خیلی کم)، در طول روز هنگام تماشای تلویزیون (مصرف پفک و شکلات)، مایعات مصرفی (شیر کم، نوشابه متوسط) ذکر شده بود.
3- یافته های آزمایشگاهی در یک ماه قبل از مراجعه بسیار ناقص و شامل WBC=6.9-RBC=5,11-HB=13.9- FBS=91-TSH=4.2-T4=9.4 بود.
4- در طول دو سال تزریق هورمون رشد به نسبت کلسیم و فسفر، آنزیم‌های کبدی، الکالین فسفاتاز، آهن سرم و میزان ویتامین D3 و TIBCپرداخته نشده بود و اصولا کنترل پارامترهای زیست شیمیایی خون قبل از تزریق هورمون صورت نگرفته بود.
با توجه به دل نگرانی‌های مادر و دختر با تکیه بر اطلاعات بدست آمده از یافته های عینی و ذهنی و سوابق ذکر شده، آزمایش تکمیلی انجام و تجویز مکمل‌هایی که کمبود آنها در سطح وسیعی از جامعه وجود دارد، آغاز شد. تزریق هورمون متوقف و توصیه های مفصلی همرا ه با آموزش های گروهی و فردی بمنظور بهبود سبک زندگی و اعتلای کیفیت و کمیت گروه‌های اصلی مواد غذایی در قالب یک برنامه مدون سه ماهه توصیه گردید.
حاصل اجرای برنامه های در نظر گرفته شده، افزایش 1.6 سانتی قد (بعد از ماه‌های متعدد توقف رشد قدی) حاصل گردید.
قرار مراجعه بعدی به 93/12/6 موکول شدکه خوشبختانه این بار نیز 2.3 سانت افزایش قد مشاهده شد.
با شوق و ذوق عدم بسته شدن صفحات رشد برنامه سه ماهه بعدی تدوین و زمان مراجعه آینده 94/3/6 تعیین شد.در زمان مراجعه به قدقبلی 2.3 سانت افزوده شده بود.
اکنون قد این خانم 150.6 سانت شده بود.
با در نظر گرفتن جمیع جهات برنامه کنترل سبک زندگی و نیازهای تغذیه ای دخترخانم تا 97/2/26 سه ماه به سه ماه ادامه داده شد که در این تاریخ، قد نهایی 159 سانت و وزن 48.8 کیلو حاصل گردید.
از رخدادهای قابل ذکر بلوغ و آغاز اولین سیکل در اواخر اسفند ماه 94 بود که خیلی باعث دلخوری مادر و دختر شده بود که با دلداری به هر دو و اعلام این موضوع که شروع پریود عامل عدم رشد قدی تلقی نمی شود.
اگر چنانچه فرد زمینه های ژنتیکی را به ارث برده باشد حتی بین 5 تا 6 سال بعد از پریود نیز امکان رشد قدی با شرایط محیطی مناسب و تسهیل کننده رشد وجود دارد.
کما اینکه در مورد این دختر خانم با وجود تزریق بدون دلیل هورمون رشد به مدت دو سال و توقف رشد قدی توانست با بهبود سبک زندگی و تغذیه مناسب و خواب زودهنگام و فعالیت‌های بدنی مفرح از 144 به 159 سانت (یعنی 2 سانت فراتر از حدنصاب تعیین شده از طرف ارث پدر و مادرش دست یابد.
نتیجه می گیریم از تصمیم گیری‌های احساسی و عجولانه و صرف هزینه سرشار و رنج بسیار تزریق هورمون برای نوجوانان و کودکان جدا خودداری فرمایید.
