زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

الهام کریمی - کارشناس ارشد تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : در این مقاله کوشش کرده‌ام که مختصری درباره بیش‌فعالی و یا همان A.D.H.D برای شما عزیزان بنویسم. اختلال کم‌توجهی یا بیش‌فعالی، یک اختلال رفتاری است که سه جزء اصلی دارد:

1- کمبود توجه و تمرکز                  

2- فعالیت و تحرک بیش از حد

3- رفتارهای تکانه‌ای

این اختلال معمولا تنها دیده نمی‌شود. بیشتر مبتلایان (حدود 80 درصد) حداقل یک تشخیص روانپزشکی دیگر مانند اختلال دوقطبی، اوتیسم، مصرف مواد، افسردگی و یا اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه هم دارا می‌باشند. این اختلال در پسرها تقریبا 4 چهار برابر بیشتر است. کم وزن بودن نوزاد هنگام تولد، مصرف الکل، مواد و یا سیگار کشیدن در زمان بارداری، ضربه شدید به سر و برخی از بیماری‌های ژنتیکی و متابولیک می‌توانند زمینه‌ساز این بیماری باشند.

در بحث اول که کم‌توجهی است، کودک دچار عدم تمرکز می‌باشد و مثلا قدرت کتابخوانی ندارد. چرا؟ چون نمی‌تواند و قادر نیست که تمرکز کند.

در بحث دوم که فعالیت و تحرک بیش از حد است، کودک از در و دیوار بالا می‌رود و دائم در حال حرکت و جنب و جوش است. در بحث سوم، رفتارهای تکانه‌ای کودک می‌باشد که بیش از حد بی‌ادب است یا گریه می‌کند، حرف دیگران را قطع می‌کند یا گستاخ می‌باشد.

در واقع ADHD یک اختلال رشدی می‌باشد. حدود 3 تا 5 درصد کودکان تا قبل از 6 یا 7 سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که ADHD درمان نشده خطرناک بوده، چرا که 25 تا 40 درصد زندانیان دچار بیش‌فعالی درمان نشده هستند. نشانه‌های این بیماری در سال‌های اول کودکی بروز می‌نماید. برای درمان این بیماری، باید هم‌گام با درمان روانی، درمان دارویی هم در نظر گرفته شود. در برخی از افراد، ADHD تا بزرگسالی ادامه می‌یابد.

بسیاری از بزرگسالان که دارای ADHD می‌باشند، حتی نمی‌دانند که به این بیماری مبتلا هستند. باید بدانیم که ADHD را با بحث «اوتیسم» اشتباه نگیریم، چرا که کاملا دو مبحث جدا می‌باشند، اما این بیماری‌ها دارای برخی علائم یکسان هستند و داشتن یکی، گاها زمینه را برای بروز دیگری افزایش می‌دهد.

 بیشتربخوانید:

سردرد کودک خود را کنترل کنید!

مشکل چشم کودک

تغذیه و بیش‌فعالی

اکنون به نقش تغذیه و بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای در این بیماری می‌پردازیم. به طور خلاصه، مصرف شکرهای تصفیه شده، فست‌فودها و غذاهای چرب با اسیدهای چرب اشباع زمینه را برای شدت این بیماری بیشتر می‌نماید؛ حال آن که غذاهای سرشار از پروتئین خالص، گوشت گوساله چربی گرفته شده، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لوبیا، دانه‌های روغنی و سویا، لبنیات کم‌چرب و پروبیوتیک‌ها تاثیرات موثر و بهینه‌ای در کاهش روند و شدت ADHD و درمان آن دارند. حال آن که برخی از غذاها بیمار مبتلا به بیش‌فعالی (ADHD) را وادار به واکنش می‌نماید و به اصطلاح بیمار دچار آلرژی یا حساسیت غذایی می‌گردد. از جمله: شیر پرچرب، گندم، انگور، گوجه‌فرنگی، شکلات، ذرت و پرتقال.

اسیدهای چرب ضروری امگا 3

برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که کودکان دارای ADHD، از میزان اسیدهای چرب ضروری کمتری برخوردارند؛ مخصوصا اسیدهای چرب امگا سه. در واقع امگا سه در انتقال سیناپس‌های نرون‌های عصبی در فعالیت‌های مغز بسیار موثر می‌باشد. پس خوردن یک مکمل امگا سه به صورت روزانه برای این کودکان بسیار مفید است. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که کودکان بیش‌فعال و دارای کمبود اسید چرب امگا سه دارای دو نشانه می‌باشند : 1- تشنگی بیش از حد و مکرر و 2- پلی‌اوری یا پرادراری

 بیشتربخوانید:

بهترین و بدترین خوراکی‌ها برای کودکان بیش فعال

رژیم غذایی مناسب

بیشتر تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهند که رژیم غذایی کلی پیشنهادی برای کودکان دارای بیش‌فعالی شامل دانه‌های غلات سبوس‌دار (whole grains)، گوشت بدون چربی، ماهی، لوبیا، سبزیجات و میوه‌ها می‌باشد. برخی از پژوهشگران معتقدند که غذاهای فرآوری شده، تنقلات، فست‌فودها، شکر تصفیه شده، شکلات و آبنبات‌های مصنوعی، نوشیدنی‌های مصنوعی و رنگی و فرآوری شده و غلات صبحانه رنگی در شدت بخشیدن به این بیماری نقش مهمی را دارا می‌باشند. در عوض، جایگزین کردن غذاهای سالم، تازه و خانگی به جای غذاهای فرآوری شده، برای بهبود کودک نقش بسیار بهینه و موثری را دارا می‌باشد.

اثر کافئین

گذشته از این‌ها، به سوال رایجی می‌پردازیم که اکثر مراجعین می‌پرسند و آن این است‌: آیا کافئین در شدت گرفتن ADHD نقش دارد؟ پاسخ این است که کافئین و مواد کافئین‌دار شامل چای و قهوه و مصرف بیش از حد آن با بیماری کودک و داروهای تجویز شده برای او، بسیار تداخل ایجاد می‌کند. اگر چه کافئین باعث افزایش تحرک و انرژی در افراد عادی می‌شود، اما این افزایش تحرک و انرژی بسیار اثر منفی در کودکان بیش‌فعال دارد و این پاسخ در مورد فست‌فودها (Fast Food) نیز به همین صورت صادق است.

صبحانه

خوردن صبحانه کافی، کامل، غنی و سرشار از مواد مغذی به افراد مبتلا به ADHD و بیش‌فعال کمک می‌کند که تمرکز بیشتری برای ادامه کارهای روزانه خود داشته باشند. از آنجا که خوردن داروهای بیش‌فعالی بر اشتهای کودک تاثیر می‌گذارد، لذا در نظر گرفتن وعده صبحانه بسیار مهم است. اکنون به طور مختصر و مفید به خاطر نشان کردن برخی از غذاها که باعث تمرکز بیشتر افراد می‌شوند، می‌پردازیم. ماهی، مغزها، توت، آووکادو، غلات کامل و البته خوردن صبحانه کامل و مغزی.

در پایان به نبایدها و بایدهای تغذیه‌ای بیش‌فعالی به طور چکیده و مختصر می‌پردازیم.

نبایدهای تغذیه‌ای بیش‌فعالی

1- شکر 

2- گلوتن

3- لبنیات پرچرب

4- غذاهای رنگی

5- مکمل‌های مصنوعی

6- فست‌فودها

7- گوشت و پنیر فرآوری شده

8- نوشیدنی‌های آماده حاوی افزودنی و رنگ، از جمله نوشابه

 بیشتر بخوانید:

علائم بیش فعالی در نوزادان چیست ؟

بایدهای تغذیه‌ای بیش‌فعالی

آووکادو، مغزها، گردو، سبزیجات به خصوص سبزیجات دارای برگ‌های سبز، امگا سه، غذاهای غنی از آهن، مثل اسفناج، عدسی و کنجد، غذاهای غنی از پروتئین مثل لوبیا، گوشت چربی گرفته شده (Lean beef)، مرغ، ماهی، غذاهای پروبیوتیک مثل ماست پروبیوتیک، غذاهای حاوی ویتامین B، نخودفرنگی، حبوبات و اسفناج، مواد مصرفی مثل کلسیم، روی و منیزیم برای بهبود این بیماری بسیار موثر هستند. منابع کلسیم مثل کنجد، برگ‌های سبز شلغم، مکمل‌های کلسیم، کلم، پنیر، ماست و شیر نیاز به کلسیم را مرتفع می‌سازد.  منابع روی مثل گوشت ماکیان، شیر (شیر بدون چربی برای بیش‌فعالی نه شیر پرچربی)، محصولات لبنی، جگر، مغزها و لوبیاهای خشک.

منابع منیزیم

مغزها، حبوبات، غلات آسیاب شده و سبزیجات برگ تیره.

ویتامین‌های گروه B

کمبود ویتامین‌های گروه B در کودکان بیش‌فعال شایع است. مصرف روزانه یک مکمل B کمپلکس در بهبودی یادگیری و کاهش اختلال تمرکز در آن‌ها کمک بهینه‌ای می‌نماید.

در این مقاله کوشش کردم که نکاتی مختصر و مفید را برای شما عزیزان حول محور بیش‌فعالی و نقش تغذیه در بهبود آن یادآور شوم. امیدوارم که توانسته باشم خدمت نه چندان بزرگ، بلکه مفیدی به شما عزیزان نموده باشم.