آزاده دهقانی کری‌بزرگ : دانشجوی دکتری تخصصی سیاست‌های غذا و تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی تبریز
تحریریه زندگی آنلاین : سندرم متابولیک شامل مجموعه‌ای از عوامل خطر قلبی عروقی (فشار خون، تغییر متابولیسم گلوکز، دیس‌لیپیدمی و چاقی شکمی) است که در کودکان چاق رخ می‌دهد.
سندرم متابولیک گروهی از پنج بیماری است که می‌تواند منجر به بیماری قلبی، دیابت، سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی در سنین اوایل بزرگسالی شود. سندرم متابولیک زمانی تشخیص داده می‌شود که فردی سه یا چند مورد از عوامل خطر زیر را داشته باشد:
گلوکز خون بالا (قند)
سطوح پایین کلسترول خوب (HDL) در خون
سطوح بالای تری‌گلیسیرید
دور کمر بزرگ یا بدن «سیبی شکل»
بیشتربخوانید:
سونامی سندروم متابولیک در ایران
فشار خون بالا
به دلیل تفاوت‌های نژادی و بلوغ و فقدان حوادث قلبی عروقی، تعریف سندرم در کودکان حتی دشوارتر است. بیماری‌های قلبی عروقی بالاترین علت مرگ و میر در جهان است. اگرچه هر یک از اینها یک عامل خطر برای بیماری قلبی عروقی است، اما زمانی که فردی سه یا بیشتر داشته باشد و به سندرم متابولیک مبتلا شود، احتمال ابتلا به یک بیماری جدی قلبی عروقی افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، فشار خون بالا یک عامل خطر مهم برای بیماری‌های قلبی عروقی است، اما زمانی که با سطح بالای قند خون ناشتا و چاقی شکمی (کمر بزرگ) همراه شود، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی حتی بیشتر می‌شود. علل زمینه‌ای سندرم متابولیک شامل اضافه وزن و چاقی، مقاومت به انسولین، عدم تحرک بدنی، عوامل ژنتیکی و افزایش سن است.
اگرچه سندرم متابولیک یک بیماری جدی است، اما می‌توانید با کاهش وزن خطرات آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهید. افزایش فعالیت بدنی؛ خوردن یک رژیم غذایی سالم برای قلب که سرشار از غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و ماهی است؛ و با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود برای نظارت و مدیریت قند خون، کلسترول خون و فشار خون کودک کار کنید.
غذاهای کاربردی
برخی از اجزای رژیم غذایی و بیش از 800 گیاه با کمک به مکانیسم‌های بدن به پیشگیری یا تعدیل سندرم متابولیک کمک می‌کنند. اینها شامل چربی‌های عملکردی، مهارکننده‌های آنزیم‌های گوارشی، نوشیدنی‌های مختلف، میوه‌های مختلف، سبزیجات خاص، غلات، حبوبات، گیاهان و ادویه‌ها می‌شود که می‌تواند خطر بیماری قلبی عروقی را از طریق مکانیسم‌های متعدد سلولی کاهش دهد.
غذاهای کاربردی (Functional foods) غذاهایی هستند که علاوه بر تغذیه کافی برای بهبود سلامت و تندرستی یا کاهش خطر بیماری یا هر دو، فوایدی را برای بدن فراهم می‌کنند. برای طبقه‌بندی به عنوان غذاهای کاربردی، غذاها باید به جای قرص یا کپسول، به عنوان غذا باقی بمانند و باید اثرات خود را در مقادیری که به طور معمول می‌توان در رژیم غذایی مصرف کرد، نشان دهند. مواد مغذی شامل هر ماده‌ای می‌باشد که غذا یا قسمتی از یک غذا است و فواید پزشکی یا سلامتی از جمله پیشگیری و درمان بیماری را به همراه دارد. بسیاری از مواد فعال موجود در غذاها در سیستم‌های طب سنتی مانند طب سنتی چینی و آیورودا کاربرد گسترده‌ای دارند. علاوه بر این، مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات با بهبود وضعیت سلامتی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مرتبط است. غذاهای کاربردی و مواد مغذی در درمان چاقی مورد توجه قرار گرفته‌اند، زیرا ممکن است با کاهش خطر عوارض جانبی موثر باشند. در ادامه به برخی غذاهای کاربردی و منابع آنها به اختصار اشاره خواهیم کرد و نام ماده موثره آنها بیان خواهد شد که می‌توان در ایام نوروز در پذیرایی‌ها و مهمانی‌ها برای کودک خود و اعضای خانواده در نظر گرفت. انتخاب آگاهانه انواع غذاها و میوه‌ها و سبزیجات مصرف شده در سفره عید نوروز و در پذیرایی‌ها همگی می‌توانند منابع مناسبی از غذاهای کاربردی برای کودک و خانواده باشند. میوه‌های مصرفی مانند سیب، انار، انگور، ماهی که سنت دیرینه ما در شب‌های سال نو می‌باشد، چای که در پذیرایی‌ها استفاده می‌گردد و مغزها و آجیل از غذاهای کاربردی مهم می‌باشند که بسیار کمک کننده است.
بیشتربخوانید:
بیماری هایی که چاق‌تان می‌کنند
فلاونوئیدها: آنتوسیانین‌ها
آنتوسیانین‌ها رنگدانه‌های تیره رنگی هستند که در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند. منابع غنی آنتوسیانین‌ها شامل انواع توت‌ها، گیلاس، زالزالک، هلو، انگور، سیب، آلو، سبزیجات تیره رنگ مانند پیاز قرمز، تربچه قرمز، لوبیا سیاه، بادمجان، کلم قرمز، سیب زمینی بنفش و دانه‌های رنگدانه شده مانند برنج سیاه و ذرت بنفش است.
فلاونوئیدها: کوئرستین و روتین
فلاونوئید آگلیکون، کورستین و گلیکوزید آن، روتین، که در پیاز، سیب و چای در غلظت‌های بالا یافت می‌شود، در فشار خون بالا، چربی خون و دیابت پاسخ‌های مثبتی نشان داده‌اند.
چای سبز: کاتچین
چای یک مخلوط شیمیایی بسیار پیچیده است. چای سبز عمدتا حاوی کاتچین‌هایی مانند اپی‌گالوکاتچین گالات است، در حالی که چای سیاه عمدتا تآروبیگین و تافلاوین است.
انواع توت‌ها، انار: الاژیک اسید و الاژیتانین
منابع اصلی اسید الاژیک انواع توت‌ها مانند توت‌فرنگی، تمشک و شاه‌توت است و الاژیتانین در انار، انگور، گردو و شاه بلوط، توت‌فرنگی و کرن‌بری یافت می‌شود.
بیشتربخوانید:
بیماری هایی که چاق‌تان می‌کنند
روغن زیتون
رژیم غذایی مدیترانه‌ای غنی از روغن زیتون است که باعث کاهش LDL-c و افزایشHDL-c، کاهش اکسیداسیون LDL-c، بهبود متابولیسم گلوکز در افراد عادی و بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، کاهش فشار خون با بهبود عملکرد اندوتلیال، کاهش حالت‌های پیش التهابی و ضد ترومبیک و کاهش چاقی می‌شود.
استیلبن‌ها: رسوراترول و پتروستیلبن
منابع اصلی آن در انگور قرمز می‌باشد.
قهوه و کافئین: آلکالوئیدها
قهوه منبعی غنی از کافئین است. باید در مصرف قهوه و کافئین اعتدال را رعایت نمود.
چربی‌های امگا 3 و 6
نوع چربی رژیم غذایی نقش بسیار مهم‌تری در علت شناسی چاقی و سندرم متابولیک نسبت به مقدار مطلق دارد. با این حال، اینکه کدام اسیدهای چرب باعث چاقی می‌شوند بحث‌برانگیز است. خوردن ماهی‌ها و محصولات حاوی امگا3 دارای اثرات مفید بر سندروم متابولیک می‌باشد.
ویتامین‌ها
شواهد دال بر نقش ویتامین‌ها در پیشگیری یا درمان چاقی ضعیف است. با این حال، شواهدی وجود دارد که افراد چاق با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء‌بنفش، تولید ویتامین D3 کمتری دارند. در کودکان چاق، ارتباطی بین BMI و محتوای ویتامین D در بدن یافت شد (294). فرض بر این بود که کودکان چاق به دلیل فعالیت‌های محدود در فضای باز و قرار گرفتن در معرض نور خورشید، محتوای ویتامین D کمتری داشتند. همچنین، از آنجایی که محلول در چربی است، ویتامین D بیشتری ممکن است در چربی شکم انباشته شود، از این رو ویتامین D در گردش را کاهش می‌دهد. کمبود ویتامین D در افراد چاق تایید شده است.
بیشتر بخوانید:
بهترین و بدترین غذاها برای کبد
چند ماده غذایی برای پاکسازی کبد
پری‌بیوتیک‌ها، پروبیوتیکها و سین‌بیوتیک‌ها
پری‌بیوتیک‌هایی که به طور معمول در رژیم غذایی انسان یافت می‌شوند عبارتند از گالاکتو-الیگوساکاریدها، فروکتو-الیگوساکاریدها، اولیگوفروکتوز، اینولین، مالتولیگوساکاریدها و نشاسته مقاوم. غذاهای حاوی این ترکیبات عبارتند از: کاسنی، پیاز، سیر، مارچوبه، کنگر‌فرنگی، تره‌فرنگی، موز و گوجه‌فرنگی
پروبیوتیکها را می‌توان به عنوان میکروب‌های زنده به عنوان مواد تشکیل‌دهنده در غذاها تعریف کرد که در صورت مصرف به مقدار کافی، مزایای سلامتی را برای مصرف‌کنندگان به ارمغان می‌آورد. پروبیوتیکها بصورت مکمل‌ها یا در غذاهای غنی شده با آنها یافت می‌شود. سین‌بیوتیک‌ها ترکیبی از پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیکها هستند. انتظار می‌رود سین‌بیوتیک‌ها محیط روده را از طریق تأثیرات روی جامعه میکروبی روده تعدیل کنند.
غلات و حبوبات
مصرف غلات کامل و حبوبات از سکته مغزی و سندرم متابولیک محافظت می‌کند. آنها حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبر غذایی، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.
نتیجه‌گیری
غذاهای کاربردی ممکن است شامل میوه‌هایی مانند انواع توت‌ها، سبزیجات، غلات غنی شده با فیبر و نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه باشد، بنابراین این میوه‌ها و سبزیجات به عنوان غذاهای کاربردی در انسان برای کاهش چاقی و در نتیجه بهبود سلامت عمل می‌کنند.
