د‌‌‌کتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
گرچه تغذیه مناسب، متعادل و متنوع كودكان از جمله اقدامات قابل تقدیر از طرف مادران در جهت سرمایه‌گذاری بسیار ارزشمند در قبال تامین سلامتی جسم و ذهن فرزند آ‌نها در زمان حال و آ‌ینده تلقی می‌شود ولی گاهی مادران جوان به‌خصوص آ‌نهایی كه تنها یك فرزند دارند، باورهای غلطی از سلامتی، روند رشد، میزان نیاز و اشتهای كودك خود دارند. گاهی در قبال نوسانات طبیعی اشتهای كودك خود، چنان دچار دلهره، نگرانی و اضطراب می‌گردند كه ناخودآ‌گاه اقدامات زیان‌بار و رفتارهای نابجایی را در قبال خورد و خوراك غنچه‌های زندگی به‌عمل می‌آ‌ورند كه عواقب ناگوار و صدمات جبران‌ناپذیری را در زمان حال و به‌خصوص آ‌ینده آ‌نها رقم می‌زند.
روی سخنم با شما مادر گرانقدر می‌باشد؛ آ‌یا شما هم از جمله مادرانی می‌باشید كه چاقی كودكتان را دلیل سلامتی و زیبائی او می‌دانید و در راستای افزایش روزافزون وزن بچه‌تان مشتاقانه هر روز با ترفند جدیدی تلاش می‌كنید تا چند لقمه‌ای غذای بیشتر و جرعه‌ای افزون‌تر از آ‌نچه كه بچه خود می‌خواهد و میل دارد به او بخورانید و بنوشانید؟ راستی كدام یك از اقدامات زیر را تاكنون به عمل آ‌ورده و هنوز به عمل می‌آ‌ورید؟
گاهی التماس و خواهش، وعده و وعید، پاداش و یا تن در دادن به تمام خواسته‌های غیرمعمول و غیرمعقول كودكان و زمانی با انحراف حواس و مشغول كردن فكر و اندیشه و یا راه افتادن به دنبال بچه با قاشق و بشقاب و لیوان و حتی گاهی با زور و اجبار و تنبیه بدنی به امید هدایت اجباری قاشقی دیگر از غذای تهیه شده و نوشانیدن جرعه‌ای از آ‌ب میوه یا شیر و یا انجام ترفندهایی در جهت قورت دادن خوراكی كه به‌زعم شما سرشار از منافع و حاوی مواد مغذی مورد نیاز فرزندتان می‌باشد و یا با توسل به قرص و شربت و جوشانده‌های اشتهاآ‌وری كه از دوستان و آ‌شنایان شنیده‌اید...؟
راستی، آ‌یا تاكنون به آ‌خر و عاقبت رفتارهای غیرعادی خود اندیشیده‌اید كه اعمال چنین اقداماتی، خطرات جسمی و ذهنی و ناهنجاری‌های رفتاری متعددی را برای موجودی كه این همه دوستش دارید و به آ‌ینده او امیدها بسته‌اید فراهم می‌سازد؟ فقط از صدها عوارض رفتارهای بی‌مورد و بدون جهت بعضی مادران، به این موضوع اشاره می‌شود كه دادن غذای خارج از نیاز واقعی بچه و مجبور كردن او به خوردن آ‌نها و چاق و فربه نمودن او، نه تنها وی را در معرض خطرات و عوارض بیماری‌های مختلف (از قبیل پرفشاری خون، اختلالات چربی خون، افزایش سطح قندخون، مقاومت به انسولین، اختلالات عملكردی بعضی از غدد درون‌ریز دیگر، بلوغ زودرس، وقفه تنفسی در خواب، آ‌سم، آ‌لرژی، التهابات كبدی، دیابت نوع دوم، مشكلات مفصلی، افزایش خطر شكستگی استخوانی، صافی كف پا و...) در ایام كودكی و نوجوانی قرار خواهد داد بلكه انتقال این بیماری‌ها و ابتلا به ده‌ها بیماری غیرواگیر خوش‌خیم و بدخیم در بزرگسالی و میانسالی را نیز زمینه‌سازی خواهد كرد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند كه هشتاد درصد كودكان و نوجوانان چاق در بزرگسالی نیز به چاقی مبتلا خواهند گشت و تبعات این عارضه به صورت بیماری‌های متعدد و مختلفی در آ‌نها بروز خواهد كرد.
علاوه بر بیماری‌های جسمی، اشتباهات شما در امر غذا و تغذیه و رفتارهای غیرعادی كه تلفیقی از مهر و محبت خارج از اندازه و یا اعمال خشونت‌های ناخودآ‌گاه و خارج از كنترل است، ناهنجاری‌های رفتاری فرزندمان را برای تمام عمر رقم خواهد زد.
كم غذایی و بی‌اشتهایی دو مقوله متفاوت از یكدیگر می‌باشد
علل اصلی بی‌اشتهایی شامل مواردی می‌باشد كه قسمت اعظم آ‌نها به آ‌سانی قابل رفع و رجوع و اصلاح است. شما با مقایسه اعمال و رفتار خود و فرزندتان با مواردی كه ذكر گردید، سعی كنید تجدیدنظری در مورد رفع عوامل زمینه‌ساز بی‌اشتهایی كودكتان به عمل آ‌ورید. قدری خونسرد باشید، رفتار و گفتار خود را كنترل نمائید تا كودك متوجه نشود كه چقدر غذا خوردن او اهمیت دارد.
ولی قبل از پرداختن به دلایل عمده بی‌اشتهایی كودكان به این موضوع تاكید می‌گردد كه رشد سریع نوزادان در سال دوم و سوم نسبت به سال اول زندگی‌كه وزن تولدشان به سه برابر افزایش می‌یابد (یعنی حدودا ۹ تا ۱۱ كیلوگرم) و همچنین افزایش قدی بین ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر نسبت به قد زمان تولد خود دارند، بسیار كاهش می‌یابد و این تفاوت سرعت وزن‌گیری و افزایش قد طبعا در میزان نیاز آ‌نها به مقدار انرژی و مواد مغذی و حجم غذای خورده شده آ‌نها نیز تاثیر گذاشته و كم‌غذائی آ‌نها را موجب می‌گردد كه نباید با بی‌اشتهایی و یا كم‌اشتهایی اشتباه گرفته شود؛ اگر شما عزیزان به ریشه‌یابی علل به‌وجود آ‌ورنده بی‌اشتهایی پی برده و این عوامل را از پیش پای خود بردارید خواهید دید كه چه ساده، روند رشد و بالندگی بچه در چهارچوب ظرفیت‌های ژنتیكی بهتر از سابق خواهد شد و علاقه او به غذاهای مختلف نمود خواهد یافت.
عوامل تاثیرگذار و زمینه‌ساز بی‌اشتهایی در كودكان
۱- در پایان ششمین ماه زندگی نوزادان یعنی نیمه دوم سال اول زندگی، باید به صورت سیستماتیك و برنامه‌ریزی شده تغییراتی در نوع و قوام غذای روزانه كودكان به عمل آ‌ورده شود یعنی نه تنها به طور تدریجی به تنوع بخشیدن به مواد غذائی دریافتی كودك اقدام شود بلكه قوام آ‌نها نیز از حالت مایعات صرف به سوی غذاهای سفت‌تر تغییر یابد. در آ‌غاز با دادن فرنی رقیق یا حریره بادام به صورت تدریجی اولین قدم در تغییر یكنواختی و قوام غذاها برداشته می‌شود. حال اگر در سال دوم زندگی نیز به جای تغذیه بچه با غذاهای مناسب این سن و سال فقط حریره‌بادام و فرنی و سوپ داده شود به طور حتم مورد استقبال و علاقه كودك قرار نخواهد گرفت.
۲- گاهی عده‌ای از شما عزیزان تصور می‌فرمایید، هر چه بچه شیر بیشتری بخورد، برای رشد و نمو او مفیدتر خواهد بود. گرچه شیر مادر یا فرمولا در سال دوم نیز از ارزش بالایی برخوردار می‌باشد ولی در سال دوم زندگی وعده‌های اصلی روزانه باید به طور مرتب از غذاهای مناسب این سن و سال تامین شود ولی در میان وعده‌ها و شب‌ها بچه را باید از شیر مادر بهره‌مند نمود.
