دكتر آزاده نجارزاده؛ متخصص تغذیه
شش ماهگی، زمانی است كه شیرخوار علاوه بر شیر مادر به مواد غذایی دیگری نیز برای رشد و تكامل خود نیاز دارد و دیگر شیر مادر تكافوی نیاز او را نمی‌كند. به این دسته از مواد غذایی، غذاهای كمكی می‌گویند. در تغذیه تكمیلی، غذاهای مختلف به تدریج به برنامه غذایی شیرخوار افزوده می‌شود به نحوی كه به تدریج در حدود یك سالگی از همان غذایی كه بقیه افراد خانواده می‌‌خورند استفاده می‌نماید.
تغذیه تكمیلی شیرخوار باید از اصول تغذیه‌ای خاصی پیروی كند كه با توجه به توانایی‌های تغذیه‌ای او، این غذا در شروع باید بسیار ساده و نرم بوده و از موادی تهیه شود كه هضم آنها آسان باشد. این غذا باید در حجم كم، دارای انرژی مطلوب و حاوی پروتئین و ریز مغذی‌های مورد نیاز كودك باشد. قوام آن باید با سن شیرخوار متناسب و كاملاً نرم و پخته باشد.
همچنین بلع و هضم آن باید برای كودك آسان باشد. به غیر از مسائل تغذیه‌ای كه باید به آن توجه شود، اصول بهداشتی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. غذای كودك باید با استفاده از مواد غذایی تازه و قابل دسترس و به روش پاكیزه و بهداشتی تهیه شود.
شستشوی دست‌ها
یكی از ضروری‌ترین اصول بهداشتی در تهیه غذا به خصوص غذای كودك، شستشوی دست‌های فرد تهیه كننده غذا است. شستشوی دست‌ها گرچه ساده به نظر می‌رسد، ولی مهم‌ترین راه جلوگیری از آلودگی غذا نیز به شمار می‌رود. به یاد داشته باشید شستن دست‌ها با آب و صابون كافی است و نیازی به استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌كننده نمی‌باشد، اما بهتر است ناخن‌های خود را كوتاه نگه دارید و در هنگام شستن دست‌ها، زیر ناخن‌ها و بین انگشتان را كاملاً تمیز نمایید.
آب گرم نیز به كشته شدن برخی میكروبها كمك می‌كند. ضمناً به یاد داشته باشید كه دست‌های خود را خوب آبكشی نمایید تا صابون بر روی آن باقی نماند. البته ذكر این موارد بدین معنی نیست كه در شستشو، وسواس به خرج دهید. در برخی از موارد، مادران از صابون‌های مخصوص كه دارای قدرت ضدمیكروبی زیادی هستند استفاده می‌نمایند.
متأسفانه باید گفت این كار خود باعث رشد میكروب‌های مقاوم خواهد شد. بهتر است قبل از غذا دادن به كودك غیر از شستن دست‌های مادر، دست‌های كودك نیز شسته شود. چنانچه در دست‌های خود زخم یا عفونتی دارید، قبل از تهیه غذا، محل زخم را ببندید.
غذای كودك را كاملاً بپزید
پخت مواد غذایی باید به صورت كامل صورت گیرد. غذاهای نیمه پخته اغلب حاوی میكروب‌های بیماری‌زا هستند. بهتر است گوشت را به تكه‌های بسیار ریز تقسیم كنید، یا از گوشتی كه در منزل چرخ شده است استفاده نمایید تا پختن آن سریع‌تر و نرم كردن آن نیز راحت‌تر باشد.
خوردن این نوع گوشت برای كودك آسان‌تر خواهد بود. گاه ممكن است مادران به دلیل مشغله فراوان غذای كودك را نیم‌پز كنند و آن را در آشپزخانه نگهداری نمایند تا در زمانی نزدیك به زمان تغذیه كودك آن را كاملاً بپزند. باید گفت از آنجا كه این نوع غذاها از نظر رطوبت و حرارت بهترین محیط برای رشد و تكثیر میكروبها هستند احتمالاً دچار آلودگی خواهند شد.
میكروبها در مواد غذایی مرطوب بهتر رشد و تكثیر پیدا می‌كنند. بهترین درجه حرارت برای رشد میكروبها بین 4 تا 60 درجه سانتیگراد است، بنابراین نگه داشتن غذا در درجه حرارت اتاق یا آشپزخانه بهترین درجه حرارت برای رشد میكروبها است. اگر مجبور به نیم‌پز كردن غذاها هستید، پس از آن باید غذا را حتماً تا زمانی كه پخت آن را می‌خواهید تكمیل كنید در یخچال نگهداری نمایید. البته سرما میكروبها را نمی‌كشد، بلكه به طور موقت آنها را غیرفعال می‌نماید.
میزان اسیدی و قلیایی بودن ماده غذایی نیز در توانایی رشد میكروبها تأثیر دارد. گوشت، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ از نظر اسیدی و قلیایی بودن بهترین محیط برای رشد میكروبها هستند. البته عامل زمان نیز در رشد میكروارگانیسم‌ها بی‌تأثیر نمی‌باشد. معمولاً در یك آب و هوای معتدل (نه خیلی گرم) حدود 2 ساعت طول می‌كشد تا میكروبها تا حد بیماری‌زایی تكثیر یابند، بنابراین به یاد داشته باشید نگهداری مواد غذایی در مدت طولانی در خارج از یخچال می‌تواند به آلوده شدن ماده غذایی منجر گردد.
در یخچال نیز تنها رشد میكروبها كند می‌شود، بنابراین در صورتی كه نیاز به نگهداری غذای آماده بیش از 2 روز داشتید حتماً آن را در فریزر نگهداری نمایید. سرمای فریزر باعث غیرفعال شدن میكروبها به طور موقت می‌گردد، اما به محض گرم شدن مجدد، دوباره میكروبها فعال می‌شوند.
بهترین راه برای نگهداری غذای كودك این است كه آنها را در ظروف كوچك كم‌عمق ریخته و به محض سرد شدن داخل یخچال یا فریزر نگهداری كنید. این كار باعث می‌شود كه قسمت‌های مركزی غذا نیز به اندازه كافی سرد شود و فرصت كافی به میكروبها جهت رشد و تكثیر آنها داده نشود.
قالب‌های یخ برای منجمد كردن غذای كودك وسایل مناسبی به نظر می‌رسند. ضمناً باید به خاطر داشته باشید دمای فریزر باید حداقل 18- درجه سانتیگراد باشد. اگر یخ ماده غذایی یك بار ذوب شد، هیچ‌وقت مجدداً آن را فریز نكنید.
برای استفاده از مواد غذایی منجمد، بهترین راه این است كه آن را در یخچال بگذارید تا یخ آن ذوب شود و سپس اقدام به گرم كردن یكنواخت آن نمایید، بنابراین هنگام گرم كردن باید غذا را خوب به هم زد تا حرارت به طور یكنواخت پخش شود. ضمناً توجه داشته باشید كه غذای باقیمانده را بیش از یك بار گرم نكنید، چون ارزش غذایی آن كم می‌شود...
برای خواندن بخش دوم -تهيه و نگهداری غذای كودك- اینجا کلیک کنید.
