زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

رکسانا خوشابی - کارشناس ارشد‌ مشاوره

تحریریه زندگی آنلاین : سوال بسیاری از مادر و پدرها از ما این است که چرا فرزندمان درس نمی‌خواند یا چرا به درس علاقه ندارد؟ حتی برخی از والدین، به محض شروع شدن فصل مدرسه، نگران و ناراحت می‌شوند و تعادل روانی‌شان به هم می‌خورد، چرا که با نوعی چالش همیشگی دست به گریبان می‌شوند. چالش جنگیدن با کودکان یا نوجوانان‌شان برای درس خواندن! این چالش بعد از شیوع کرونا و درس خواندن‌های از راه دور، شدیدتر هم شده است. اما واقعا چرا برخی از فرزندان ما نسبت به درس خواندن بی‌علاقه هستند؟ واقعیت این است که این طور نیست که همه کودکان و نوجوانان به یک اندازه در درس خواندن استعداد داشته باشند. برخی از آنها بیشتر جذب فعالیت‌های ورزشی یا هنری یا کارهای عملی، آزمایشگاهی و کارگاهی می‌شوند، اما ما از آنها می‌خواهیم که فقط مطالعه کنند و درس بخوانند. گاهی هم سیستم آموزشی به اندازه کافی برای آنها جذاب نیست، درس‌ها به نظرشان سخت می‌آید و ضرورت درس خواندن بر آنها معلوم نیست. به همین دلیل لازم است ما به عنوان مادر یا پدر علت اصلی بی‌علاقگی فرزندمان را بشناسیم و تا جایی که از دست‌مان بر می‌آید، آن را رفع کنیم.

 بیشتربخوانید:

تشویق کودکان به درس خواندن (1)

برخی از کارهایی که می‌توانند کودک یا نوجوان ما را به درس علاقه‌مند‌تر کنند، عبارتند از:

تشویق و خصوصا عدم تنبیه

 برای علاقه‌مند کردن فرزندان‌مان نه تنها تشویق کلامی لازم است، بلکه گاهی هم باید از تشویق‌های دیگر مانند بردن به پارک یا فراهم کردن بازی‌های مورد علاقه آنها، خریدن جوایز کوچک و مانند این‌ها استفاده کنیم. متاسفانه برخی از والدین نه تنها فرزندان خود را برای مطالعه کردن مورد تشویق قرار نمی‌دهند، بلکه آنها را با تنبیه به سوی مطالعه هدایت می‌کنند. این امر باعث می‌شود که فرزندان رفته‌رفته علاقه خود را نسبت به مطالعه از دست بدهند و به علاوه در حین مطالعه هم از تمرکز کافی برخوردار نباشند. برخی از والدین نیز فرزندان خود را به علت خطاهایی که قبلا انجام داده‌اند، در حین مطالعه تنبیه می‌کنند. این امر نیز به نوعی شرطی شدن در سطح بالا منجر می‌شود که در نهایت می‌تواند به بیزاری از مدرسه بینجامد. اینکه تا ترس وجود دارد، بچه‌ها نقش مطالعه کردن را بازی می‌کنند و با از بین رفتن منبع ترس (مثلا بیرون رفتن پدر از خانه) مطالعه یا نمایش حالت مطالعه نیز تعطیل می‌شود.

مطالعه و درس خواندن بی وقفه

متاسفانه اگر کودکان و نوجوانان را وادار کنیم تا بدون وقفه و بی‌استراحت و بدون تفریح، فقط به مطالعه دروس بپردازند، آنها را در طول زمان نسبت به درس، دلزده خواهیم کرد. بین درس خواندن در هفته و ورزش و تفریح سالم، حتما باید تعادل وجود داشته باشد که هم رشد مغزی و شخصیتی و هم رشد تحصیلی رخ دهد، وگرنه به زودی با جوانانی دلزده از درس و حتی متنفر از مطالعه روبرو خواهیم شد.

درس خواندن در حین خستگی

هرگز اجازه ندهید فرزندتان در زمان خستگی درس بخواند. به او فرصت استراحت و خواب کافی بدهید. تغذیه مناسبی برایش فراهم کنید و بعد اجازه دهید درس بخواند. درس خواندن در حین خستگی بسیار آزار دهنده است و باعث می‌شود که فرزندتان به سرعت از مطالعه دروس زده شود.

پایه ضعیف سال‌های تحصیلی قبلی

یکی دیگر از عواملی که موجب بی‌علاقگی به مطالعه می‌شود، پایه ضعیف تحصیلی آنها است. این پایه ضعیف باعث می‌شود وقتی که به سراغ کتاب درسی بروند، مطالب آن را نفهمند و در نتیجه

علاقه‌ای به فراگرفتن درس نداشته باشند. سعی کنید به فرزندان‌تان کمک نمایید تا ضعف درسی سال‌های گذشته را به سرعت جبران کنند. در این زمینه مادر و پدر باید فعالانه عمل کنند.

بیشتربخوانید:

تشویق کودکان به درس خواندن (2)

وجود مشکلات روانی یا بیش فعالی

متاسفانه وجود برخی اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، تحرک بیش از حد و بیش‌فعالی، عدم اعتماد به نفس، وسواس فکری و اختلالات دیگری نظیر اینها موجب می‌شود که فرد فاقد رغبت کافی برای مطالعه یا فاقد تمرکز کافی باشد. درمان این گونه اختلال‌ها می‌تواند موجب افزایش علاقه فرد به مطالعه شود.

وجود مشکلات خانوادگی

وجود مشکلات خانوادگی، مشاجره‌ها و دعواهای والدین یا مشاجره با سایر فرزندان، اسباب بی‌علاقگی فرزندان دیگر را به مطالعه فراهم

می‌کند. این مشاجرات نه تنها انرژی و دقت را از فرزندان ما می‌گیرد، بلکه با ایجاد احساس نگرانی و ترس، آنها را دچار اختلالات رفتاری و روانی کرده و کودک پر آسیبی را برای آنها رقم می‌زند.

 مشکلات موجود در مدرسه یا کادر آموزش

تلاش ناکافی معلمان یک آموزشگاه، تدریس نامطلوب، دادن تکالیف سنگین به دانش‌آموزان، نبودن یا کم بودن ارتباط عاطفی بین معلمان و شاگردان، کمی انگیزه در معلمان، نبود ابداع و نوآوری در روش‌های تدریس و استفاده نکردن از وسایل کمک‌آموزشی نیز می‌تواند دانش‌آموزان را نسبت به تحصیل و یادگیری و مطالعه بی‌علاقه سازد. پس حل مشکل موجود در آموزشگاه می‌تواند بر تمایل دانش‌آموزان نسبت به مطالعه بیفزاید.

تاکید و اصرار بیش از حد والدین بر خواندن:

تاکید بیش از اندازه بر مطالعه، که معمولا حالت زورگویی و وسواسی هم به خود می‌گیرد، موجب بی‌علاقگی فرزندان به مطالعه می‌شود و باید از آن جدا پرهیز کرد، ولی تجارب برخی والدین نیز نشان می‌دهد که اگر آنها اصلا به فرزندان خود تذکر ندهند، فرزندان‌شان به طور جدی اقدام به مطالعه نمی‌کنند، لذا وقتی از فرزندان آنها سؤال می‌کنم که آیا مایلید به مادر یا پدرتان بگویم که به شما در مورد انجام مطالعه تذکری ندهند، می‌گویند: نه، تذکر بدهند، ولی زیاد و مکرر گفتن آنها ما را آزار می‌دهد. به عبارت دیگر زیاد سخت گرفتن موجب بی‌علاقگی است و یادآوری نکردن باعث بی‌تحرکی. پس تذکر در حد مناسب و متعادل باید باشد، نه بیشتر.

 گرچه دلایل عدم علاقه به درس خواندن به همین موارد ختم نمی‌شود، اما دانستن همین موارد هم می‌تواند کمک کند که فرزندان‌مان را بیشتر و بهتر درک کنیم.

 بیشتربخوانید:

کشف استعداد برجسته!

چگونه به فرزندم کمک کنم تا به مطالعه علاقه‌مند‌تر شود؟

 محبت خالصانه

اگر شما هم همین سوال را دارید، باید به مهم‌ترین جواب و نسخه همه دردها و مشکلات فرزندان‌تان توجه کنید. نه تنها برای درس خواندن، بلکه برای این که فرزند سالم و هوشمندی داشته باشید، به او خالصانه محبت کنید. مهر و محبت کلید همه درهای بسته است. این محبت باید غیر شرطی و در عین حال به گونه‌ای باشد که بچه لوس نشود. بچه‌ها با هوش هستند. خیلی زود سوءاستفاده از والدین را یاد می‌گیرند. به همین دلیل باید قاطع، اما مهربان باشید. در تحقیقات مختلفی که صورت گرفته،‌ فرزندانی که از سوی والدین‌شان بیشتر محبت دریافت کرده‌اند،‌ وضعیت تحصیلی بهتری نیز داشته‌اند. ابراز محبت ما به فرزندمان می‌تواند به صورت: فیزیکی، در آغوش گرفتن،‌ بوسیدن،‌ وقت‌گذاشتن عمومی،‌ وقت‌گذاری خصوصی، انجام کاری برای فرزندمان و هدیه دادن باشد. هر یک از این موارد، نیاز به دقت‌ زیادی دارد. برای مثال: اغلب پسران در سنین نوجوانی دوست ندارند توسط والدین در آغوش گرفته شوند، به ویژه در مقابل چشم دوستان خود، چرا که این عمل را بر خلاف استقلال شخصی خود می‌دانند.‌ در نتیجه در اینگونه موارد می‌بایست از روش‌های دیگر ابراز محبت فیزیکی استفاده نمود. به هر صورت ابراز محبت هر گونه که باشد نباید افراطی بوده و به لوس شدن فرزندان منجر شود.

تلویزیون، گوشی همراه و عدم مطالعه

سعی کنید مکان مشخصی را در آپارتمان‌تان به درس خواندن فرزندتان اختصاص بدهید. بدین ترتیب آنها شرطی می‌شوند و در آن مکان به راحتی به درس‌خواندن می‌پردازند، چون زمان و مکان مشخص و ثابت برای مطالعه و انجام تکالیف به تمرکز بالاتر فرزندان، خصوصا کودکان و نوجوانان کمک می‌کند. همچنین این مکان باید دارای نور مناسب و کافی و بدون صدای مزاحم باشد. نور مناسب موجب می‌شود تا چشم دیرتر خسته شده و در نتیجه ساعات بیشتری به مطالعه باشد و اگر در محل مطالعه سر و صدای زیاد باشد، موجب کاهش تمرکز فرزندان و در نتیجه کاهش بهره‌وری او می‌گردد. همچنین توجه داشته باشید که همراه با تماشای تلویزیون، درس‌خواندن، کار سختی است. پس اگر قرار است فرزند شما فیلم یا برنامه مورد علاقه خود را ببیند، باز بودن کتاب و دفتر به او کمکی نمی‌کند و اگر قرار است مشغول درس خواندن باشد، روشن بودن تلویزیون برای وی مفید نیست.

آماده کردن تمام لوازم مورد نیاز برای مطالعه‌ فرزند در مکان مطالعه

کتاب‌های درسی، لوازم‌التحریر،‌ دفترها و هر چیزی که فرزندمان هنگام درس خواندن به آن نیاز دارد را برایش فراهم کرده و برای دبستانی‌ها جلوی دست‌شان بگذارید، زیرا اغلب اوقات نبود وسایل مورد نیاز در کنار فرزندان، موجب بلند شدن او از سر درس و در نتیجه از دست رفتن تمرکز او می‌شود. برای رسیدن به تمرکز نیاز به صرف انرژی و زمان است و بلند شدن از سر کتاب و دفتر باعث می‌شود تمرکز آنها به هم خورده و موجب صرف دوباره انرژی و خستگی گردد.

 خالی کردن مکان مطالعه از لوازم اضافه

وسایل اضافی موجب حواس‌پرتی و اتلاف وقت است و طبق بررسی‌ها، میز خلوت‌تر موجب بالا رفتن بهره‌وری و تمرکز است. اگر قرار باشد فرزند شما یک ساعت به مطالعه مشغول شود، پس در آن یک ساعت نباید موبایل یا هر وسیله دیگری جهت حواس‌پرتی در کنار او باشد.

 کشف بهترین زمان مطالعه برای فرزندان

برخی از افراد در صبح، هوشیاری بالاتر دارند و برخی دیگر در عصر‌ها و حتی برخی در شب، به طور معمول صبح‌ها با انرژی هستیم و احساس مثبتی داریم و کارایی بالاتری هم داریم، اما عصرها یک فرود داریم و دچار خواب‌آلودگی و در نتیجه پایین آمدن تمرکز و کارایی می‌شویم. در شب دوباره انرژی دریافت می‌کنیم که موجب بالا رفتن حوصله و تمرکز و دقت می‌شود.

پس یکی از کارهای مهم والدین باهوش و کارامد این است که سعی در شناخت مدل فرزند خود داشته و بتوانند آن را کشف نمایند. شما می‌توانید کمک کنید در زمان‌هایی که راندمان فرزندان‌تان بالاتر است، کارهای سخت‌تر و در زمان‌های دیگر استراحت و یا تکالیف ساده‌تر را انجام دهند.

 زمان‌های استراحت

بعد از هر ۴۵ دقیقه و برای کودکان ابتدایی هر ۳۰ دقیقه، ده دقیقه استراحت لازم است. کمتر از نیم ساعت هم زمان مطالعه خیلی مفید نیست. زمان استراحت و مطالعه را با یک تایمر اندازه بگیرید!

تحقیقات نشان داده‌اند یک دوره زمانی مطالعه مستمر و بعد یک استراحت کمک بسیاری به یادگیری بهتر می‌نماید.

 در کنار کودک

در سال‌های اول دبستان اگر فرزندمان کوچک است، ممکن است دوست داشته باشد که در کنارش باشید. به درخواست او احترام بگذارید و در هنگام درس خواندن و انجام تکلیف مدرسه کنارش باشید، اما در کار او دخالت نکنید، بلکه شما هم بنشینید و شروع به خواندن کتاب کنید.

 پذیرای نمره بد یا خوب فرزندان‌تان باشید

توجه داشته باشید که به هیچ وجه، نمره‌ پایین دلیلی برای نامهربانی یا بدرفتاری با فرزندان نیست. پس به جای تنبیه بهتر است فرزندمان را تشویق کرده و به تلاش فرزند خود برای آموختن بها دهیم و نه برای نمره و معدل و کارنامه.

 نسبت به درس نخواندن فرزندتان حساسیت نشان ندهید

توجه کنید که باعث نشوید فرزند شما خیال کند که درس خواندن او برای شما امری ضروری است! او باید بداند درس خواندن و یادگیری برای خود او و آینده‌اش مهم و کلیدی است. برای خود شما به عنوان مادر یا پدر رابطه‌تان با فرزند مهم است که باید حفظ شود. در آینده هم، اگر فرزند شما عزت‌نفس و اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، بهتر از نمره بالا در زندگی‌اش موثر خواهد بود.

امروزه مواردی همچون: هوش هیجانی، روابط، بیان خوب و بسیاری از آیتم‌های دیگر اهمیت بیشتری از معدل و سطح علمی فرزندان دارند. هر چه در این زمینه بگوییم کم است، اما برای طولانی نشدن متن، به همین موارد بسنده می‌کنم و توصیه می‌کنم که برای درس‌خوان شدن فرزندتان بیشتر از روش‌های غیر مستقیم و تذکرهای غیر مستقیم استفاده کنید و همیشه یادگیری و معلومات را بزرگ جلوه دهید. موفق باشید...