عاطفه باقری : کارشناس ارشد ادبیات کودک و نوجوان ؛ دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی
تحریریه زندگی آنلاین : بین فرایند خلاق و بازی ارتباط‌ها و همپوشی‌های بسیاری وجود دارد. بازی و خلاقیت ویژگی‌های مشترکی دارند. در حقیقت بازی غالبا بخشی از فرایند خلاق است. تخیل و خلاقیت در بازی عمیقا ریشه دارند و روحیه بازی کردن در طول دوران زندگی به عنوان بخش خلاق وجود ما، در ما باقی می‌ماند. بازی انعطاف‌پذیری و مهارت‌های حل مسئله را که برای خلاق بودن لازم است، تقویت می‌کند. هنرمندان می‌گویند که برای کشف ترکیبات تازه و خلاق با مواد بازی می‌کنند. اگر ما به عنوان بزرگسالان همچنان روحیه بازی کردن را در خود حفظ کنیم، یعنی آگاهانه ویژگی‌های بازی را به کار ببریم، قادر خواهیم بود از طریق تمام حواس خود اطلاعات را به دست آوریم و محدود به اطلاعات دست دوم و نتایج از قبل تعیین شده نباشیم. روحیه بازی کردن به تخیل پر و بال می‌دهد.
بیشتربخوانید:
فواید گِل بازی برای کودکان
همه بازی‌ها قوه تصور را به فعالیت وانمی‌دارد. هر بازی به تنهایی اهمیت ندارد. آن بازی ارزشمند است که تصورهای گوناگون را به جنبش واداشته و تصاویر جدید ایجاد کند و فرد را در جو خلاقیت قرار دهد. در زیر به نمونه‌هایی از بازی خلاق اشاره می‌کنیم:
1- طرح سوالات خلاق (که طبیعتا پاسخ‌های خلاقانه را نیز به دنبال دارد).
2- استفاده از تداعی. مثال: لغات، عبارات و تصاویری که به جای واژه مسخره به ذهنتان می‌آید، مطرح کنید.
3- بازی شطرنج، به شرطی که بنای بازی بر حرکت‌های خلاق و جسورانه استوار باشد. بازی به صورت کتابی ارزش ندارد.
4- استفاده از شعرهای نیمه تمام
5- استفاده از تصاویر نیمه تمام
6- استفاده از داستان‌های نیمه تمام
7- طرح معماهای ریاضی و هندسی
بیشتربخوانید:
پارک رفتن؛ نیاز مهم کودک
بازی و خلاقیت در کودکان
خلاقیت زیباترین و شگفت‌انگیزترین خصیصه انسان است. غنا و پویایی و بقای هرفرهنگ و تمدنی به خلاقیت مردمان آن بستگی دارد و این واقعیت را تاریخ بارها به اثبات رسانده است. از طرف دیگر هم، همان‌طور که می‌دانیم دوران کودکی از نقش حساس و تعیین‌کننده برخوردار است. توجه به این دوران تا آن جا است که اولا کودکی خصوصا سنین آغاز آن از جانب روان‌شناسان و صاحب‌نظران تعلیم و تربیت غالبا به عنوان برجسته‌ترین مرحله در تکوین شخصیت انسان شناخته شده است. ثانیا وجود تعارضات، اختلالات و نابسامانی‌های روانی در این سنین را از عوامل اساسی در سراسر زندگی دانسته‌اند. رفتار و حرکات کودکان در بازی همیشه دقیق است، احساسات و تاثیرشان حقیقی و صادقانه است. به عنوان نمونه کودک می‌داند که عروسک یک نوع بازیچه است. با وجود این مانند موجودی جاندار دوستش دارد. هنگامی که او در بازی نقش بزرگسالان را ایفا می‌کند، این تنها یک تقلید ساده نیست، ابتکار و خلاقیت نیز در آن دیده می‌شود. کودک از تجربیات شخصی خود نیز بهره می‌گیرد. ابتکار و خلاقیت کودکان در آفرینش موضوع بازی و در تجسس وسایل جهت عملی ساختن آن‌ها ظاهر می‌گردد. با کمک بازی‌های ابتکاری می‌توان مسائل مهم تربیتی را حل کرد. نقشی که کودک در بازی‌های ابتکاری برای خود انتخاب می‌کند، انعکاسی است از خواسته‌ها و آرزوهای کودک. در فعالیت فکری کودک ضمن بازی ابتکاری همه جوانب شخصیت کودک در اتحاد و همکاری با همبازی‌ها شکل می‌گیرد. ضمنا می‌توان خلاقیت و فعالیت فردی کودک را در بازی‌های جمعی که به طرز صحیحی تشکل یافته باشد، تکامل بخشید. بدین ترتیب بازی‌های ابتکاری چون وسیله‌ای پر اهمیت در رشد همه جانبه کودکان با دیگر انواع فعالیت‌های آنان مربوط است و این خود ارزش والای بازی‌های ابتکاری را در روند تربیتی کودک نشان می‌دهد. کودک ضمن ایفای نقش، خصوصیت شخصی خود را نیز ظاهر می‌سازد، بنابراین بازی‌های ابتکاری نقش مهمی در فعالیت ثمربخش و خلاقانه کودک ایفا می‌کند و اما مهم‌ترین نکته‌ای که در این رابطه وجود دارد و باید به آن اشاره شود این است که مربی نباید موضوع بازی را به کودکان تحمیل کند. او در این صورت حس ابتکار و نیروی تخیل و استقلال را از آن‌ها سلب می‌کند. مربیان تعلیم و تربیت متذکر شده‌اند که بازی فعالیت مستقلانه کودکان و آفریده خود آنان است و بسیار مهم است که بازی‌ها قالبی نباشند و راه را برای بروز ابتکار کودکان بگشایند. مهم آن است که بازی ساخته و پرداخته فکر خودشان باشد. فضای بازی هم باید به گونه‌ای باشد که رغبت و تخیل و تفکر را برای کودک فراهم آورد. در حقیقت کودک باید به سوی بازی‌های برانگیزنده سوق داده شود.
نحوه انجام بازی
ابتدا یک اسباب‌بازی کودک خود را در قسمتی از اتاق کودک و یا بخشی از خانه قایم کنید و از کودک خود بخواهید تا شی را طبق مسیر مشخص شده پیدا کند. بعد خود شما یک سینی و یک قاشق بردارید و با قاشق به روی سینی بکوبید. هر چقدر که کودک به آن وسیله نزدیک‌تر شد، تعداد ضربات و شدت صدا زیادتر می‌شود و براثر دور شدن از آن وسیله تعداد ضربه و صدا نیز کم می‌شود. برای افزایش هیجان می‌توانید، در پایان مسابقه برای کسی که زودتر از همه وسیله را پیدا کرده، جایزه کوچکی در نظر بگیرید که این جایزه می‌تواند یک ماشین کاغذی کوچک باشد یا انتخاب بازی بعد را به عهده او بگذارید تا انگیزه در کودک برای پیدا کردن شی، افزایش یابد.
بیشتر بخوانید:
بازی‌های فکری خانوادگی برای روز‌های کرونایی در خانه + تصاویر
نکات مهم
اگر کودک شما هیجان را دوست دارد و حداقل ۶ یا ۷ سال سن دارد می‌توانید او را ساعت‌ها با این بازی مشغول کنید. هر چه تعداد کودکان در این بازی بیشتر باشد، هیجان نیز بیشتر است.
بازی، همان زندگی است؛ زندگی یک بازی است!
با یک دست گل یا پوچ،
از طرف یک بچه بزرگ؛ عاطفه باقری
