زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

د‌كتر پروانه صفایی مقد‌م - روانشناسی بالینی

تحریریه زندگی آنلاین : بازی با کودک برای اکثر والدینی که تازه از سر کار به منزل می‌روند و خسته، بسیار سخت است و به ناچار اولین کاری که برای سرگرم ساختن کودک خود انجام می‌دهند این است که تلویزیون ‌را روشن می‌کنند. ما به شما چند روش می‌آموزیم که بسیار بهتر از تلویزیون است و فعالیت کودک را بیشتر و رابطه کودک را با خانواده محکم‌تر می‌کند.

بازی با فرزندان و نقش آن در ارتباط صمیمانه و پایدار

از فعالیت‌های اصلی کودک و نوجوان است. بازی یکی از راه‌ها و روش‌های طبیعی برای رشد و شکوفایی و کسب مهارت و آماده شدن برای زندگی آینده است. با بازی کودک با محیط خو می‌گیرد؛ آن را می‌شناسد و از آن طریق خود و دنیا را می‌شناسد. بازی فعالیتی آزادانه همراه با شادی است. از طریق بازی کودک غیرممکن‌ها را در خیال ممکن می‌سازد، بازی تجلی از احساسات و آرزوهای او و نمایشی است از واقعیت‌های تجربه شده و آرزوها و رؤیاها؛ آنچه دوست دارد داشته باشد و یا باشد. بازی یک نیاز طبیعی کودک و نوجوان است. او می‌خواهد بداند، کشف کند، احساس خود را نشان دهد، تخلیه شود، یاد بگیرد و برای آینده آماده شود. در بازی او آزادانه فعالیت می‌کند و شادمانه زمان می‌گذراند.

 بیشتربخوانید:

فواید گِل بازی برای کودکان

اهمیت بازی

همان‌طور که اشاره شد، بازی افزون بر یک فعالیت سرگرم کننده، موجب رشد کودک می‌شود. بازی ابعاد مختلف رشد را در بر می‌گیرد. برخی از آنها در اینجا مورد اشاره قرار می‌گیرد.

بازی و رشد کودک

بازی با کودک می‌تواند از سه بعد فیزیکی، ذهنی و اجتماعی به رشد او کمک کند. بازی‌های پرتحرک مانند قایم موشک، توپ بازی، نقطه خط، پیاده‌روی و گردش در طبیعت، پینگ‌پنگ و طناب‌کشی به رشد فیزیکی او کمک می‌کند و بازی‌هایی مانند نقاشی، کاردستی، لگو، پازل، گِل‌بازی و کاردستی به رشد ذهنی و حل مسئله و بازی‌های گروهی مانند نمایشنامه، فوتبال و بازی با کلمه‌ها به رشد اجتماعی کودک و نوجوان می‌تواند کمک کند. بازی‌های پرتحرک می‌توانند به رشد عضله و رشد استخوانی، گردش خون و ترشح هورمون‌ها کمک کنند. در هر بازی کودک و یا نوجوان به چالش و حل مسئله برای برتری یافتن نیاز دارد و به طور تقریب در همه بازی‌ها می‌تواند رشد ذهنی را نیز داشته باشد، ولی بازی‌های فکری در این زمینه بیشتر تأثیرگذارند. در بازی‌های فکری مانند پازل، لگو، شطرنج، منچ، چیستان‌ها، ضرب‌المثل‌ها، داستان‌خوانی و گفتگو درباره آن و جمله‌سازی، کودک و نوجوان هر آن با یک مسئله‌ای روبرو می‌شود و خلاقیت در پیدا کردن راه‌حل را می‌آموزد. از طرف دیگر خیلی از کودکان و نوجوانان هیجان‌های کنترل‌نشده‌ای را در برخورد با دیگران و یا در جریان بازی دارند. بازی والدین با کودک و یا نوجوان به او می‌آموزد که چگونه هیجان خود را کنترل کند، گذشت داشته باشد، قضاوت عجولانه نکند و چگونه هیجان خود را کنترل و تخلیه کند. لازمه رشد اجتماعی و هوش اجتماعی، آگاهی نسبت به قوانین و مقررات، احساس مسئولیت در مورد حفظ حقوق دیگران، شناخت دیگران و نیازهای آنان است. بازی و به ویژه بازی جمعی بستر مناسبی را برای شناخت این مؤلفه‌ها و رشد اجتماعی فراهم می‌کند و کودک را آماده زندگی بدون دغدغه در آینده می‌سازد. اگر والدین از اثر بازی بر رشد کودک آگاهی داشته باشند، در انتخاب نوع بازی، اسباب‌بازی و همراهی آنها در بازی‌ها بهتر می‌توانند عوامل این رشد را فراهم کنند.

بازی و تجربه مدیریت

در بازی با کودک اجازه دهید که او بازی را انتخاب کند، قوانین بازی را به شما یادآور شود و در مورد بازی قضاوت کند، البته تا جایی که خطایی مرتکب نشود، او می‌تواند آزادانه به مدیریت بازی بپردازد. مدیریت بازی به او ثابت می‌کند که گرچه در خانه همه به او می‌گویند چنین و چنان کن، در آنجا او نیز این فرصت را دارد که بتواند تعیین‌کننده باشد. این احساس موجب رشد حس غرور می‌شود و اعتماد به نفس او افزایش می‌یابد. این یادگیری او را برای آینده که باید به مدیریت زندگی بپردازد، آماده می‌کند. بدیهی است در صورتی که قوانین زیر پا گذاشته شود و حقوق دیگران رعایت نشود، باید به روش مناسب، به ویژه با رفتار، این مسئله را یادآور شد و توجه کودک را به پیامدها جلب کرد.

 بیشتربخوانید:

پارک رفتن؛ نیاز مهم کودک

دلایل نیاز به بازی والدین با کودک

 کودکان نیاز به توجه مثبت دارند. اگر این توجه را دریافت نکنند، از طریق توجه منفی، مانند پرخاشگری، تلاش می‌کنند توجه را دریافت کنند. اجازه دهید به نمونه‌ای در این رابطه توجه کنیم. مادری درمانده به مشاور مراجعه می‌کند. فرزند 3 ساله او با فریاد، لگد زدن و مشت زدن می‌خواهد به مقصود برسد. او با خواهر و برادر بزرگ‌تر از خود نیز رفتار پرخاشگرانه‌ای دارد. مادر دیگر نمی‌تواند فرزند خود را آرام کند. توصیه مشاور به او بازی با کودک است. بعد از چند روز عمل به توصیه مشاور، مادر مشاهده می‌کند که کودک آرام‌تر شده، پرخاشگری کمتری دارد و توجه منفی کودک به توجه مثبت تبدیل می‌شود. معنی بازی مادر با کودک، توجه به او، دیده شدن و مورد محبت قرار گرفتن است. کودک به انواع توجه نیاز دارد؛ توجه به نوع غذای مورد علاقه، تفریح، اسباب‌بازی و بازی فردی و جمعی از جمله انواع نیازهای او است. به هر یک از این علاقه‌ها توجه شود، او برداشت می‌کند که به خود او توجه شده است، البته منظور از توجه به علاقه‌های او این نیست که همواره او تعیین‌کننده باشد و نظرات خودمحورانه‌ای داشته باشد. در صورتی که امکان انتخاب بازی مورد علاقه او نیست و یا درخواست او غیرمنطقی بوده و یا در آن زمان ممکن نیست، می‌توان با او گفتگو کرد و دلایل عدم امکان انجام درخواست را طرح کرد. اگر بازی با خنده و شوخی همراه باشد، شادی‌آفرین است، لحظه‌های فراموش نشدنی را ثبت می‌کند و روابط صمیمانه و گرمای خانوادگی را شکل می‌دهد، حتی اگر والدین خسته از کار برگشته باشند، لحظه‌های شاد بازی، خستگی آنها را برطرف می‌کند. خندیدن موجب ترشح هورمون شادی و نشاط می‌شود که در بازسازی روحیه والدین خسته تأثیرگذار است. افزون بر آن، تمرکز بر فعالیتی شاد می‌تواند به تخلیه ذهنی والدین کمک و آنها را آماده فعالیت بیشتر کند. در خانواده‌هایی که بازی با یکدیگر معمول است، اعضا ارتباط صمیمانه‌ای با هم دارند، حمایت‌گر هستند و همکاری و همدلی بیشتری دارند.

روش‌هاى بازى با كودك براى والدين پرمشغله

اکثر والدین زمانی که از سر کار به منزل برمی‌گردند، اولین کاری که برای سرگرم کردن کودک خود انجام می‌دهند، روشن کردن تلویزیون است.

ما به شما چند روش می‌آموزیم که بسیار بهتر از تلویزیون است و فعالیت کودک را بیش‌تر و رابطه کودک با خانواده را محکم‌تر می‌کند.

 مرتب کردن کمد

از کودک بخواهید در مرتب کردن کمد و یا کشو لباس به شما کمک کند و یا اگر بزرگ‌تر است، به او بگویید کشو میز و یا کمد خود را مرتب کند.

 کاردستی درست کنید

از او بخواهید تا برای شما یک کاردستی، مثلا کلاه و یا کارت تبریک درست کند. وسایلی مثل قیچی در اختیار او قرار ندهید. اگر کوچک‌تر است، خودتان به کمک او بروید.

 پازل

پازل‌های مناسب با سن او را تهیه کنید و یا تصویر یا عکسی را که خیلی به آن علاقه‌مند است، به صورت پازل درآورید و از او بخواهید آن را برای شما درست کند.

 بلند خوانی

یک کتاب از کتاب‌های کودک را انتخاب کنید. به او کمک کنید تا یک استودیوی کوچک برای خود درست کند، مثلا با انداختن یک پتو یا یک ملافه می‌توان این کار را انجام داد.

حالا از کودک بخواهید که زیر پتو رفته و با نور چراغ قوه کوچک خود مانند یک گوینده رادیو برای شما این قصه را بلند بخواند.

 نقشه‌خوانی

یک نقشه جلو او بگذارید و از او بخواهید بر اساس نوع نقشه جاده اصلی، بزرگراه‌ها، کوه‌ها، پل‌ها، رودخانه‌ها و یا پارک‌ها را مشخص کند.

 بیشتر بخوانید:

بازی‌های فکری خانوادگی برای روز‌های کرونایی در خانه + تصاویر

 نامه‌نویسی

اگر در سنین بالاتر است از او بخواهید که نامه‌ای برای دوستان یا فامیل یا اعضای خانواده بنویسد و تمام کارهایی را که در طول هفته انجام داده و اتفاقات جالب را بنویسد. اگر در سنین پایین‌تر است، از او بخواهید نقاشی آن را بکشد.

 پرچم

از او بخواهید تا پرچم کشور یا یک نقاشی روی یک تکه کاغذ بکشد. حالا چوبی به آن وصل کنید و برای او پرچم درست کنید، حالا از او بخواهید با زمزمه آهنگ مورد علاقه‌اش رژه برود.

 از شب قبل برای روز‌هایی که مشغله زیاد دارید فکر کنید

بچه هم جزو وظایف ما است. پس برای او هم برنامه‌ریزی مخصوص به خود داشته باشید.

بهترين بازى با كودك وقتى كه خسته‌ايد

والدین شاغل زمان زیادی را در بیرون از خانه سپری می‌کنند و پس از بازگشت از محیط کار علاوه بر انجام کارهای خانه باید وظایف خود در قبال کودک‌شان را در پیش بگیرند. بازی والدین با کودک سبب رشد اجتماعی، پیشگیری از افسردگی و محکم‌تر شدن رابطه کودک با خانواده می‌شود.

درست است والدین شاغل زمان کمتری برای بازی با کودک خود دارند و گاهی آنقدر خسته و بی‌حوصله هستند که به جای بازی با فرزند، تنها تلویزیون را روشن کرده و برای کودک کارتون می‌گذارند و یا کودک خود را از همان کودکی در کلاس‌های مختلف ثبت‌نام می‌کنند، اما همه این کارها نمی‌توانند جای بازی والدین با کودک را بگیرند. پس پدر و مادر شاغل عزیز! اندکی از وقت خود را به کودک‌تان اختصاص دهید و با او بازی‌های ساده زیر را انجام دهید:

بازی‌های سرگرم‌کننده مخصوص بچه‌ها

مادران شاغل و بی‌حوصله می‌توانند با کارهای معرفی شده در این بخش، بچه‌هایشان را سرگرم کنند و به انجام فعالیت‌های خود بپردازند:

می‌توانید برای کودک‌تان خمیر بازی، اسلایم یا گل بهداشتی تهیه کنید و از او بخواهید چیزهای مختلفی درست نموده و به شما نشان دهد.

کتاب رنگ‌آمیزی برای کودک بخرید و به او نشان دهید که چگونه بدون بیرون‌زدگی اشکال را رنگ کند.

انجام کارهای خانه برای برخی کودکان لذت‌بخش است. کودک خود را در انجام کار خانه مشارکت دهید و با بازی و خنده این کار را لذت‌بخش کنید. با توجه به سن کودک و همین‌طور توانایی و علاقه‌ای که به این کار دارد، می‌توانید وظایف مختلفی را به او بسپارید.

از فرزندتان بخواهید در پخت غذا و آماده کردن کیک یا دسر به شما کمک کند. شاید این کار از نظر بزرگ‌ترها تفریح و سرگرمی نباشد، اما بچه‌ها از انجام دادن آن لذت می‌برند و حس خوبی خواهند داشت.

ظرف‌های مختلفی را در اختیار فرزندتان قرار دهید و به او کمک کنید با استفاده از قاشقی چوبی برای خودش آهنگ زیبایی بسازد.

نمایش عروسکی اجرا کنید. شخصیت‌های داستان می‌توانند عروسک‌های فرزندتان یا نقاشی‌هایی که کشیده و دور آن‌ها را بریده‌اید، باشند. اگر خودتان کار دارید، از کودک بخواهید برای شما نمایش اجرا کند.

بازی با سایه‌ها برای بچه‌ها لذت‌بخش است. چراغ‌های اضافه را خاموش کنید و روی دیوار با سایه اشکال مختلف بسازید. از کودک بخواهید در این کار شرکت کند.

آلبوم‌های عکس را بیاورید و با هم عکس‌ها را ببینید و خاطرات قدیم خانوادگی را برای بچه‌ها تعریف کنید و به آن‌ها بگویید وقتی بچه بودید، در تعطیلات تابستانی چه کارهایی انجام می‌دادید و چه طور خودتان را سرگرم می‌کردید.

بچه‌ها بازی با حباب را خیلی دوست دارند. در یک ظرف کوچک کمی آب صابون درست کنید و طریقه درست کردن حباب را به کودک نشان دهید. اگر وقت بیشتری دارید، روزهایی که خسته نیستید، می‌توانید با کودک‌تان بازی‌های زیر را انجام دهید:

 با کودک نقطه بازی یا اسم - فامیل بازی کنید.

 با چوب بستنی یا کارت‌های بازی ساختمان‌های فانتزی، برج یا قلعه بسازید.

 با استفاده از نوار یا چسب 9 خانه مربعی شکل روی زمین ایجاد کنید و جدول بازی لی‌لی بکشید و داخل خانه این بازی نوستالژیک را انجام دهید.

 داخل خانه قایم‌موشک بازی کنید و از کودک بخواهید چشم بگذارد و شما پنهان شوید یا برعکس.

 چند سکه در اطراف خانه مخفی کنید و مسیری را برای رسیدن به شیء پنهان ترسیم کنید. از کودک بخواهید شیء پنهان را پیدا کند. با این کار هم بچه‌ها سرگرم می‌شوند و هم اگر برنده شوند، می‌توانند سکه‌ها را در قلک‌شان بیندازند.

 به صورت دایره‌وار روی زمین بنشینید. آهنگی پخش کنید و یک توپ را با تمام سرعت دست به دست کنید. به محض تمام شدن آهنگ، بازیکنی که توپ در دستش باشد، باید از حلقه بازی خارج شود.

 یک جعبه کفش یا هر جعبه دیگری که دَر داشته باشد، پیدا کنید. یک طرف آن را سوراخ نمایید. بزرگی سوراخ باید به اندازه‌ای باشد که یک دست به راحتی وارد آن شود. چیزی درون جعبه قرار دهید و از بچه‌ها بخواهید حدس بزنند چه چیزی داخل جعبه است.

 یک سبد و توپ کوچک برای این بازی لازم دارید. هر بازیکن در نوبت خود باید توپ را داخل سبد بیندازد. در هر دور بازی، فرد یک قدم عقب‌تر می‌رود و توپ را داخل سبد می‌اندازد. برنده بازی کسی است که از دورترین فاصله موفق به انداختن توپ داخل سبد شود.

 سخن آخر

رسیدگی به فرزندمان هم جزو وظایف ما است. پس برای او هم از شب قبل برنامه‌ریزی مخصوص به خود داشته باشيد.