مه جبین محمدی
مروری بر مشکلات کودکان بدسرپرست و بی سرپرست!
کودکان بی سرپرست و بدسرپرست برای زندگی کردن، ادامه تحصیل، کاریابی، روابط اجتماعی و ... همواره دچار بحران هویت و شخصیت می‌شوند و در برقراری روابط اجتماعی با دیگران نیز قطعاً با مشکلاتی روبرو خواهند شد.
یکی از واقعیت‌های تلخ جامعه معضل کودکان بدسرپرست و یا بی سرپرست است. ریشه‌ی این معضل به خانواده و جامعه مربوط می‌شود.
کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست یا والدین خود را از دست داده‌اند و یا والدینی دارند که رفتار درستی با این کودکان ندارند.
عده‌ای از این کودکان در سنین پایین به دلیل فقر مالی والدین و یا اعتیاد آنها به فروش می‌رسند و یا در خیابانها رها می‌شوند.
این کودکان چون در نهاد خانواده تربیت نمی‌شوند و رشد پیدا نمی‌کنند آینده مبهمی در انتظارشان است چرا که بدون سرپرست هستند و نمی‌توانند نحوه درست زندگی کردن را فرا گیرند.
کودکان بی سرپرست و بدسرپرست برای ادامه تحصیل، کاریابی، روابط اجتماعی و ... همواره دچار بحران هویت و شخصیت می‌شوند و در برقراری روابط اجتماعی با دیگران نیز قطعاً با مشکلاتی روبرو خواهند شد.
عدم حضور والدین این کودکان را دچار بحران‌های زیادی می‌کند. کودکان بی سرپرست و بدسرپرست دچار افسردگی، ترس، هراس از وابستگی، عدم اعتماد به نفس و ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی می‌شوند و این بحران‌ها و هراس‌ها تا مادامی که کسی سرپرستی آنها را به عهده نگیرد با خود یدک می‌کشند.
از هم گسیختگی خانوادگی باعث می‌شود کودکان بی‌سرپرست شوند.
یکی از این عوامل جدایی و طلاق است که بنیان خانواده را متلاشی می‌کند و کودکان دچار نقصان‌های روحی و جسمی فراوانی می‌شوند.
تمام رفتارهای و آسیب‌های اجتماعی که در فرزند بروز پیدا می‌کند در واقع نشات گرفته از آسیب‌های خانوادگی است و این امر باعث بروز رفتارهای منفی در کودکان می‌شود.
در ادامه گفتگوی یک مددکار اجتماعی را می‌خوانید؛
همایون حسینیان مددکار اجتماعی است که با همکاری دوستان خود و هنرمندان وقت و زمان خود را برای کمک به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست گذاشته است.
وی می‌گوید: ما با تلاش دوستان و جمعی از هنرمندان به زنان بی سرپرست و همچنین کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست کمک می‌کنیم.
حسینیان یادآور شد: در این زمینه عزم جدی دیده نمی‌شود و صورت نمی‌گیرد. همکاری نهادها به طور کامل انجام نمی‌شود. مؤسسات خصوصی برای کمک به این کودکان تلاش بیشتری دارند و نقش این مؤسسات پررنگ‌تر است.
اگر بودجه‌ای که در اختیار تأمین اجتماعی قرار دارد در مؤسسات خصوصی هزینه می‌شد به مراتب عملکرد بهتری دیده می‌شد و کارها بهتر و بیشتر انجام می‌شد.
اگر این اتفاق رخ می‌داد شاید معضل کودکان بدسرپرست و بی سرپرست از اصل و اساس از بین می‌رفت.
این مددکار گفت: در مؤسسات خصوصی اکثر مراجعه کنندگان به صورت داوطلبانه حضور پیدا می‌کنند و کسی به خاطر پول کاری انجام نمی‌دهد و کارها با طیب خاطر و کمال میل انجام می‌شود و اینگونه افراد انجام این کار خیر را به نوعی وظیفه خودشان می‌دانند.
وی افزود: فقر بخش مهمی در این قضیه است که این کودکان را آسیب پذیر می‌کند. ممکن است امکاناتی برایشان فراهم شود اما تمامی ندارد چرا که هم تقاضا هست و هم افراد زیاد هستند و نمی‌توان گفت با یک بار کمک کردن مشکلات مرتفع می‌شود.
در برخی موارد دیده می‌شود فقر به حدی برخی خانواده‌ها را تحت فشار قرار داده است که قبل از به دنیا آمدن فرزند اقدام به فروش فرزند خود می‌کنند.
سرپرستی کودکان بدسرپرستبرخی افراد با خانواده‌های فقیر صحبت می‌کنند و پس از خریدن فرزندشان آنها را برای فروش اجناس خود در خیابانها و چهارراه‌ها مستقر می‌کنند.
این کودکانی که در خیابانها به فروش دستمال، فال، گل و ... مشغول هستند هیچ امنیت و امکان زندگی ندارند و پدر و مادرها نیز هیچ گونه احساسی به فرزند خود ندارند.
در برخی موارد دیده شده اگر فرزند مبلغ مورد نظر پدر خوانده و یا مادرش را به خانه نبرد مورد تنبیه آنها قرار می‌گیرد و در فصل سرما باید در برف پای برهنه باشد.
این موارد نشان می‌دهد این کودکان از هر نظر آسیب پذیر هستند.
حسینیان گفت: برای پیدا کردن کودکان بی سرپرست و بدسرپرست به مراکز متعددی مراجعه می‌کنیم. از این مراکز می‌توان به مرکز جمعیت امام علی (ع) و مرکز مهر اشاره کرد.
این مراکز با مراجعه به مناطق آسیب پذیر افراد بی سرپرست و بدسرپرست را شناسایی می‌کنند و تحت حمایت خود قرار می‌دهند.
ما هم با مراجعه به این مراکز افرادی را تحت پوشش و حمایت قرار می‌دهیم، البته در مواردی هم بدون مراجعه به این مراکز و با شناسایی این افراد به آنها کمک می‌کنیم. البته با تحقیق و جستجوی کامل به این افراد کمک خواهیم کرد.
این مددکار افزود: کودکان بدسرپرست و بی سرپرست از سنین مختلف در این مراکز دیده می‌شوند. از نوزادی مورد داشته‌ایم تا سنین بالاتر که همه این کودکان مورد آسیب قرار می‌گیرند.
برخی از والدین برای اینکه فرزند خود را به فروش برسانند برای آن شناسنامه تهیه نمی‌کنند. اما ما توانستیم با کمک اداره ثبت برای برخی از این کودکان شناسنامه تهیه کنیم.
وی در ادامه گفت: معضل بعدی معضل افغان‌ها است که در ایران زندگی می‌کنند. اگر خانم این افراد ایرانی باشد فرزند آنها ایرانی محسوب نمی‌شود و هیچ گونه حمایتی از این فرزند صورت نمی‌گیرد و متاسفانه شناسنامه به آنها تعلق نمی‌گیرد. مدتی است آموزش و پرورش اعلام کرده است که فرزند این خانواده‌ها می‌توانند در مدارس تحصیل کنند.
حسینیان با اشاره به برخورد شهروندان در جامعه نسبت به کودکان بی سرپرست گفت: خرید کردن و خرید نکردن از کودکانی که در خیابان‌های شهر مشغول فروش کالایی هستند برای آنها هیچ تفاوتی ندارد، چرا که اگر جنس آنها تمام شود مجدد در اختیارش قرار می‌گیرد یعنی خرید کردن برای آنها اهمیتی ندارد.
توصیه ما این است که شهروندان نسبت به این کودکان بی توجهی نکنند، اگر می‌خواهند کمکی به این کودکان کنند برایشان خوراکی تهیه کنند، اگر هم می‌خواهند دست رد به سینه این کودکان بزنند این کار را با مهربانی انجام دهند چون این کودکان نباید نسبت به جامعه و افراد بدبین باشند و یا دید منفی پیدا کنند. شهروندان اگر می‌خواهند به کودکان بدسرپرست و بی سرپرست کمک کنند به مراکز نیکوکاری مراجعه کنند و با آنها همکاری داشته باشند.
وی در خصوص تحصیل کودکان بدسرپرست گفت: عده‌ای از افراد به صورت داوطلبانه در این مراکز حضور دارند و به تدریس مشغول هستند و سعی دارند با استاندارهای مدارس این کودکان را به تحصیل تشویق کنند.
این مددکار با توجه به وضعیت بهداشت و درمان این کودکان افزود: در هفته چند پزشک به این مراکز مراجعه می‌کنند و یک روز در هفته به صورت رایگان این کودکان را ویزیت می‌کنند.
کودکان با بیماری‌های خاص نیز دیده می‌شود و سعی داریم که برای درمان به طور کامل هزینه‌ها را فراهم کنیم. در برخی موارد یک نفر خیر کل هزینه درمان را عهده دار می‌شود در برخی موارد چند نفر با کمک یکدیگر عهده دار هزینه‌های درمان می‌شوند.
به عنوان مثال دختر شش ساله‌ای در یکی از این مراکز دچار آسم است که فردی به تنهایی هزینه درمان این کودک را عهده دار شده است.
وی در خصوص حضور و همکاری هنرمندان ضمن تشکر از آنها گفت: در این کار خیر هنرمندان بسیاری از جمله شهاب حسینی، اندیشه فولادوند، علی کریمی، خشایار دیهمی، لیلی رشیدی، محمد علی کشاورز، کامران رسول زاده، اسماعیل امینی، روح الله احمدی، عالی پیام حضور داشتند و هر فرد با توجه به علاقه و توان خود قدمی برداشته است.
محمدعلی کشاورز در این راه کمک‌های بسیاری انجام داده‌اند که قدردان ایشان هستیم. همیشه نمی‌توان گفت کمک باید مالی باشد. گاهی عزیزانی که به این مراکز مراجعه می‌کنند با خواندن کتاب محیط را تغییر می‌دهند، گاهی برای این کودکان جشن تولد برگزار می‌شود. و یا خانه‌های آنها بازسازی می‌شود. گاهی حضور یک هنرمند، ورزشکار، هنرپیشه دل گرمی خیلی خوبی برای این کودکان است.
آشنایی با مراکز نگهداری از فرزندان بی سرپرست یا بد سرپرست
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1359 سازمان بهزیستی تأسیس شد خدمات عمده بهزیستی شامل خدمات حمایتی، پیشگیری، توانبخشی و بازتوانی است.
به دلیل تاکید نظام بر حفظ بافت خانواده سعی بر این است تا فرزندان مراکز شبانه روزی با پرداخت مقرری به خانواده‌هایشان سپرده شوند.
امروزه کلیه مراکز نگهداری از فرزندان بی سرپرست یا بد سرپرست به صورت مستقیم یا غیر مستقیم زیر نظر سازمان بهزیستی کشور فعالیت می‌کنند. در چند ساله اخیر سعی در تحویل فرزندان به خانواده‌های متقاضی با استفاده از تغییر و تصحیح قانون فرزند خواندگی می‌باشد.
کودکی که گناه خویش را بدون پرسش ما به گردن می‌گیرد در حال گذراندن نخستین گام‌های قهرمانی است.
هنرمندان کودکانِ بدسرپرست را در آغوش می‌گیرند
پویش اهالی هنر و رسانه در حمایت از کودکان بدسرپرست با شعار "بدسرپرست تنهاتر است" آغاز به کار کرد.
نامه هنرمندان همزمان با سالروز شهادت بزرگ حامی کودکان بی‌پناه منتشر شد و به دنبال انتشار این نامه؛ پویش اهالی هنر و رسانه در حمایت از کودکان بدسرپرست با شعار "بدسرپرست تنهاتر است" آغاز به کار کرد.
همه ما بارها با خبرها و صحنه‌های دردآوری از مورد ستم قرار گرفتن یک کودک بی‌پناه روبه‌رو شده‌ایم، کودکانی که توسط پدران و مادران بی صلاحیت و گرفتار اعتیاد خود، در معرض انواع آسیب‌ها هستند.
هدف این پویش حمایت از کودکان معصومی است که آگاهانه یا نا آگاهانه توسط اولیا و سرپرستان خود در شرایط سخت و دشواری قرار می‌گیرند.
کودکانی که به‌اصطلاح رایج "بدسرپرست" خوانده می‌شوند و همواره در معرض خطر بزه دیدگی و بزهکاری قرار دادند.
"بدسرپرست تنهاتر است"، در قانون مربوط به کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست (مصوبه 1392/07/10 مجلس شورای اسلامی) قانون‌گذار، برای اولین بار به سرپرستی سپردن کودکان بدسرپرست را که دارای والدین فاقد صلاحیت هستند، تجویز نموده است.
لکن متاسفانه به خاطر عدم نظارت و رصد دائمی می‌بینیم که بسیاری از فرزندان معصوم توسط خانواده گرفتار با فقر، بی‌سوادی و انواع آسیب‌های اجتماعی رسماً مورد آزار و استثمار قرار می‌گیرند و فعالان اجتماعی یا هرگز از چنین مواردی مطلع نمی‌شوند و یا به فرض اطلاع با سخت گیری‌های بسیاری در احراز عدم صلاحیت والدین و سپردن این قبیل کودکان به خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی روبرو هستند.
رؤیا تیموریان یکی از هنرمندان همراه با پویش "بدسرپرست تنهاتر است" حمایت از کودکان بی پناه و بدسرپرست را وظیفه‌ای انسانی می‌داند و می‌گوید: "سالانه خبرهای ناگواری از آزار کودکان معصومی که زیر شکنجه جان می‌دهند و پناهگاهی ندارند می‌شنویم و افسوس می‌خوریم، حال‌آنکه می‌توانیم با تصویب قانون و نظارت بر زندگی کودکان معصوم، مانع این اتفاقات دل‌خراش باشیم."
به گفته او "ما می‌توانیم با حمایت از کودکان، حد و مرزی معین برای خانواده‌ها قائل شویم و به آنها آموزش دهیم که کودک جسم و شیء متعلق به آنها نیست تا هرطور که صلاح می‌دانند با او برخورد کنند."
در آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان، یازده ارگان موظف به پیگیری حقوق کودکان شده‌اند و این در حالی است که در بسیاری از موارد دستگاه‌های اجرایی نسبت به وظایف قانونی خود آگاهی ندارند و همواره شاهد اخبار ناگواری در زمینه کودک‌آزاری، بزهکاری بچه‌ها و تعرض به آنها هستیم؟
پویش "بدسرپرست تنهاتر است" در تحریریه هفته نامه تهران شهر شکل گرفته است و اعضای این نشریه با توجه به شرایط ناگوار کودکان بدسرپرست تصمیم گرفته‌اند با همراهی، اهالی هنر و رسانه، فعالان اجتماعی، ورزشکاران و متخصصان حقوق کودک، در جهت حمایت از این کودکان درخواستی را مبنی بر اصلاح قوانین مربوط به آنها و نیز نظارت دائمی بر زندگی بچه‌ها توسط دستگاه‌های مسئول، به مسئولان تقدیم کنند تا حمایت از این کودکان در شرایط بهتری قرار گیرد.
تاکنون هنرمندانی همچون رؤیا تیموریان، مسعود رایگان، نیوشا ضیغمی، کتایون ریاحی، فاطمه معتمد آریا، عموهای فیتیله ای، ملیکا زارعی، اشکان خطیبی، حسین یاری، حبیب رضایی، آزیتا حاجیان، آزاده صمدی، مهران رجبی، کیانوش عیاری، فریدون آسرایی، عبدارضا اکبری، رضا ناجی، رضا رویگری، مسعود آب پرور، عباس رافعی، مسعود اطیابی، شهر سلطانی، رسول نجفیان، پیمان قاسمخانی، رضا فیاضی، شهراره رخام، هومن سیدی، الهام پاوه نژاد، سعید آقاخانی، سیما تیرانداز، رضا کاظمی، حسین رفیعی، شهرزاد عبدالمجید، مریم نشیبا، نیما رییسی، فلور نظری، شهرام حقیقت دوست، مجید مظفری، شبنم قلی خانی، بهاره رهنما، علیرضا خمسه، امیر حسین رستمی و ... با حمایت از کودکان بدسرپرست به این پویش پیوسته‌اند.
امید داریم عزیزانی که تمایل دارند در کار خیر پیش قدم و سهیم باشند کودکان بی سرپرست و بدسرپرست را فراموش نکنند چرا که این کودکان قشر آسیب پذیری هستند و نیاز به حمایت از جانب جامعه و افراد جامعه دارند و نباید زمانی که در جامعه حضور دارند دچار بیم و هراس باشند.
