به قلم : محمدمهدی مقدم ؛ کارشناس فرهنگی، مذهبی
تحریریه زندگی آنلاین : کمتر کسی است که در رابطه با کودک قرار گرفته باشد و عمیقا به این درک نرسیده باشد که کودکی، دنیایی است سرشار از پرسشگری و جستجوی مدام برای کشف تازه‌ها. چرا که کودکی، بهار زندگی و فصل روییدن و جوانه زدن است. کودکی، نوروز عمر و آغازِ راهِ رُستن بر جاده پُر فراز و نشیب زندگانی است. مسیری که اگرچه چهار فصل است و همیشه بهار نمی‌ماند، اما چنانچه به‌درستی باغبانی شود، می‌تواند بهارانی به یادگار نهد که نویدبخش شکوفایی مدام و روزافزون باشد و از خزان‌ها و زمستان‌های حیات، سرِ سلامت بیرون ببرد. اگر می‌خواهیم در باور کودک، نوروز، پُر سُرور باشد و ماه رمضان، پُر نور؛ اگر قصد داریم تا در نگاه کودکانه، شب قدر، عظیم باشد و روز طبیعت، معظم؛ اگر حقیقتا دوست داریم تا بهار و رمضان را برای کودکان‌مان عزیز و دوست‌داشتنی نماییم، باید نقطه‌ای انتهای سطر افکار و کردارمان بگذاریم و به اول سطرِ فرصت‌های پیش رو بیاییم و با دقت و همتی بیشتر، باورها و رفتارهایمان را تصحیح نماییم.
تقارن مبارک بهاران و ماه رمضان
نوروز، اول سال خورشیدی است و در مناسبت‌های ملی، جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد. قرن‌ها و اَدوار بی‌شماری است که آغاز کار طبیعت به بازسازی و بازآفرینی خود، مبدا شروع سال جدید در میان ایرانیان و فارسی‌زبانان بوده است.
از گذشته‌های دور، نو شدن و نو نمودن خانه و کاشانه و شهر و دیار، همگام با طبیعت، کنش و جوشش پیگیرانه نسل‌های متمادی این آب و خاک می‌باشد.
در تعالیم دینی نیز رمضان، ماه اول سال معنوی اسلام قلمداد شده و در روایاتی از امام صادق علیه‌السلام، اول سال، آغاز ماه مبارک رمضان معرفی گردیده و فرموده‌اند: «رأسُ السِنةِ شهرُ رمضان» اول سال، ماه رمضان است (تهذیب الاحکام، ج۴، ص۳۳۳، ح۱۱۴) و از امام علی علیه‌السلام نقل است: «وأن اوّل کل سنة أول یومِ من شهر رمضان» به راستی که اول هر سال، روز نخست ماه رمضان است (اقبال الاعمال، ص۸۶).
رمضان ماه خدا است؛ ماهی که به فرموده پیامبر صلی ا... علیه و آله و سلم: «اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار» آغازش رحمت خدا، در میانش مغفرت پروردگار، و نهایتش پاکی از ناپاکی‌ها و رهایی از عذاب اعمال ناپسند است (بحارالانوار، ج93، ص342).
جالب‌‌تر آنکه ما چند سالی را با تقارن بهار و ماه رمضان روبرو هستیم و این خود می‌تواند فرصت مغتنمی باشد برای توجه هرچه بیشتر به مفاهیم آموزنده‌ای که در این دو مناسبت ارزنده ملی و مذهبی وجود دارد.
لزوم گرامی داشتن سنت‌های نیکو
امیرالمومنین حضرت علی علیه‌السلام حاکم حکیم و مدیر مدبر و میانه‌رو و مردم‌دوستی که نسبت به عموم مردم با مدارا و آسان‌گیری و حکم بر محور عُرف، عمل می‌کرد، در نامه‌ای بسیار ارزشمند، خطاب به مالک اشتر به عنوان والی مصر، او را امر به حکومت بر مبنای عُرف آن منطقه نموده و می‌فرماید: «عُرف پسندیده آن قوم را که مردم بر اساس آن عمل می‌کنند و امور جماعت به‌آن منوال است تغییر نده، و قانونی را وضع مکن که به سنت‌های درست گذشته زیان رساند، تا پاداش نیک، بهره کسانی شود که آن سنت‌ها و عرف را بنا نهاده‌اند و در عوض، گناه بر تو ماند که آنها را شکسته‌ای. که کار کشورت به مقابله نکردن با اعمال و عُرف نیکویی که مردم داشته‌اند سامان یافته و برقرار بماند. با صاحب‌نظران، فراوان گفتگو کن در تثبیت آنچه امور بلاد تو را بر اساس آن نظم و روشی که مردم، پیش از تو بر پای داشته‌اند، به صلح و آرامش می‌آورد» (نهج‌البلاغه، نامه53).
سنت نوروز تا آنجا که گام در امور باطلی چون اسراف، تجمل، چشم و هم‌چشمی، تبرج، فخرفروشی و دیگر امور ناپاک و ناپسند ننهد، می‌تواند عرفی پسندیده باشد که اتفاقا باید مورد تأیید و توجه هر نیک‌اندیش نیک‌خواهی قرار گیرد.
گرامیداشت نوروز، چنانچه سرشار از نیکی‌ها و نیکویی‌ها در فعل و سخن بوده و عاری از معاصی، ناراستی‌ها و نادرستی‌ها صورت گیرد، قطعا عیدی عزیز و گرانقدر است که به فرموده مولی الموحدین علیه‌السلام: «کُلَّ یَومٍ لَا یُعصَیَ ا... تَعالَی فِیهِ فَهُوَ یَومُ عِیدٍ» هر روزی که در آن معصیت خدا نشود، آن روز عید است (نهج البلاغه، حکمت428).
از این رو است که حضرت علی علیه‌السلام دعوت می‌کنند تا هر روزمان را نوروز کنیم: «اِصنَعوا لَنا كُلَّ يَومٍ نَيروزا!» هر روزمان را نوروز کنید (من لا يحضره الفقيه: 3/300/4073).
کلاس درس روزهای نوروز و روزه
بهار، معلم دوباره برخاستن و از نو ساختن است. بهار به ما می‌آموزد که خاک و خاکستر را از در و دیوار دل و روح، پاک نمودن، چه زیبایی وصف‌ناپذیری به همراه دارد. این درست همان چیزی است که ماه رمضان آموزگار آن است.
ما در بهار، تحول طبیعت را به فال نیک گرفته و تحول در زندگی خویش را آرزو می‌کنیم؛ دقیقا همانچه در شب‌ها و روزهای رمضان و قدر، در پِیِ آنیم.
تحولی که اگر در نگاه تیزبین کودک، به چشم بیاید، می‌تواند در ساختار ذهنی و عملی او انقلابی عظیم ایجاد نماید.
کودک، با رفتار ما است که نسبت به ما و فکر و عمل‌مان جذب و نزدیک یا خدای ناخواسته، طرد و دور می‌شود. کودک، می‌بیند و دوست می‌دارد، و می‌نگرد و بدش می‌آید.
اگر با همه ناراحتی‌ها و مشکلاتی که می‌تواند در هر خانواده‌ای با هر دلیل بیرونی و درونی، مادی و معنوی و ... وجود داشته باشد، بزرگ‌ترهای منزل، با رویی گشاده و عملی سرشار از نشاط و جاذبه و خوش‌خویی، به سوی بهار و ماه رمضان گام بردارند و در تمام اوقات این ایام، آن را در عمل، عزیز و گرامی بدارند، قطعا در ذهن کودک نیز نقشی از خاطراتی شیرین و دوست‌داشتنی به یادگار می‌نهند که همواره مشتاقانه برای فرا رسیدن این مناسبت‌های ویژه ملی و مذهبی، روزشماری می‌کند.
شومی و نحسی حقیقی
شومی و نحسی آنجا است که بهار بگذرد و بهاری نشویم، ماه رمضان تمام شود و ریشه‌های بدی‌ها در ما نخشکد و در بستر فطرت پاک، از نو جوانه نزنیم.
شومی و نحسی آنجا است که کودکان‌مان را با اخلاق و رفتارمان، نسبت به بهاران و ماه رمضان و دیگر مناسبت‌های ارجمندی از این دست، بیزار کنیم!
پيامبر خدا صلى ا... عليه و آله می‌فرمایند: «الرِّفْقُ يُمنٌ، و الخُرقُ شُؤمٌ» دوستی و مدارا و نرمخويى، خوش‌يُمن است و بدخُلقی و تندخويى، شوُم! (بحارالأنوار، ج۷۲، ص۵۴).
شادی و شادمانی را برای کودک به ارمغان آوردن، با عملکرد خوب‌مان ممکن می‌شود. در جستجوی شادی رفتن، آدمی را به توهماتی دست‌نیافتنی می‌کشاند، چراکه شادی، ساختنی‌است نه یافتنی!
شادی، خانه‌ای بهشتی
آنگاه که صدای پای بهار به گوش می‌رسد و یا نغمه آمدن ماه رمضان شنیده می‌شود، شادی می‌تواند ضمیمه جداناپذیر ذهن و دل کودک باشد، اگر و تنها اگر، ما به عنوان یک بزرگ‌تر، از شومی بدخُلقی و بدرفتاری بیرون شده و به خوش‌یمنی محبت و نرمش در گفتار و کردار ورود یافته باشیم و این چنین، خاطراتی دوست‌داشتنی را برای کودکان رقم بزنیم. بی‌گمان، سفره ساده، اما رنگارنگ با مهمان‌های دوست‌داشتنی، هم احیای سنت گرانبهای افطاری‌های ساده است و هم دورهمی‌ها و دید و بازدیدهای بی‌شیله‌پیله و روح‌نواز نوروزی که کودک را مجذوب خود می‌کند.
پدرانی که با عشق و طراوتی بیشتر، در تأمین مایحتاج سفره‌های بهاری و رمضانی می‌کوشند؛ مادرانی که با ذوق و شوق بیش از پیش، در بهتر شدن رنگ و لعاب این سفره‌ها تدارک می‌بینند؛ والدینی که با آنچه دارند و می‌توانند داشته باشند، بهترین‌ها را مهیا و آماده می‌سازند، بی‌تردید نقاش تصاویری دیدنی و صد البته فراموش‌نشدنی برای کودکان خود هستند.
نوروز، بهار شادمانی و رمضان، فصل نشاط و زنده شدن دوباره است. نوروز و روزه‌داری باید بهانه‌ای باشد برای پاکسازی خویش از پلیدی‌های گفتاری و رفتاری؛ باید افساری باشد بر تندخویی و دلیلی شود بر نرمی و مهرورزی و خوش‌اخلاقی.
بیاییم این روزهای عزیز و گرانقدر را به خاطر خدا، در خاطر کودکان‌مان ایامی دوست‌داشتنی‌تر از هر روز دیگر بسازیم که شادی، در بهشت هم خانه و جایگاهی دارد و صرفا نصیب آنان می‌گردد که کودکان را شاد و خوشحال سازند.
پیامبر رحمت صلي ا... عليه و آله می‌فرمایند: «إنَّ فِي الجَنَّةِ دارا يُقالُ لَهَا: الفَرَحُ، لا يَدخُلُها إلاّ مَن فَرَّحَ الصِّبيانَ.» خانه‌اى در بهشت است كه به آن، خانه شادى گفته می‌شود؛ جز كسى كه كودكان را شاد كرده باشد، وارد آن نمی‌گردد.
(كنز العمّال، ج3، ص170، ح6009).
