طلا عاقبتی : روانشناس و رفتاردرمانگر ؛ کودک، نوجوان، اختلالات و مشکلات فردی
تحریریه زندگی آنلاین : شکایتی که ما به وفور از والدین، به خصوص مادران عزیز می‌شنویم!
و درخواست پر تکراری است:
«تورو خدا بگید باهاش چیکار کنم. هر چی میگم باز کار خودش رو انجام میده...»
حقیقت اینجا است زمانی که ما یک درخواست را بارها و بارها تکرار می‌کنیم، بدون اینکه هیچ پیگیری قاطعانه‌ای در پس حرفمان باشد؛ جز اینکه از اهمیت آن درخواست کاسته شود، هیچ اتفاق دیگری نخواهد افتاد!
کودکان بسیار دقیق‌تر از آنچه که ما تصور می‌کنیم، درخواست‌های ما را تجزیه و تحلیل می‌کنند! کودک می‌داند که اگر انجام درخواست‌مان خیلی اهمیت داشت، تکانی به خودمان می‌دادیم و قاطعانه‌تر مطرحش می‌کردیم، نه اینکه صرفا از داخل آشپزخانه و یا با حواسی که پرت تلفن همراه و تلویزیون و غیره است، بارها حرفمان را طوطی‌وار تکرار کنیم و یا در نهایت فریاد بزنیم: بهت میگم پاشو فلان کار را انجام بده!
بیشتربخوانید:
قبل از تنبیه کردن فرزندتان این مطلب را بخوانید!
گفتن این 11 نکته به کودکان ممنوع!
ریشه این نافرمانی‌های مکرر کودک چیست؟
روابط اجتماعی در هر زمینه‌ای اعم از: زندگی مشترک، همکاری، روابط دوستانه و غیره، فرایندهایی دو‌سویه هستند و باعث تاثیرات متقابل در شیوه پاسخ‌دهی افراد به یکدیگر می‌شوند.
عواملی نظیر: شیوه بیان، لحن کلام، تن صدا و همچنین میزان توانایی افراد بر کنترل هیجاناتی چون پرخاش و عصبانیت در هنگام بروز شرایط نامطلوب؛ می‌توانند منجر به عکس‌العمل‌های بسیار متفاوتی از جانب مخاطبین ما شوند.
مسلما روابط والد - فرزندی نیز از این قاعده مستثنا نیستند!
والدینی که از شیوه‌های تربیتی سخت‌گیرانه استفاده کرده و یا بسیار سهل‌گیرانه عمل می‌کنند، فرصت برقراری ارتباطی اثربخش را از خود و فرزندشان دریغ می‌کنند، چرا که رفتارهای ناقص و آسیب‌دیده والدین تاثیرات بسیار چشمگیری در ایجاد مشکلات رفتاری در کودکان داشته و در دراز مدت کودک را به سمت رفتارهای مقابله‌ای و یا پرخاشگرانه هدایت می‌کند، بنابراین آموزش والدین در زمینه مهارت‌های برقراری ارتباط و روش‌های مدیریت رفتار، بسیار اهمیت خواهد داشت.
نگاهی رفتارگرا به مشکل
رویکردهای رفتارگرا در هنگام مواجهه با مشکلات رفتاری و تعاملی بین والدین و فرزندان‌شان، تاکید بسیاری بر اصول تقویت و تنبیه به منظور انجام اصلاحات رفتاری دارند که به خصوص در سنین پایین‌‌تر که هنوز توانایی درک انتزاعی به خوبی شکل نگرفته، بسیار اثربخش عمل می‌کنند.
این اصول با بهره‌گیری از روش‌های تشویق و پاداش، سبب افزایش و تقویت رفتارهای مطلوب شده و با استفاده از روش‌های تنبیه مثبت و بعضا منفی، موجب کاهش فراوانی رفتارهای نامطلوب می‌شوند.
آگاهی و اطلاع صحیح از این اصول و نحوه اجرای درست آنها بسیار اهمیت دارد، چرا که به خصوص در روش‌های مبتنی بر تنبیه، حساسیت‌ها و نکات ظریفی مورد توجه است که عدم توجه به آنها می‌تواند باعث آسیب‌های بیشتری به کودکان شود.
راه‌حل این مشکل چیست ؟ چه کار کنیم تا کودک به درخواست ما توجه کند؟
بیشتربخوانید:
7اصل واجب در تربیت کودک
چگونه فرزندمان را با اعتماد به نفس و مستقل تربیت کنیم؟
یک تکنیک ساده، اما بسیار موثر در مواقعی که کودک به اصطلاح، گوش به حرف نمی‌دهد:
آرامش خود را حفظ کنید، اگر لازم است چند دقیقه‌ای برای آرام شدن‌تان به محیط یا اتاق دیگری بروید. عصبانیت و فریاد زدن شاید به صورت موقت باعث به کرسی نشاندن حرف‌تان شود، اما به مرور دیگر حتی فریادهای شما برای کودک اهمیتی نخواهد داشت! رفته‌رفته فرزند شما لجبازتر می‌شود و یا اینکه بالاخره یک روز متقابلا با شما برخورد خواهد کرد.
بعد از بازیابی آرامش خود، به سمت کودک بازگردید، مقابلش بایستید یا اگر کودک‌تان نشسته است، شما هم رو به رویش بنشینید، تماس فیزیکی برقرار کنید (دست‌تان را بر روی شانه کودک قرار دهید یا دستش را در دستان‌تان بگیرید و یا بازویش را لمس کنید) و در همین حالت مستقیم به چشمانش نگاه کنید.
کوتاه، مختصر و با لحنی آرام، اما کاملا قاطعانه خواسته خود را بیان کنید (مثلا دخترم/ پسرم؛ اول باید تکالیفت انجام بشه. بعد میتونی تلویزیون نگاه کنی).
محدوده زمانی مشخصی برای انجام درخواست تعیین کنید (مثلا فقط تا قبل از شام فرصت داری که تکالیفت رو تموم کرده باشی).
اقدام کنید! مثلا اگر تلویزیون روشن است، همانجا تلویزیون را خاموش کنید.
به قشقرق‌های احتمالی کودک توجه نکنید (مطمئنا بعد از خاموش کردن تلویزیون فرزند شما به روش‌های مختلفی اعم از: گریه، جیغ زدن، دست و پا به زمین کوبیدن و یا مقاومت کلامی سعی خواهد کرد دوباره موضع خود را پس بگیرد).
عواقب سرپیچی را به وضوح و شفاف مشخص کنید (مثلا اگر تا قبل شام تکالیفت تموم نشده باشه، دیگه اصلا نمیتونی امشب تلویزیون ببینی و مجبوری از وقت استراحتت برای نوشتن باقی تکالیفت استفاده کنی).
عواقبی را تعیین کنید که صد در صد قابل اجرا باشند و می‌توانید بلافاصله بعد از سرپیچی آنها را عملی کنید (مثلا نگویید اگر تکالیفت تموم نشه می‌کشمت! یا اگر تکالیفت تموم نشه دیگه هیچ وقت نمیتونی تلویزیون ببینی!) مسلما شما هیچ وقت نمی‌توانید چنین حرف‌هایی را عملی کنید و تنها باعث از بین رفتن ارزش کلام‌تان در دید کودک شده‌اید و این ذهنیت را در او ایجاد میکنید که حرف‌هایتان چیزی جز تهدیدات تو خالی نیست. پس دیگر الزامی برای پیروی از صحبت‌های شما وجود ندارد.
مواقعی که کودک درخواست مورد نظر شما را انجام می‌دهد، بلافاصله از او تقدیر و تشکر کنید. حتما زمان‌هایی وجود داشته که فرزند شما حرف‌هایتان را عملی کرده و امکان ندارد هیچ وقت به حرف شما گوش نکرده باشد!
اما متاسفانه والدین اغلب بر رفتارهای نامطلوب کودک تمرکز می‌کنند و رفتارهای مطلوب را به طور کل نادیده می‌گیرند. این توجه بیش ازحد به رفتارهای مقابله‌ای کودک به مرور درصد رفتارهای آسیب دیده را افزایش می‌دهد و به این ترتیب در طولانی‌مدت شاهد موارد بیشتری از نقض قوانین، پرخاشگری، عدم توجه به دستورات، لجبازی و ... خواهیم بود.
