اعظم حاجی یوسفی؛ موسس و بنیانگذار موسسه خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان، تهیه و تنظیم: معصومه موسایی
به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی
امروز نباید موضوع کتاب و کتابخوانی و ترویج فرهنگ مطالعه را فقط راهی برای اوقات فراغت قلمداد کرد.
در دنیای پیچیده امروزی افرادی در انجام وظایف خویش پیشرفت کرده و موفق هستند که از اطلاعات بیشتری برخوردارند، بنابراین نباید از ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی غافل شد، البته نباید هم موضوع کتاب و کتابخوانی را فقط راهی برای اوقات فراغت قلمداد کرد، بلکه باید این مهم را پایه و اساس هر برنامه‌ریزی اصولی و توسعه ملی در جامعه دانست.
کمتر از ۲ دقیقه در روز!!!!!
بسیار باعث تأسف است که شاخص مطالعه جامعه ایرانی در بین اقشار تحصیل‌کرده به طور متوسط کمتر از ۲ دقیقه در روز است و این درحالی است که در جوامع پیشرفته‌ای چون انگلیس افراد به طور متوسط ۲ ساعت و نیم در روز مطالعه می‌کنند.
این مقایسه عمق فاجعه را نشان می‌دهد و باید به دنبال راهکارهایی برای ارتقاء شاخص مطالعه در کشور بود و به خصوص عوامل موثر بر میزان علاقه‌مندی دانش‌آموزان به مطالعه غیر درسی را شناخت و ارتقاء بخشید.
واضح است که کتاب یکی از مهم‌ترین ابزارهای انتقال پیام فرهنگ و تمدن از نسلی به نسل دیگر و وسیله‌ای مهم برای کمال و تفکر در انسان‌ها است.
در کشورهایی که امکانات و ملزومات مورد نیاز در امر کتابخوانی فراهم نباشد، عقب ماندگی‌های فرهنگی و اجتماعی گریبانگیر خواهد شد.
کتابخوانی فرآیندی است از مجموعه عواملی که مهم‌ترین آن را می‌توان خانواده دانست.
خانواده اولین آموزشگاه هر جامعه است، چون اندیشه و باورهای انسان‌ها ابتدا در آن شکل می‌گیرد، بنابراین یکی از مهم‌ترین کارکردهای خانواده کار‌کرد فرهنگ‌سازی است و اگر فرهنگ کتابخوانی در جامعه ما رواج ندارد، علت را باید در خانواده جستجو کرد.
اگر فرزندان با کتاب مانوس نیستند، باید دلیل را در رفتار پدر و مادرها جستجو کرد و اگر در خانواده‌ای والدین عادت به کتابخوانی داشته باشند کودک قطعا به تقلید از آنها کتاب به دست می‌گیرد.
فواید کتاب خواندن
اگر می‌خواهیم کودکان‌مان به وسعت دید و درک واقعی از مسائل اجتماعی برسند باید آنها را به کتابخوانی و مطالعه علاقه‌مند سازیم.
کتاب بهترین منبع برای آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان است و تاثیر بسزایی روی شخصیت آنها می‌گذارد. کتابخوانی به کودک کمک می‌کند تا به مهارت‌های اجتماعی، تعامل و گفتگو با دیگران آماده شوند.
وقتی والدین برای کودک‌شان قصه می‌خوانند در حقیقت به گسترش دایره لغات، شخصیت‌پردازی، پرورش خلاقیت، افزایش تمرکز، نیروی ابتکار و ... کمک می‌کنند.
از طرفی کتابخوانی والدین برای کودک باعث تقویت ارتباط آنها با یکدیگر می‌شود. جهان امروز را جهان اطلاعات می‌نامند.
مطالعه انسان‌ها را در تعیین سرنوشت خود و جامعه شریک می‌سازد و ضمن ایجاد حس نوع‌دوستی و خیرخواهی قدرت ابتکار و بزرگ‌منشی را در جامعه تقویت می‌کند.
با این اوصاف اگر انسان از کودکی با کتاب خو گرفته باشد نه تنها روز به روز به سطح آگاهی‌اش افزوده می‌شود، بلکه به عنوان انسانیِ آگاه وارد جامعه شده، رشد کرده و جامعه را به سوی تعالی و ترقی سوق می‌دهد.
کارشناسان آموزشی می‌گویند بچه‌هایی که در سال‌های قبل از مدرسه با کتاب پیوندی عمیق دارند در دوران تحصیل‌شان هم موفق‌تر خواهند بود.
اینگونه افراد حتی در بزرگسالی هم از کتاب جدا نخواهند شد.
از طرفی وقتی برای کودک کتاب خوانده می‌شود به افزایش فعالیت مغز وی کمک بسزایی می‌شود، بنابراین تا می‌توانید تلاش کنید کودکتان به مطالعه علاقه‌مند شود و این گونه او را به مرزهای دانش و آگاهی نزدیک کنید و به آنها بیاموزید درهای سعادت و خوشبختی با کتاب برایشان باز خواهد شد.
چند پیشنهاد برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب و کتابخوانی
* در حضور فرزندتان کتاب بخوانید و کتابخوانی را بخشی از زندگی روزانه خود بدانید.
* به مناسبت‌های مختلف به آنها کتاب هدیه دهید، البته دقت کنید که کتاب‌های خوبی برای آنها انتخاب کنید.
* هیچ‌گاه کودک را مجبور به کتاب خواندن نکنید. در عوض آنها را به این کار تشویق نمایید، چرا که اجبار باعث کاهش رغبت به مطالعه خواهد شد.
* کتاب خواندن برای کودک باید لذت بخش باشد، بنابراین باید تلاش کنید تا عشق به مطالعه را به آنها القا کنید.
* بعد از خواندن کتاب با او در مورد کتاب بحث کنید و نظرش را راجع به قسمت‌های مختلف کتاب بپرسید.
* کتاب‌هایی را انتخاب نمایید که بتواند حس کنجکاوی کودک را تحریک کند و او را در مسیر درست یادگیری و مهارت‌های تشخیص مسائل قرار دهد. یکی از عوامل ایجاد انگیزه در امر مطالعه حس کنجکاوی در کودک است که باید تقویت شود و این حس می‌تواند در علاقمندی به مطالعه کمک‌کننده باشد.
* کودکان از داستان‌ها بسیار لذت می‌برند، به ویژه داستان‌های پر هیجان و پر ماجرا. لطفا در انتخاب کتاب دقت کنید و سلیقه خود را به کودکان تحمیل نکنید.
* وقتی برای کودکان کتاب می‌خوانید، سعی کنید با صدای رسا و بلند این کار را انجام دهید و بهتر است هنگام کتابخوانی با انگشت به تصاویر کتاب اشاره کنید.
* حوصله به خرج دهید و از کودکان بخواهید داستانی را که برایش خوانده‌اید، برایتان تعریف کند و لطفا با صبر و حوصله و اشتیاق فراوان به حرف‌هایش گوش دهید.
* برای پاسخ دادن به سوالات کودکان از کتاب استفاده کنید.
* می‌توانید بازی‌هایی ترتیب دهید و در آن به کودک نقش‌هایی از جمله کتابدار یا کسی که برای دیگران کتاب می‌خواند و یا کودک اهل مطالعه را بدهید.
* دقت کنید هرچه بیشتر مجلات و کتاب در دسترس کودک باشد میل به مطالعه در او بیشتر تقویت می‌شود.
* با کودکان‌تان به کتابخانه بروید و همیشه به هر جایی که می‌روید، یک کتاب با خود به همراه ببرید.
* از بارها و بارها خواندن یک کتاب خسته نشوید. بچه‌ها دوست دارند قصه‌ها را چند بار بشنوند.
* هنگام قصه خواندن گاهی کلام خود را قطع کنید و از کودکان درباره داستان سوالاتی بپرسید.
* به کشف علائق کودکتان بپردازید و مطمئن شوید که او از چه حوزه خاصی لذت می‌برد و کتاب‌های مربوط به آن را برایش تهیه کنید.
* هنگام کتاب‌خواندن بهتر است او را در آغوش گرفته و کتاب‌های مرتبط با سنش را برایش بخوانید و این کار را هر روز انجام دهید تا تبدیل به عادت شود.
* برای بچه‌ها جشن کتابخوانی بگیرید. این کار می‌تواند باعث جذب کودک به کتابخوانی شود.
این جشن می‌تواند در فضایی شاد و با حضور همسن و سالانش باشد و وقتی انجام شود که او در امر خواندن یک کتاب موفق شده باشد، داستانی انتخاب و در جریان آن با کودک بازی و مشارکت کنید.
* پرتوقع نباشید. قرار نیست فرزند شما از همان سال‌های ابتدایی زندگی‌اش به جمع فرهیختگان بپیوندد، چیزهایی را برایش بخوانید که توانایی درک و دل بستن به آنها را داشته باشد.
* هنگام داستان خواندن برای کودکان بازیگر شوید و تنها کتاب را برای آنها روخوانی نکنید. به جای شخصیت‌های داستان بنشینید، صدا و چهره‌تان را بر اساس دیالوگ تغییر دهید. بچه‌ها از شنیدن صداهای بامزه و چهره‌های عجیب و خنده‌دار لذت می‌برند.
* گاهی از داستان‌ها به عنوان بازی استفاده کنید. از آنجا که بچه‌ها عاشق بازی هستند، وقتی از او بخواهید نقش یکی از شخصیت‌های کتاب را که برایش می‌خوانید بازی کند، بسیار هیجان‌زده می‌شود.
* گاهی برای کودکتان نامه بنویسید. نامه‌ای با یک جمله ساده مثل دوستت دارم یا اگر توانایی خواندن ندارد یک نقاشی برایش بکشید و آن را به دیوار اتاق نصب کنید و یا در میان وسایلش بگذارید.
* گاهی عکس مورد علاقه کودکتان را از آلبوم در آورده و از او بخواهید برای آن عکس داستانی بگوید و آن را روی کاغذی بنویسید و کنار عکس بچسبانید و اگر خواندن و نوشتن بلد نیست، شما این کار را برای او انجام دهید.
بازی
بچه‌ها را دور هم جمع کنید. سپس:
دو بسته به شکل کتاب درست کنید و داخل هر بسته چند جسم سفت مانند: قاشق، اسباب‌بازی، توپ، روبان و ... بگذارید.
اکنون بچه‌ها را به دو گروه تقسیم و به آنها ده دقیقه فرصت دهید تا ایده و داستان خود را که بهتر است طنز باشد بسازند.
این بازی بسیار جالب و سرگرم کننده بوده و می‌تواند باعث رقابت در داستان‌خوانی بین دو گروه شود.
در پایان می‌توانید از بچه‌ها بخواهید در صورت تمایل به داستان‌ها رای بدهند.
بیشتر بخوانید:
معرفی کتاب کودکان
ایده هایی برای چیدمان کتاب در اتاق کودک
ایستگاه کتابخوانی برای بچه ها
