دكتر محمدرضا محمدی؛ فوق‌تخصص روان‌پزشكی كودك و نوجوان؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
اختلال وسواس فكری- عملی (OCD) در كودكان، مشابه این اختلال در بزرگسالان در نظر گرفته می‌شود و معیارهای تشخیصی OCD در دوران كودكی و بزرگسالی یكسان است.
از لحاظ اتیولوژیكی، پدیده شناختی و درمانی، بین OCD در كودكان كوچك‌تر از 12 سال و OCDهایی كه در نوجوانان (سن 12 تا 18 سال) ایجاد می‌شوند، تفاوت‌های مهمی می‌تواند وجود داشته باشد؛ این اختلال در نوجوانان خفیف‌تر است. ترس از مرگ، خطر و میكروب‌ها كه ویژگی وسواس‌های كودكان و نوجوانان هستند، از لحاظ محتوا، با وسواس‌های جمعیت بزرگسالان مشابه‌اند.
مثال‌های شاخص آن را می‌توان تفكرات ناخواسته یك دختر جوان در مورد تصادف رانندگی والدینش و ترس از آلوده بودن یك شیء به عنوان عامل ایجاد بیماری، ذكر كرد. كودكان اغلب اظهار می‌دارند كه به دلیل دوام ماهیت خود ناهمخوان، حملات ناگهانی می‌ترسند دیوانه شوند.
علایم شایع وسواسی دركودكان
رفتار وسواسی شایع كودكان، مانند OCD در بزرگسالان، برای كاهش اضطراب با جلوگیری از یك حادثه بد، شامل چك كردن، شست‌وشو و فعالیت‌های تكرارشونده و آداب اغلب به نحوی مشخص و كلیشه‌ای است. برای مثال، یك نوجوان بایستی هر پنج كلمه از تكلیف خانه خود را پنج بار بنویسد تا بتواند سراغ لغت بعدی رفته، كار را ادامه دهد.
اختلال در انجام رفتار و وسواسی منجر به این می‌شود كه فرد تكلیف خانه خود را مجددا از ابتدا آغاز كند. علاوه بر رفتارهای آشكار، كودكان ممكن است سعی كنند رفتار مزاحم را فراموش كرده، یا آن را سركوب كنند، یا وسواس را با مشغول شدن به كارهای پنهانی كه باعث كندی آنها و یا متهم شدن آنها به رویاپردازی است، خنثی كنند.
برای مثال، كودكی كه در معرض رفتارهای مزاحم ناخواسته بود، نمی‌توانست تكالیف مدرسه‌اش را به انجام رساند، زیرا، بیش از یك ساعت، بدون اینكه موفق شود مشغول سركوب وسواس‌های خود می‌شد. باید تا آنجا كه ممكن است از محرك‌هایی كه باعث تحریك وسواس می‌شوند، نظیر حمام كردن بیمارگونه و غیرطبیعی پرهیز كرد.
سن شیوع وسواسی
شكل اصلی OCD كودكان ثابت نیست و در طی زمان تغییر می‌كند. شواهدی دال بر این موضوع وجود دارد كه نشانه‌های مربوط به تقارن و افكار آمرانه، زودتر از نشانه‌های مربوط به آلودگی و زمینه مذهبی، آغاز می‌شوند و كودكان، اكثرا دچار وسواس و اجبارهای چندگانه هستند.
گرچه سن متوسط شروع OCD، اوایل دهه دوم زندگی است ،در یك دوم تا یك سوم بزرگسالان، اختلال وسواس فكری- عملی از دوران كودكی آغاز شده است. به‌علاوه، بین 50 درصد تا 70 درصد كودكان مبتلا به OCD، در بزرگسالی نیز، همچنان دچار این عارض هستند.
تفاوت اختلال وسواس كودكان با بزرگسالان
تفاوت‌های قابل توجه در بین OCD كودكان و بزرگسالان عبارت‌اند از:
1) در نمونه‌های مربوط به كودكان درگیر بودن بیش از حد خانواده مشاهده می‌شود.
2) نسبت پسران به دختران، در نمونه‌های مربوط به كودكی/ نوجوانی، 3 به 2 یا 2 به 1 است .در حالی كه میزان ابتلای دو جنس در بزرگسالان یكسان است.
3) در خویشاوندان درجه اول كودكان مبتلا به OCD در مقایسه با بزرگسالان میزان نسبتا بالاتری از اختلالات روانی وجود دارد، گرچه میزان آن از 1 درصد تا 30 درصد متغیر است. با این حال باید توجه داشت كه فرزندان اكثریت قریب به اتفاق بزرگسالان مبتلا به OCD، دچار این بیماری نیستند .
4) وسواس تنها، به ندرت در كودكان مشاهده می‌شود و رفتارهای اجباری بدون محتوای وسواسی در كودكان، شایع‌تر از بزرگسالان است.
5) تیك‌های عصبی، آنومالی‌های عصبی و عصبی- هورمونی در كودكان شایع‌تر از بزرگسالان است.
یك دلیل اجتماعی برای میزان شیوع بالا در مطالعات اجتماعی، می‌تواند مخلوط شدن رفتارهای اجباری عمومی كه ویژگی OCD هستند با رفتارهای كلیشه‌ای «تهی» باشد كه در اوتیسم و تیك‌ها مشاهده می‌شود. علی‌رغم مشابهت‌های سطحی، تیك‌های حركتی و رفتارهای كلیشه‌ای، از لحاظ قصد، شكل و پریشانی ایجادشده، تفاوت‌های متعددی با رفتارهای اجباری دارند...
برای خواندن بخش دوم- رفتارهای وسواسی شایع كودكان- اینجا کلیک کنید.
