تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
علت استرس
فشار معمولاً از بیرون به افراد وارد می‌شود؛ اما ممكن است درونی نیز باشد. استرس می‌تواند روی هر كسی كه احساس درهم شكستگی می‌كند، تأثیر بگذارد (حتی كودكان). در دوران پیش دبستانی، جدایی از والدین زمینه استرس و نگرانی كودكان را فراهم می‌سازد. با بزرگ‌تر شدن كودكان، فشارهای تحصیلی و اجتماعی ایجاد استرس می‌كنند. برخی از كودكان آنقدر پرمشغله هستند كه حتی نمی‌توانند به اندازه كافی بازی كنند یا حتی بعد از مدرسه استراحت داشته باشند.
گاهی اوقات پدر و مادرها برای فرزندان خود برنامه‌های جانبی متعددی ترتیب می‌دهند و كودكان نیز یا به ناچار آنها را انجام می‌دهند و یا اینكه سر باز می‌زنند و لب به اعتراض و شكایت می‌گشایند. كودكان باید این برنامه‌های جانبی را با میل خود انجام دهند. اگر كودك شما از این برنامه‌ها راضی نیست و اعتراض دارد، با او صحبت كنید و با همفكری یكدیگر، یكی دو تا از برنامه‌هایش را حذف كنید. اگر مشكل او با این كار حل نشد، در مدیریت زمان به او كمك كنید. با كمی مدیریت زمان، كودكان می‌توانند به خوبی از عهده وظایف خود برآیند و به بازی و تفریح بپردازند و به این ترتیب كمتر دچار نگرانی و استرس شوند.
استرس كودكان ممكن است دلیلی فراتر از برنامه‌های زندگی داشته باشد. آیا وقتی از دردسرهای محیط كار خود حرف می‌زنید، كودك‌تان به حرف‌های شما با دقت گوش می‌دهد؟ آیا شاهد اختلافات شما و همسرتان در زمینه مسائل مالی است؟ پدر و مادرها باید به گفتگوها و مسائل‌شان وقتی كه كودك در كنارشان حضور دارد، توجه داشته باشند. همچنین كودكانی كه تصاویر پر از آشوب و خشونت را در تلویزیون تماشا می‌كنند و از بدبختی‌ها (سیل، زلزله، آتش‌سوزی و ...)، جنگ و تروریسم می‌شنوند، در مورد امنیت خود دچار نگرانی و ترس می‌شوند و مرتباً فكر می‌كنند این اتفاقات قرار است به زودی برای آنها و نزدیكان‌شان نیز روی دهد.
بنابراین بهتر است راجع به آنچه می‌بینند و می‌شنوند در مورد تلویزیون با آنها صحبت كنید و این مسائل را طوری برای آنها توضیح دهید كه نگرانی‌های‌شان برطرف شود.البته برخی حقایق پیچیده مثل بیماری‌ها، مرگ نزدیكان و طلاق نیز فشار و استرس زیادی در كودكان ایجاد می‌كنند. حتی طلاق‌های دوستانه و توافقی نیز برای كودكان تجربه بسیار تلخی محسوب می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
گاهی اوقات تشخیص استرس كودكان مسئله راحتی نیست. تغییر رفتارهای كوتاه‌مدت اغلب با استرس‌ها و نگرانی‌ها نیز همراه هستند. مثلاً كودكی كه شب ادراری دارد، دائماً از این مسئله بیمناك است. كودكان كوچك‌تر در برابر استرس‌ها، واكنش‌های متفاوتی از خود بروز می‌دهند؛ مثلاً شروع به مكیدن انگشت شست خود می‌كنند، موهای‌شان را تاب می‌دهند و یا مرتباً بینی‌شان را بالا می‌كشند. كودكان بزرگ‌تر ممكن است شروع به دروغگویی كنند، قلدری كنند و مرتباً به فكر ایجاد نزاع و اختلاف باشند.
استرس در كودكان را جدی بگیرید
شاید بپرسید چگونه می‌توانید به كودك خود كمك كنید تا با فشارها مقابله كند؟ استراحت خوب و كافی و تغذیه مناسب به كاهش این فشارها كمك می‌كنند. هر روز، وقت كافی به كودك خود اختصاص داده و همیشه خود را در دسترس او قرار دهید تا نزدیكی‌تان را حس كند. كودكان حتی وقتی كه بزرگ‌تر می‌شوند، باز هم به توجه خاص و دقیق شما نیاز دارند.
به هیچ‌وجه نباید خستگی كار روزمره را بهانه ایجاد فاصله میان خود و كودك‌تان كنید.با كودك خود حرف بزنید تا بدانید چه چیزی موجب ایجاد استرس در او شده است و بتوانید راه‌حل‌های مناسبی پیدا كنید. مثلاً شاید لازم باشد از حجم برنامه‌های آموزشی او بعد از مدرسه بكاهید. گاهی اوقات نیز می‌توانید كودك خود را با موقعیت‌های استرس‌دار آشنا كنید تا هنگام رویارویی با مشكلات، آمادگی بیشتری برای هضم آنها داشته باشد. البته این كار به هیچ‌وجه نباید در مورد كودكان كم‌سن و سال انجام شود؛ زیرا این‌گونه آمادگی‌ها، استرس بیشتری در كودكان كوچك‌تر ایجاد می‌كند. به خاطر داشته باشید كه داشتن مقداری استرس عادی است؛ مثلاً هیچ اشكالی ندارد كه كودكان گاهی عصبانی، تنها، نگران و هراسان شوند؛ چرا كه این احساسات جزء لاینفك زندگی بشر است و فقط زمانی دردسرساز می‌شوند كه شدت آنها زیاد شود. استرس و برخی نگرانی‌ها فقط محدود به كودكان نیست و حتی در بزرگ‌ترها بیشتر شایع است.
در چنین مواقعی هرگز نباید خود را از حمایت دیگران محروم كرد. افرادی كه شما را دوست دارند، در این مواقع حتماً به شما كمك خواهند كرد. شما در جایگاه پدر و مادر و یا یكی از نزدیكان كودكی كه دچار استرس شده است، باید دریابید كه در ذهن او چه می‌گذرد. به مسائل مربوط به مدرسه و دوستانش دقت بیشتری كرده و او را به گفتن نگرانی‌هایش تشویق كنید.
به جزئیات اهمیت بیشتری دهید. مراقبت و درك خود را به او نشان دهید؛ به طوری كه احساس كند شما نسبت به نگرانی‌هایش بی‌تفاوت نیستید و همه مسائل او برای شما اهمیت دارد. بدون آنكه احساسات كودك خود را كوچك بشمارید، به او نشان دهید كه بسیاری از مسائل و مشكلات قابل حل هستند و به زودی روزهای خوب و خوشی می‌رسند كه می‌توانید شاد باشید و فرصت‌های تازه‌ای را امتحان كنید. نقش یك الگوی خوب را برای او ایفا كنید.
