به قلم : دکتر صدیقه رضایی ؛ دکترای روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی ؛ عضو نظام روانشناسی و مدرس دانشگاه
تحریریه زندگی آنلاین : رشد کودک شما را می‌توان با مداخله به موقع و محیط خانه حمایتی به طور موثر بهبود بخشید. نکته کلیدی این است که زودتر اقدام کنید.
تاخیر در رشد
تاخیر رشد زمانی اتفاق میافتد که کودک با سرعت طبیعی، متناسب با سن خود رشد نمیکند. این تاخیر ممکن است ناشی از یک بیماری زمینهای مانند کمبود هورمون رشد یا کم‌کاری تیروئید باشد. در برخی موارد، درمان زودهنگام میتواند به کودک کمک کند تا به قد طبیعی یا نزدیک به نرمال برسد.
علائم مرتبط با تاخیر در رشد
اگر کودک شما کوچک‌تر از سایر کودکان هم سن خود است، ممکن است مشکل در رشد داشته باشد. اگر کوچک‌تر از 95 درصد کودکان هم سن خود باشد و سرعت رشد او کند باشد، معمولا یک بیماری و خلل در سلامتی در نظر گرفته میشود. تاخیر رشد نیز ممکن است در کودکی که قد او در محدوده طبیعی است، اما سرعت رشدش کند شده است، تشخیص داده شود.
بسته به علت اصلی تاخیر رشد، ممکن است علائم دیگری نیز برای این اختلال وجود داشته باشند:
اگر آنها اشکال خاصی از کوتاهی قد داشته باشند، اندازه بازوها یا پاهای آنها ممکن است نسبت به تنه آنها غیرعادی باشد. اگر سطح هورمون تیروکسین پایین باشد، ممکن است از دست دادن انرژی، یبوست، خشکی پوست، خشکی مو و حرارت بالای بدن داشته باشند. اگر سطوح پایینی از هورمون رشد داشته باشند، بر رشد صورت آنها تأثیر می‌گذارد و باعث میشود که به طور غیر طبیعی کم سن به نظر برسند.
اگر تاخیر در رشد آنها به دلیل بیماری معده یا روده باشد، ممکن است خون در مدفوع آنها دیده شود. همچنین اسهال، یبوست، استفراغ یا حالت تهوع داشته باشند.
بیشتربخوانید:
7ماده خوراکی که باعث افزایش قد می‌شوند
علل تاخیر در رشد
تاخیر در رشد میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین علل عبارتند از:
سابقه خانوادگی در کوتاهی قد
اگر والدین یا سایر اعضای خانواده قد کوتاهی داشته باشند، رشد کودک با سرعت کمتری نسبت به همسالان خود معمول است. تاخیر در رشد به دلیل سابقه خانوادگی نشانه‌ای از یک مشکل اساسی نیست. ممکن است کودک فقط به دلیل ژنتیک کوتاهتر از حد متوسط باشد.
تاخیر رشد ساختاری
کودکان مبتلا به این بیماری کوتاهتر از حد متوسط هستند، اما با سرعت طبیعی رشد میکنند. آنها معمولا «سن استخوانی» تاخیری دارند، به این معنی که استخوان‌هایشان با سرعت کمتری نسبت به سن‌شان بالغ میشود. آنها همچنین دیرتر از همسالان خود به بلوغ می‌رسند. این منجر به قد کوتاهتر از حد متوسط در سال‌های اولیه نوجوانی میشود، اما آنها در بزرگسالی به همسالان خود می‌رسند.
(سن استخوانی: سنی که بر اساس ظاهر شدن مراکز استخوانی، به ویژه در مچ دست، تعیین میشود و ممکن است با سن واقعی و تقویمی مغایرت داشته باشد).
کمبود هورمون رشد
در شرایط عادی، هورمون رشد (GH) باعث رشد بافت‌های بدن میشود. کودکانی که کمبود نسبی یا کامل هورمون رشد (GH) دارند، نمی‌توانند رشد سالمی داشته باشند.
کم‌کاری تیروئید
نوزادان یا کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید دارای غده تیروئید کم‌کار هستند. تیروئید مسئول ترشح هورمون‌هایی است که باعث رشد طبیعی می‌شوند، بنابراین تاخیر در رشد نشانه احتمالی کم‌کاری تیروئید است.
سندرم ترنر
سندرم ترنر (TS) یک بیماری ژنتیکی است که زنانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد که بخشی یا تمام یک کروموزوم X را از دست داده‌اند. TS تقریبا 1 نفر از هر 2500 زن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در حالی که کودکان مبتلا به TS مقادیر طبیعی هورمون رشد (GH) تولید میکنند، بدن آنها به طور موثر از آن استفاده نمیکند.
بیشتربخوانید:
کدام غذاها برای افزایش قد کودکان مفید هستند؟
سایر علل تاخیر در رشد
علل کمتر شایع تاخیر در رشد عبارتند از:
سندرم داون: یک بیماری ژنتیکی است که در آن افراد به جای 46 کروموزوم معمول، 47 کروموزوم دارند.
دیسپلازی اسکلتی: گروهی از اختلالات که منجر به ایجاد مشکلاتی در رشد استخوان میشود.
انواع خاصی از کم‌خونی: مانند کم‌خونی سلول داسی شکل
بیماری‌های کلیوی، قلبی، گوارشی یا ریوی
مصرف برخی داروها توسط مادر در دوران بارداری
تغذیه ضعیف
استرس شدید
تشخیص تاخیر در رشد
پزشک اطلاعاتی در مورد سابقه سلامت شخصی و خانوادگی فرزند شما جمع آوری می‌کند، از جمله:
بارداری مادر
قد و وزن کودک در بدو تولد
قد سایر افراد خانواده‌شان
اطلاعات در مورد سایر اعضای خانواده که تاخیر در رشد را تجربه کرده‌اند. پزشک همچنین رشد کودک‌تان در شش ماهه اول زندگی‌اش را بر روی نمودار اندازه می‌گیرد و نمودار رشدی مخصوص به او را ترسیم می‌کند.
برخی آزمایش‌ها و مطالعات تصویربرداری علاوه بر اطلاعات رشدی کودک و پیشینه خانوادگی‌اش نیز میتوانند به پزشک در تشخیص کمک کنند. اشعه ایکس دست و مچ میتواند اطلاعات مهمی در مورد رشد استخوان کودک شما در رابطه با سن او ارائه دهد. آزمایش خون میتواند مشکلات مربوط به عدم تعادل هورمونی را شناسایی کند یا به تشخیص برخی بیماری‌های معده، روده، کلیه یا استخوان‌ها کمک نماید.
در برخی موارد، پزشک ممکن است از کودک شما بخواهد که یک شب برای آزمایش خون در بیمارستان بماند. این بدان دلیل است که حدود دو سوم تولید هورمون‌های رشدی (GH) در هنگام خواب کودک شما اتفاق میافتد. همچنین، تاخیر در رشد و قد کوتاه ممکن است گاهی اوقات بخشی از سندرمی باشد که قبلا در کودک شما تشخیص داده شده است، مانند سندرم داون، سندرم ترنر و ... .
بیشتربخوانید:
مواد غذایی که قد بلندتان می کند
درمان تاخیر در رشد
پس از تشخیص این اختلال در فرزندتان، یک برنامه درمانی برای او در نظر گرفته میشود که این برنامه برای هر کودک منحصر به فرد است، زیرا دلایل ابتلای هر کس میتواند متفاوت باشد. پس برنامه درمانی کودک شما به علت تاخیر در رشد او بستگی دارد!
برای رشد تاخیری مرتبط با سابقه خانوادگی یا تاخیر در رشد ساختاری، پزشکان معمولا هیچ درمان یا مداخله‌ای را توصیه نمی‌کنند، چون اکثرا چاره‌ای برای رفع آن ندارند، اما برای سایر علل زمینهای، درمان‌‌ها یا مداخلات زیر ممکن است به شروع رشد طبیعی آنها کمک کند.
کمبود هورمون رشد
اگر تشخیص داده شود که کودک شما کمبود هورمون رشد (GH) دارد، پزشک ممکن است تزریق آمپول‌های هورمون رشد (GH) را به او توصیه کند. تزریق معمولا میتواند در خانه توسط والدین (که آموزش‌های اولیه به آنها داده میشود) انجام شود، معمولا یک بار در روز.
این درمان احتمالا برای چندین سال ادامه خواهد داشت، زیرا فرزند شما به رشد خود ادامه می‌دهد. پزشک کودک شما باید اثربخشی درمان هورمون رشد (GH) را کنترل کند و دوز را بر اساس آن تنظیم کند.
کم‌کاری تیروئید
پزشک کودک شما ممکن است داروهای جایگزین هورمون تیروئید را برای جبران کم‌کاری غده تیروئید کودک شما تجویز کند. در طول درمان، پزشک به طور منظم سطح هورمون تیروئید کودک شما را بررسی می‌کند. برخی از کودکان به طور طبیعی در عرض چند سال از این اختلال رشد میکنند، اما برخی دیگر ممکن است نیاز به ادامه درمان تا پایان عمر داشته باشند. کم‌کاری تیروئید همچنین باعث اضافه وزن در افراد میشود. این موضوع از نظر بصری ممکن است منجر به کوتاهتر دیده شدن فرزندتان بیش از آنچه که هست، شود.
سندرم ترنر
در حدود چهار تا شش سالگی، پزشک کودک شما ممکن است شروع تزریق روزانه هورمون رشد (GH) را برای افزایش احتمال رسیدن به قد طبیعی بزرگسالان توصیه کند. مشابه درمان کمبود هورمون رشد (GH)، معمولا می‌توانید تزریقات را در خانه به کودک خود بدهید. اگر تزریق‌ها علائم کودک شما را کنترل نکرد، پزشک میتواند دوز را تنظیم کند.
چشم‌انداز کودکان با تاخیر در رشد چیست؟
آینده کودک شما به علت تاخیر رشد و زمان شروع درمان بستگی دارد. اگر بیماری آنها به موقع تشخیص داده و درمان شود، ممکن است به قد طبیعی یا نزدیک به نرمال برسند. اگر دیر اقدام کنید و وقت زیادی را هدر داده باشید، هنگام شروع درمان میتواند خطر کوتاهی قد و سایر عوارض را افزایش دهد. هنگامی که صفحات رشد انتهای استخوان‌های آنها در بزرگسالی بسته شود، کودک شما رشد بیشتری را تجربه نخواهد کرد. از پزشک کودک خود بخواهید که اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت خاص، برنامه درمانی و چشم‌انداز او کسب کند. آنها میتوانند به شما در درک شانس فرزندتان برای رسیدن به قد طبیعی و همچنین خطر عوارض احتمالی کمک کنند. از آنجایی که درمان زود هنگام ممکن است به فرزند شما کمک کند تا به قد طبیعی بزرگسالان برسد، به محض اینکه متوجه علائم یا علائم تاخیر در رشد شدید، با پزشک خود صحبت کنید. صرف نظر از اینکه درمان ممکن است یا خیر، شناسایی علل زمینهای تاخیر در رشد کودک به شما کمک می‌کند تا نحوه ادامه کار را تعیین کنید.
