د کتر سید ضیاءالد ین مظهری : متخصص تغذیه و رژیم د رمانی ؛ نائب‌رئیس انجمن علمی پیشگیری و د رمان چاقی
تحریریه زندگی آنلاین : پژوهشگران امپریال کالج لندن در یک بررسی ۳۵ ساله از ۱۹۸۵ تا نوامبر ۲۰۲۰ در ۱۹۳ کشور جهان روند رشد و نمو تعداد ۶۵ میلیون کودک و نوجوان را تحت تأثیر فاکتورهای تاثیر‌گذار مختلف تا سنین ۱۹ سالگی مورد بررسی قرار داده و سپس با متا‌آنالیز یافته‌ها، موارد جالبی را اعلام داشته‌اند که در این مجال به چند مورد مهم اشاره می‌کنم:
رشد قدی کودکان تحت تأثیر مجموعه درهم تنیده‌ای از عوامل مختلف می‌باشد. گرچه عوامل موروثی و ژنتیکی به میزان قابل‌توجهی (بین ۶۰ تا ۸۰ درصد) اثر‌گذار می‌باشند، ولی فاکتورهای متعدد دیگری نیز وجود دارند که حتی بیان و عیان شدن فرمان‌های ژنوم افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. از جمله مهم‌ترین این عوامل، سوءتغذیه مزمن به علت عدم رعایت تناسب، تعادل و تنوع در خوردن و آشامیدن می‌باشد که در عین سیری ظاهری، با عدم تأمین این یا آن ریز‌مغذی کلیدی، گرسنگی‌های پنهانی و سلولی را فراهم آورده و نه تنها از سرعت روند رشد می‌کاهد، بلکه می‌تواند آن را در نیمه راه متوقف سازد. از دلایل مورد استناد در این رابطه به کشور‌هایی اشاره گردیده که از آغاز این پژوهش (۱۹۸۵) تا زمان نتیجه‌گیری تحول مثبتی در افزایش آگاهی‌های بهداشتی، تغذیه‌ای و بهبودی نسبی در سطوح زندگی در ابعاد مختلف فراهم شده و به تدریج افزایش معنا داری در قد سرانه جامعه‌شان پدیدار گردیده است.
بیشتربخوانید:
7ماده خوراکی که باعث افزایش قد می‌شوند
کودکان و نوجوانان
مقایسه جوانان هم‌سن تحت پوشش در کشورهای اروپایی تحت بررسی با یکدیگر نمایانگر تفاوت چشمگیری از بعد سلامتی جسمی و میانگین افزایش قد بود که ارتباط مستقیمی با تفاوت سبک زندگی، منش غذا خوردن و تنوع و تعادل گروهای غذایی پوشش دهنده نیاز‌های دوران رشد به تمامی ریز و درشت‌مغذی‌ها داشت.
به طور مثال یک پسر ۱۹ ساله هلندی ۱۸۳ سانتیمتر و دختر خانم در همین سن ۱۶۹ سانتیمتر در رنکینگ بین‌المللی در رده نخست و پسر و دختر بریتانیایی در رده ۳۹ و ۴۳ و نوجوانان آلمانی در رده‌های ۱۹ و ۲۵ قرار گرفته‌اند.
البته از نظر نژادی تفاوت ۲۰ سانتیمتری بین جوانان آسیایی و اروپایی مشاهده می‌شود، به طوری که نوجوانان تیمور شرقی در سال‌های مورد اشاره پسران ۱۶0 و دختران ۱۵۰ سانتیمتر قد داشته‌اند، ولی اثر بارز کمیت و کیفیت بهبود یافته غذا و سبک زندگی در کشور پهناور چین در آغاز بررسی سال ۱۹۸۵ با نوجوانان دهه‌های اخیر افزایش قد سرانه‌ای تا ۸ سانتیمتر بیشتر را نمایان ساخته‌اند.
تأمین کمبود انرژی دریافتی در پروسه جهش قد گرچه لازم می‌باشد، ولی به تنهایی کافی نمی‌باشد، یعنی افزایش شاخص توده بدن (BMI) در صورتی منجر به افزایش طول قد می‌شود که انرژی حاصل از درشت مغذی‌های تأمین‌کننده سه‌گانه (پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و لیپیدها) در محدوده فیزیولوژیکی مورد نیاز از منابع متنوع و مناسب تأمین و قادر به پوشش تمامی ریزمغذی‌های مورد نیاز زمان حال مصرف‌کننده باشند.
چه بسا افزایش خزنده و مداوم وزن فراتر از قد با بهره‌گیری از منابع غذایی سرشار از انرژی، ولی فقیر یا فاقد ریزمغذی‌های کلیدی و آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبرهای محلول و نامحلول (تأمین‌کننده نیاز میکروبیوم‌های مفید) یا پروبیوتیک‌ها به وقوع می‌پیوندد، البته بدخوری‌ها و عدم تنوع و تعادل، به موازات افزایش وزن و چاقی‌ها به کند و حتی متوقف شدن افزایش قد نیز منتهی شده و زمینه بروز اختلالات متابولیکی فراهم می‌گردد و با در هم ریختگی سیستم دفاعی و سردرگمی آن، امکان ابتلا به بیماری‌های عفونی واگیر و غیرواگیر و انواع حساسیت‌ها و آلرژی‌های فصلی و غیرفصلی و بیماری‌های خود ایمنی فراهم می‌شود.
بیشتربخوانید:
کدام غذاها برای افزایش قد کودکان مفید هستند؟
نقش کودکستان و دبستان در ایجاد چاقی و کندتر شدن افزایش رشد قدی
یکی از یافته‌های پژوهش‌های بلند‌مدت بین‌المللی ۳۵ ساله در کشورهای مختلف در این زمینه می‌باشد. اغلب کودکانی که روند رشد قدی نسبتاً قابل توجه و وزنی متناسب با قدشان داشته‌اند، به سرعت در پایان سال اول سپرده شدن به کودکستان و دبستان به صورت رادیکالی روند وزن‌گیری رو به افزایش داشته و از سرعت و میزان رشد قدشان کاسته شده و در سال‌های بعدی نیز شدت گرفته بود. در ریشه‌یابی دلایل این رخداد‌ها، به دو موضوع تاکید بیشتری نموده‌اند: کیفیت نازل غذاها و تنقلات پر انرژی و فاقد ریزمغذی‌های مورد نیاز توام با نقصان مهر‌ورزی و عدم تأمین نیاز‌های عاطفی و آزادی عمل کودکانه.
موارد در خور توجه و نتیجه‌بخش
برای بیان کامل فرمان‌های به ارث رسیده از طریق مادر و پدر و دودمان‌های پدری و مادری در تمامی صفات انتقال داده شده از جمله بالا بلندی، به موازات تاکید بر فعالیت بدنی و ورزشی متنوع و متناسب با سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی کودکان، نوجوانان و جوانان در یک محیط عاطفی مفرح و سرشار از مهر و محبت و رفتارهای سنجیده و عاطفی بدون تضاد و تحکم، تاکید و توصیه می‌شود برخوردار گردیدن این غنچه‌های زندگی و آینده‌سازان هر کشوری از یک برنامه خورد و خوراک سالم، مکفی، متنوع و متعادل، نه تنها اثر غیرقابل انکاری در بیان کامل ژنوتیپ به فنوتیپ را محقق می‌سازد، بلکه در پاره‌ای از موارد، دست‌آوردهای فراتر از انتظار را نیز موجب می‌شود و با توجه به این دست‌آورد‌ها، دانش اپی‌ژنتیک شکل گرفته و بررسی پژوهش‌های گسترده‌ای مدت‌ها است که آغاز گردیده است.
اهمیت نسبت تأمین انرژی از منابع درشت‌مغذی‌های سه‌گانه (پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و لیپیدها)
گرچه فعالیت‌های ارادی و غیرارادی (ارگان‌های حیات‌بخش)، رشد و ترمیم، پیشگیری و درمان بیماری‌ها اولین نیاز تأمین انرژی کافی می‌باشد، می‌باید در تمامی مراحل متناوب افزایش وزن و قد در کودکان به نسبت ۱۵ تا ۲۰ درصد از منابع پروتئین‌های حیوانی و گیاهی و ۵۰ تا ۵۵ درصد از انواع کربوهیدرات‌ها و ۳۰ درصد از انواع چربی‌ها و روغن‌ها تأمین گردد. به طور مثال اگر نیاز دختران و پسران در سنین مختلف؛
۱ تا ۴ سالگی، ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلو‌کالری،
۴ تا ۷ سالگی، ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ کیلو‌کالری،
۷ تا ۱۰ سالگی، ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ کیلو‌کالری،
۱۰ تا ۱۳ سالگی، ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ کیلو‌کالری و
۱۳ تا ۱۵ سالگی ۱۹۰۰ تا ۲۳۰۰ کیلو‌کالری در روز باشد، با تعیین درصد انرژی برای هر درشت‌مغذی و تقسیم کردن آن به عدد ۴، میزان پروتئین و کربوهیدرات و به عدد ۹، میزان چربی مورد نیاز روزانه به گرم تعیین می‌گردد.
