زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

محمدرضا دژکام - روان شناس، روان درمانگر و مشاور ازدواج و خانواده

تحریریه زندگی آنلاین : مکیدن انگشت در نوزادان و کودکان کوچک یک واکنش طبیعی است، زیرا مکیدن در کودکان یک رفلکس طبیعی است که زمانی که در رحم مادر بوده‌اند، شروع شده و به صورت عادت به مکیدن از سه تا چهار ماهگی شکل می‌گیرد، اما باید اشاره کرد در صورتی که این روند ادامه پیدا کند، از حالت طبیعی خارج شده و تبدیل به یک اختلال رفتاری خواهد شد. برای اینکه کودک‌تان این اختلال را کنار بگذارد، به نکات زیر توجه کنید:

 بیشتربخوانید:

عوارض مکیدن انگشت بر سلامت دهان و دندان

آیا انگشت مکیدن یک عمل عادی است؟

1- در ابتدای امر، باید جستجو کنید که چرا این عادت را فرزندتان ترک نمی‌کند؟

2- با چه شرایط استرس‌زایی دست به گریبان است؟

3- شرایط خانوادگی و فاکتورهای اجتماعی چه تاثیری بر روی شخصیت او گذاشته و یا می‌گذارند؟

یقینا اگر شما پی به علت انگشت مکیدن کودک‌تان ببرید، اغلب می‌توانید با تغییر آن علت، این حالت را نیز ترک کنید. نکته آخر این که در صورت امکان با یک روانشناس بالینی کودک نیز در این زمینه مشاوره داشته باشید تا وی به شما توصیه‌های لازم روانشناسی را ارائه بدهد.

مکیدن انگشت یکی از رایج‌ترین اعمال دوران شیرخوارگی است. این عمل در میان نوزادان چنان شایع است که باید آن را بیشتر یک نیاز قلمداد کرد تا اختلال، زیرا مهم‌ترین بازتاب این دوران، مکیدن است و نوزادان بدون انجام آن قادر به ادامه زندگی نیستند. به نظر فروید، در دوران شیرخوارگی، دهان یکی از مناطق لذت‌بخش برای کودک است. به همین دلیل به محض این که لب‌های نوزادان با چیزی لمس شود یا چیزی در دسترس‌شان قرار گیرد، مثلا اسباب‌بازی، لباس، گوشه پتو و از همه مهم‌تر انگشتان‌شان را به دهان برده و شروع به مکیدن می‌کنند. پیاژه معتقد است مکیدن، جویدن و چنگ زدن کودکان به منظور شناخت پدیده‌های پیرامون‌شان می‌باشد. آنها از طریق به دهان بردن چیزهایی که به دست‌شان می‌رسد، اطلاعاتی نسبت به آنها کسب می‌کنند و درباره آنها چیزهایی می‌آموزند.

آیا انگشت مکیدن یک عمل عادی است؟

به طور یقین انگشت مکیدن در دوره نوزادی یک نیاز واکنشی برای بقا است. کودکی که قادر به مکیدن نباشد، می‌میرد. به نظر می‌رسد مکیدن یک عمل مادرزادی است. به عبارت دیگر این عمل در دوران شیرخوارگی امری عادی و طبیعی است.

 بیشتربخوانید:

چگونه به ترک مکیدن انگشت شست کودک کمک کنیم؟

انواع انگشت مکیدن

شدت و ضعف انگشت مکیدن و همچنین نوع آن در کودکان متفاوت است. بعضی از کودکان در مواقع خاصی این عمل را انجام می‌دهند، مثلا در مواقع خواب، گرسنگی یا عصبانیت، ولی در بعضی دیگر ممکن است این عمل به حدی برسد که تمام اوقات کودک را پر کند. همچنین عده‌ای از کودکان فقط یک انگشت و بعضی چند انگشت را می‌مکند! حتی دیده شده بعضی از نوزادان که به پشت خوابیده‌‌اند، انگشت پا را می‌مکند!

زمان شروع انگشت مکیدن

شروع انگشت مکیدن می‌تواند از دوره جنینی باشد. امروزه به کمک روش ماوراء صوت یا سونوگرافی ثابت شده است که جنین ممکن است از 17 تا 29 هفتگی شروع به مکیدن انگشت، مخصوصا انگشت شست نماید! به عقیده «لوی»، مکیدن مادرزادی انگشت به علت حرکات جنین در داخل رحم به وجود می‌آید، زیرا ممکن است در حین تکان‌های پی در پی، انگشت در دهانش قرار گیرد، ولی به طور کلی شروع این علامت بعد از تولد است و بیشتر در میان نوزادان شایع می‌باشد.

 میزان شیوع انگشت مکیدن

این عمل در بین کودکان شیرخوار بسیار شایع است. آمارها نشان می‌دهند که حدود 80 درصد نوزادان به مکیدن انگشت خود می‌پردازند، بدون آن که به غذایی احتیاج داشته باشند. عده‌ای عقیده دارند این عادت نوزاد در حقیقت یک عمل فیزیولوژیک است. میزان شیوع این عادت در پسرها و دخترها تفاوتی ندارد. مکیدن انگشت به تدریج و با افزایش سن کمتر می‌شود. به عبارت دیگر این عادت احتمالا بعد از 3 سالگی کم‌کم رفع خواهد شد، ولی در عده‌ای از کودکان تا سن 8 یا 9 سالگی ادامه می‌یابد و در مواردی حتی در بزرگسالی نیز مشاهده می‌شود.

عوارض انگشت مکیدن

مشکلات جسمانی

بعضی از والدین می‌ترسند که ادامه انگشت مکیدن پس از چندین سال به دندان‌ها و فک کودکان‌شان آسیب وارد سازد. در این باره عده‌ای از دندانپزشکان اعتقاد دارند که انگشت مکیدن قبل از 6 سالگی یعنی زمان رویش دندان‌های دائمی آسیب چندانی به آنها وارد نمی‌کند. عده‌ای معتقدند که وراثت نقش مهمی در ایجاد عوارض دهان و دندان در افرادی دارد که انگشت خود را می‌مکند!

تغییر‌پذیری فک‌ها، برآمدگی دندان‌های بالایی، فرورفتگی دندان‌های پایینی، باریک شدن سقف دهان و عفونت دهان و دندان از جمله مشکلات جسمانی انگشت مکیدن محسوب می‌شود.

مشکلات روحی – روانی و عاطفی

انگشت مکیدن یکی از عادت‌های تسکین دهنده‌ای است که کودک در شرایط و لحظات اضطراب‌زا به آن پناه می‌برد. کودکی که عادت دارد تمام روز را با حرص و ولع به انگشت مکیدن بگذراند، حتما دارای مشکل روحی و عاطفی است و در صورتی که از انگشت مکیدن خود به عنوان عامل فرار و گریز از واقعیات استفاده کند، جای نگرانی خواهد داشت. عده‌ای عقیده داشتند که مکیدن انگشت در سنین بالاتر باعث اختلالات شخصیتی در فرد خواهد شد، اما امروزه این نظریه رد شده و دیگر قابل قبول نیست.

علل انگشت مکیدن

گرسنگی

عده‌ای از روان‌شناسان معتقدند مکیدن انگشت در بعضی از کودکان شیرخوار 6 ماهه یا بیشتر می‌تواند نشانه گرسنگی باشد و با این عمل می‌خواهند به مادران بگویند هنوز به اندازه کافی سیر نشده و احتیاج به شیر دارند.

اضطراب

یکی از علل مهم انگشت مکیدن در کودکان بزرگ‌تر از 3 سال اضطراب است! روانشناسان معتقدند که کودکان در شرایط اضطراب‌زا و فشارآور برای کم کردن تنش های خود به انگشت مکیدن متوسل می‌شوند تا خود را تسکین دهند.

 کمبود یا افراط در مهر و محبت توسط والدین

کمبود یا افراط در محبت از طرف والدین، به خصوص مادر، می‌تواند یکی از علل انگشت مکیدن باشد. کودکی که دچار کمبود مهر و محبت والدین است، برای جبران نارضایتی خود به انگشت مکیدن می‌پردازد.

این کودکان به علت نداشتن دوست و احساس تنهایی، همچنین عدم وجود رابطه صحیح و منطقی با اعضای خانواده به این عمل روی می آورند.

والدین برای کمک به کودک چه کارهایی را باید انجام دهند؟

والدین می‌توانند با استفاده از روش‌های صحیح و منطقی و با توجه به نکات زیر در رفع این عادت به کودکان کمک کنند.

1- والدین ابتدا باید بر اضطراب و وسواس خود غلبه کنند.

2- باید در کودکان آمادگی ترک این عادت را به وجود آورند.

3- باید به کودک و حالات او توجه کرد، نه به عمل انگشت مکیدن او.

4- اگر انگشت مکیدن نوزاد به دلیل گرسنگی باشد، باید به اندازه لازم و کافی از سینه مادرش یا شیشه، شیر بمکد تا هم سیر شود، و هم از لحاظ غریزه مکیدن ارضا شود.

5- باید در پی کشف علت‌ها و رفع آنها برآمد.

6- برای اوقات بیکاری کودکان برنامه‌ریزی کنید تا فرصتی برای انگشت مکیدن نداشته باشند.

7- چنانچه کودک در جهت ترک عادت خود به موفقیت‌هایی هر چند اندک دست یافت، بلافاصله او را با دادن یک هدیه تشویق کنید.

کارهایی که والدین نباید انجام دهند!

1- سرزنش، تحقیر، تهدید، تنبیه کودک، هیچ اثر درمانی نخواهد داشت، بلکه این عادت را تشدید کرده باعث اختلالات دیگری می شود.

2- برای ترک این عادت بچه‌ها را گول نزنید و از دادن وعده‌های طلایی به آنان خودداری کنید.

3- پاشیدن فلفل یا مالیدن مواد تلخ مانند خردل و رنگ کردن انگشت روش مناسبی نیست.

4- هیچ وقت کودک را با زور و جبر و اجبار به ترک عادت وادار نکنید.

توصیه روانشناس

والدین عزیز، در صورتی که مشاهده کردید انگشت مکیدن در کودکان‌تان به حدی است که از حد عادی و قابل قبول فراتر رفته است، حتما فرزندتان را جهت درمان نزد یک روانشناس بالینی کودک یا روانپزشک کودکان ببرید.