دکتر علیرضا غزنوی : متخصص ارتوپدی فلوشیپ ارتوپدی کودکان - عضو هیئت علمی دانشگاه ایران
تحریریه زندگی آنلاین : در این مقاله در مورد کلیات شکستگی‌های کودکان و تفاوت‌های آن با بزرگسالان صحبت می‌کنیم و در شماره‌های آینده به بررسی تعدادی از شکستگی‌های شایع در کودکان مانند شکستگی آرنج، مچ دست، استخوان ران و ساق پای بچه‌ها می‌پردازیم. یکی از تفاوت‌های شکستگی‌های کودکان با بزرگسالان این است که استخوان‌های کودکان دارای صفحه رشد است. صفحه رشد، یک قسمت از استخوان است که مسئول رشد طولی استخوان می‌باشد. اگر یک استخوان بلند را چند قسمت کنیم، به دو سر انتهایی آن «اپی‌فیز» گفته می‌شود، همان جایی که با استخوان بعدی مفصل می‌شود. بعد از اپی‌فیز، «صفحه رشد»، بعد از آن «متافیز» و سپس «دیافیز» یا همان وسط (شفت) استخوان می‌باشد. پس موقعیت قرار گرفتن صفحه رشد، معمولا درانتهای استخوان‌های بلند قرار دارد؛ بین اپی‌فیز و متافیز.
بیشتربخوانید:
هفت دلیل اصلی ابتلا به پوکی استخوان
تفاوت شکستگی‌های کودکان و بزرگسالان
1- وجود صفحه رشد
بعضی مواقع وجود این صفحه رشد، شکستگی‌های کودکان را متفاوت می‌کند، چرا که اگر شکستگی در این صفحه رشد اتفاق بیفتد، ممکن است عارضه‌هایی بر جا بگذارد که مشکل‌ساز می‌شوند. وقتی میکروسکوپی به صفحه رشد نگاه کنیم، خود صفحه رشد از چندین لایه سلولی و یک سری سلول‌های غضروفی تشکیل شده است. این غضروف‌ها تکثیر پیدا می‌کنند و در قسمت‌های دیگر صفحه رشد، کلسیم رسوب می‌کند و کم‌کم استخوان‌سازی ایجاد می‌شود و استخوان به صورت طولی رشد می‌کند.
2- ترکه‌ای بودن استخوان کودکان
یکی از تفاوت‌های دیگر استخوان کودکان و بالغین این است که انعطاف‌پذیری شکستگی‌های کودکان بیشتر است. برای تصور بهتر، دو نوع چوب را در نظر بگیرید. یکی شاخه‌ای از درخت که به تازگی از درخت جدا شده است، که این چوب به راحتی نمی‌شکند و مثل چوب‌های سخت و سفت و چوب‌های خشک شده نیست، در واقع برای شکستن ترکه درخت، معمولا در هم رفتگی‌هایی بین آن پیش می‌آید و پوسته‌ای روی ترکه شاخه وجود دارد که اجازه راحت شکسته شدن را به آن نمی‌دهد، ولی چوبی که قبلا از درخت جدا و خشک شده، به راحتی وکامل می‌شکند وجدا می‌شود. استخوان بچه‌ها هم مانند ترکه درخت است، یعنی شکستن استخوان بچه‌ها معمولا به صورت کامل نیست، ولی در بالغین، به صورت کامل از هم جدا می‌شود. طبقه‌بندی‌های مختلفی برای شکستگی های صفحه رشد بچه‌ها وجود دارد. در روزگاران قدیم، فردی به نام آقای سالتر، این طبقه‌بندی‌ها را بسته به اینکه کجای صفحه رشد شکستگی پیدا کند، به 4 نوع تقسیم کرده است که هرچه این طبقه‌بندی به سمت نوع 4 برود، احتمال عارضه‌های آن شکستگی بیشتر است. پس عارضه نوع 1 و 2 کمتر است و نوع 3 و 4 عارضه بیشتری دارند. شایع‌ترین شکستگی‌هایی که در بچه‌ها در صفحه رشد اتفاق می‌افتند، معمولا در سنین قبل از نوجوانی است و بیشترین اندامی که در بچه‌ها در صفحه رشد شکستگی پیدا می‌کند، معمولا انگشتان، بعد مچ دست و بعد اندام‌های دیگر مانند استخوان ران یا استخوان ساعد هست.
بیشتربخوانید:
نقش ویتامین D در سلامت بدن
چرا شکستگی‌های صفحه رشد، اهمیت دارند؟
وقتی صفحه رشد شکستگی پیدا می‌کند، ممکن است سلول‌هایی که در صفحه رشد وجود دارند و مسئول رشد طولی استخوان می‌باشند، آسیب ببینند و کار خود را به خوبی انجام ندهند. به همین سبب در بعضی از شکستگی‌های صفحه رشد وقتی آن سلول‌ها آسیب ببینند، ممکن است رشد طولی استخوان متوقف شود و آن اندام کوتاه بماند. یا اینکه یک قسمت از صفحه رشد ممکن است شکستگی پیدا کند و یک طرف کار کند و نیمه دیگر کار نکند و انحراف اندام ایجاد شود. ممکن است بسته به اینکه کدام صفحه رشد شکستگی پیدا کند و عارضه‌دار شود، حالت زانوی پرانتزی، انحراف زانو، انحراف مچ پا یا ... ایجاد کند. مثلا اگر صفحه رشد نزدیک مچ پا شکستگی پیدا کند و عارضه‌دار شود، ممکن است انحراف مچ پا ایجاد کند. اگر صفحه رشد اطراف زانو شکستگی پیدا کند، ممکن است انحراف زانو ایجاد شود. همه این موارد احتمال است و در خیلی از موارد هم ممکن است سلول‌های موجود در صفحه رشد خیلی آسیب ندیده باشند و به کار خودشان ادامه دهند، البته همه شکستگی‌های مربوط به کودکان در صفحه رشد اتفاق نمی‌افتد. گاهی ممکن است در وسط استخوان که صفحه رشد وجود ندارد، اتفاق بیفتد که بحث آن جدا هست و در اینجا در مورد شکستگی‌هایی صحبت می‌کنیم که انتهای استخوان‌ها و در نزدیک صفحه رشد اتفاق می‌افتند. پس به خاطر احتمال عوارض شکستگی‌های صفحه رشد، شکستگی‌های کودکان حائز اهمیت می‌باشند. این نوید را به خانواده‌ها می‌دهیم که بیشتر شکستگی‌های صفحه رشد، معمولا با یک جا‌اندازی و بی‌حرکتی مثل گچ‌گیری، بهبود پیدا می‌کنند و نیاز به اقدام جراحی ندارند (معمولا در اتاق عمل به خاطر اینکه کودک درد نداشته باشد و برای راحت‌تر شدن کار)، ولی بعضی موارد شکستگی‌های صفحه رشد، به خاطر شدت و اهمیت آنها، نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کنند. نوید دیگری که در اینجا می‌دهم این است که حتی اگر شکستگی صفحه رشد عارضه‌دار شود، روش‌هایی وجود دارد که اختلال صفحه رشد را اصلاح کند، البته درمان کمی سخت‌تر می‌شود، ولی این امکان وجود دارد. به همین دلیل وقتی خانواده‌ای دچار شکستگی در آرنج، مچ دست و یا انگشتان کودکشان می‌شوند، خیلی نباید نگران باشند، البته باید به اورژانس مراجعه کنند و اقدامات لازم صورت بگیرد، ولی در مورد عارضه‌های صفحه رشد، باید خونسردی خود را حفظ کنند و بهتر است حتما با یک پزشک ارتوپد کودکان در رابطه با این موضوع مشورت کنند.
