زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

معصومه حاجی‌زاده - متخصص تغذیه

 تحریریه زندگی آنلاین :  به وجود سطوح آهن در بدن که به طور غیرطبیعی پایین است، کمبود آهن می‌‌گویند. آهن یک ماده معدنی ضروری برای بدن انسان است که در گوشت قرمز و همچنین در میوه‌‌ها و سبزیجات به خصوصی یافت می‌‌شود.

آهن در بدن برای تشکیل هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌‌های قرمز خونی) و میوگلوبین (پروتئین موجود در سلول‌‌های عضلانی) و نیز عملکرد آنزیم‌‌های خاصی که واکنش‌‌های شیمیایی بدن را راه می‌‌اندازند، ضروری می‌‌باشد. آهن در مغر استخوان مورد استفاده قرار می‌‌گیرد تا هموگلوبین بسازد.

بیشتر بخوانید:

فواید و مضرات غذاهای تند در کودکان

شیــر پــرچرب یـا کـم‌چرب؟!

کار هموگلوبین حمل و نقل اکسیژن به وسیله سلول‌‌های قرمز خونی در بدن است. اگر سطوح آهن خیلی پایین بیاید، منجر به ایجاد کم‌خونی کمبود آهن می‌‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌‌افتد، سلول‌‌های قرمز خونی کوچکتر از اندازه طبیعی خود می‌‌شوند و مقدار کمتری هموگلوبین خواهند داشت.

کمبود آهن در نوزادان، نوجوانان و زنان باردار ایجاد می‌‌شود که به علت تقاضای زیاد برای آهن و همچنین رشد سریع بدن در این دوران‌‌های زندگی می‌‌باشد. کمبود آهن مخصوصا در میان زنان قبل از دوران یائسگی به علت از دست دادن منظم آهن در طول دوران قاعدگی، شایع است.

*کمبود خفیف آهن ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. هنگامی که کمبود آهن پیشرفت می کند و تبدیل به کم خونی واقعی می شود، علائمی مانند خستگی، کم آوردن نفس، پوست رنگ پریده و کاهش توانایی ورزش کردن مشاهده می شود

  علائم كمبود آهن:

کمبود خفیف آهن ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. هنگامی که کمبود آهن پیشرفت می‌‌کند و تبدیل به کم خونی واقعی می‌‌شود، علایمی مانند خستگی، کم آوردن نفس، پوست رنگ پریده و کاهش توانایی ورزش کردن مشاهده می‌شود. افرادی که به مدت طولانی کمبود آهن شدید دارند، گاهی اوقات از مشکلات بلع شکایت می‌‌کنند یا درد دهان و زبان دارند. در بعضی موارد، به طور غیر معمول ناخن‌‌های شکننده یا نرم و فرورفتگی ناخن‌‌ها (ناخن‌‌های قاشقی) دیده می‌‌شود.

اگر به تدریج از حالت باروحیه و پرانرژی بودن و سرزندگی به سمت خستگی و ناتوانی و ضعف در بالا رفتن از پله‌‌ها رفته‌اید، ممکن است کمبود آهن مقصر باشد. کمبود آهن شایع‌ترین کمبود تغذیه‌ای در سراسر جهان است و زنان نسبت به مردان در خطر بالاتری برای ابتلا به کمبود آهن هستند.

هنگامی که بدن به میزان کافی آهن ندارد تا  هموگلوبین بسازد، تعدادسلول‌‌های قرمز خونی کاهش می‌‌یابد و این دریافت اكسیژن را برای بافت‌‌های بدن دشوار‌تر می‌‌سازد كه عموما منجر به خستگی و کم آوردن نفس (نفس تنگی) می‌‌شود.

بیشتر بخوانید:

بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر

ترفندهایی برای غذاخور شدن کودکان بد غذا

در حالی که خوردن غذاهای سرشار از آهن می‌‌تواند به درمان کم‌خونی کمک کند، با این حال اگر شما واقعا مبتلا به کم‌خونی

باشید، احتمالا کمبود آهن موجود در رژیم غذایی شما نمی‌تواند مشکل اصلی باشد.  کمبود آهن بیشتر به علت ناتوانی در جذب آهن، عوارض جانبی داروها یا جراحی‌‌ها‌، تولید ناکافی سلول‌‌های قرمز  خونی یا از دست دادن خون به وجود می‌‌آید. در حالی که بعضی از علایم درکمبود آهن، مانند خستگی و کم آوردن نفس مورد انتظار هستند، به نظر می‌‌رسد سایر علایم هم وجود دارند که نباید ربطی به سطوح آهن خون داشته باشند.

 زمان مراجعه به پزشك

تمایل شدید به خوردن خاک: اگر هنگامی که کودک بودید خاک می‌‌خوردید، احتمالا مبتلابه کمبود آهن بوده اید. به دلایلی هنوز هم محققان خیلی مطمئن نیستند که افرادی که مبتلا به کمبود‌‌های شدید آهن هستند، تمایل شدید به اقلام غیرغذایی مانند خاک، خاک رس و سفال، نشاسته ذرت، رنگ، مقوا و مواد شوینده داشته باشند. به این حالت یعنی تمایل شدید به خوردن اقلام غیرغذایی «پیکا» گفته می‌‌شود و پی بردن به این رفتار ممکن است دشوار باشد ،زیرا افراد از پذیرفتن اینکه  به خوردن این اقلام عجیب و غریب تمایل دارند سرباز می‌‌زنند. اما در مورد بیمارانی که تمایل بیش از حد خود به خوردن اقلام غیرغذایی را گزارش می‌‌کنند، غالبا مکمل‌‌های آهن به درمان کمبود آهن کمک می‌‌کنند.

ناخن‌‌های قاشقی شکل: اگرچه ممکن است ناخن‌‌ها به سایر اعضای بدن شما ارتباطی نداشته باشند اما می‌‌توانند واقعا اطلاعات زیادی در مورد سلامت شما از جمله اینکه آیا شما مبتلا به کمبود آهن هستید یا نه را در خود جای دهند. در کنار داشتن ناخن‌‌های ضعیف و نازک و شکننده، ناخن‌‌های قاشقی شکل نیز می‌‌توانند نشان دهنده مشکلات پنهانی مربوط به آهن باشند.

 در مورد ناخن‌‌های قاشقی شکل باید گفت که در این موارد داخل ناخن‌‌های شما فرو رفته می‌‌شود، که برای شما یک ناخن شبیه قاشق را به وجود می‌‌آورد. از آنجایی که ناخن‌‌های قاشقی شکل می‌‌توانند در اثر صدمه به ناخن انگشت، مواجهه با شوینده‌‌های با منبع نفت  و نیز سایر مشکلات - نیز ایجاد شوند، آکادمی آمریکایی پزشکان خانواده به پزشکان توصیه می‌کنند که برای تشخیص کم خونی، زمانی که سایر علل به وجود آورنده ناخن قاشقی شکل، واضح و آشکار نباشند، آزمایش خون در خواست دهند.

 لب‌‌های ترک خورده: با توجه به وجود زمستان‌‌های سخت، اتاق‌‌های دارای هوای خشک و عادت مکیدن لب‌‌ها، تقریبا همه ما درد لب‌‌های ترک خورده را تجربه کرده ایم. اما حدود یک سوم افراد مبتلا به کمبود آهن در معرض نوع خاصی از ترک خوردن لب‌‌ها موسوم به (التهاب و ترک خوردگی گوشه لب‌‌ها ) هستند که بر گوشه‌‌های لب‌‌ها در دهان تاثیر می‌‌گذارد و این ترک گوشه لب‌‌ها می‌‌تواند غذاخوردن، خندیدن و حتی فریاد زدن را با دشواری مواجه کند.  محققان در یک مطالعه بر روی افراد دارای لب‌‌های با گوشه‌‌های ترک خورده، دریافتند که 32 درصد بیماران کمبود آهن داشته‌اند. در این موارد، گفته می‌‌شود که درمان شکاف و ترک گوشه لب‌‌ها نمی تواند به خودی خود کمک کننده باشد. در این موراد باید درمان علت ریشه‌‌ای کمبود آهن را درمان کرد  تا از عود و بازگشت مجدد ترک خوردگی لب‌‌ها جلوگیری کنید.

زبان متورم: یک علامت نه چندان واضح کمبود آهن آتروفیک گلوسیت یا زبان متورم و حساس است. بعضی مواقع به همراه گلوسیت یک زبان که آنقدر متورم شده است که برآمدگی‌‌های معمول روی سطح زبان ناپدید می‌‌شوند و باعث صاف به نظر رسیدن زبان می‌‌شود، وجود دارد.  تورم زبان می‌‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در جویدن، بلع و صحبت کردن شود.

تمایل مداوم و شدید برای خوردن یخ: تمایل شدید به خوردن یخ یک شکل خاص از پیکا است که پاگوفاژی یا یخ خوری نامیده می‌‌شود. یخ خوری یکی از شایع‌ترین علایم کمبود شدید آهن است. اگرچه دلایل این تمایل شدید به خوردن یخ، واضح نیست بعضی از پزشکان این‌طور می‌‌گویند که جویدن یخ زنگ خطر را در افراد مبتلا به کمبود آهن برای هوشیاری در این رابطه افزایش می‌‌دهد یا اینکه این امر،درد زبان متورم آنها را التیام می‌‌دهد.  اما اگر دوست دارید با دندان‌‌های خود یخ باقی مانده در فنجان نوشیدنی خود را خرد کنید، نگران نباشید. افرادی که پاگوفاژی دارند هرازچندگاهی و به میزان اندک به سمت خوردن یخ نمی روند، بلکه آنها تمایل شدید و زیاد برای خوردن قطعات زیادی از یخ (چندین قطعه تا چندین کیلوگرم) دارند.

پاهای مورمور:

اگر تا به حال بر روی یک صندلی نشسته‌اید اما نتوانسته‌اید آرام بگیرید، و این احساس را داشته‌اید که که باید مدام پاهای خود را تکان دهید، علائمی مشابه سندرم پای بی‌قرار داشته‌اید.

در این موارد افراد احساسی  مانند سوزش، سوزن سوزن شدن یا مواردی شبیه احساس حرکت کردن حشرات بر روی پای خود را توصیف شده‌اند. درحالی که پزشکان هنوز به طور کامل مطمئن نیستند که چه عاملی این احساس را به وجود می‌‌آورد، تعدادی از تحقیقات ابتدایی پیشنهاد می‌‌کنند که کمبود آهن می‌‌تواند یک عامل زمینه‌ای در این امر باشد.