د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌كتر سید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ضیاءالد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی
نگاهی به باورهای غلط پیرامون افزایش قد کودکان
اجازه می‌خواهم قبل از پرداختن به نقش و اثر عوامل موروثی و تعامل آن با فاکتورهای محیطی از جمله غذا و تغذیه و منش زندگی در دستیابی به حداکثر ظرفیت‌های تعیین شده افزایش قد به چندین مورد اشاره کوتاهی به عمل آورم.
1- آیا به تمامی ملت چین و ژاپن هورمون رشد تزریق شده که بعد از جنگ جهانی دوم سرانه قد آنها بین 12- 15 سانتی متر افزایش یافته است؟
2- از سال 1980 دانشوران و پژوهندگانی که به تن‌سنجی مهاجرین چینی و ژاپنی ساکن جزایر هاوایی و مریلند پرداخته و آنها را با آبا و اجداد و برادران و خواهران مقیم چین و ژاپن مقایسه نمودند، با کمال ناباوری دریافتند که ژاپنی‌ها و چینی‌های مقیم ایالت متحده آمریکا به مراتب به جثه بزرگتری نسبت به خانواده‌های مقیم خود در کشورهایشان دست یافته‌اند.
3- در سال 1999 بعد از یک مطالعه بلندمدت در برخی از نقاط آفریقای جنوبی در قبال کودکان علت کوتاهی قد آنها را نسبت به سن‌شان به عدم دریافت غذای کافی و ریزمغذی‌ها نسبت دادند.
4- یافته‌های متعدد دیگری نیز موید این موضوع بود که در کنار عوامل ژنتیکی و هورمونی فاکتورهای مفید دیگری بر روند رشد جسمی و گسترش فکر و اندیشه افراد تاثیرگذار می‌باشد.
5- تجربیات به دست آمده از صدها مراجعه کننده تزریق کننده هورمون رشد نشان داد، درصد قابل توجهی با وجود تزریق چندین سال متوالی هورمون رشد حتی به حداقل قد به ارث برده خود از پدر و مادر و دودمان‌های پدری و مادری نائل نشده بودند.
حالا این سوال پیش می‌آید که چه باید کرد؟
به طور قطع عوامل و فاکتورهای متعدد و مختلفی بر میزان افزایش قد تاثیرگذار می‌باشد که سهم تزریق هورمون رشد را در این فرآیندها فقط یک‌درصد موثر می‌دانند چرا که علت کوتاهی قد را به عوامل تاثیرگذار قبل از تولد یا دوره جنینی و پس از تولد می‌توان ریشه‌یابی نمود.
الف) گرچه ژن‌های انتقال داده شده بی‌تاثیر نیستند ولی تبدیل ژنوتیپ به فنوتیپ یا به عبارت ساده‌تر تحقق تمامی فرمان‌های ژنتیکی انتقال داده شده و دستیابی به ظرفیت تعیین شده خود در ارتباط کامل با شاخص توده بدنی یا BMI مادر و عملکرد غدد درون‌ریز مادر مخصوصا تیروئید و پانکراس و نوع کیفیت و کمیت تغذیه قبل از بارداری و هفته 36-40 هفته بارداری یعنی میزان وزن‌گیری هفتگی مادر که خود در ارتباط کامل با عوامل اقتصادی و اجتماعی روانی، فرهنگی و عادات غذایی و بیماری‌های مزمن زمینه‌ای مادر می‌باشد.
ب)فاکتورهای تاثیرگذار پس از تولد عبارتند از: نوع تغذیه با شیر مادر یا جایگزین‌های شیر مادر، زمان خواب و مدت خواب، دفعات شیردهی و تغذیه در طول روز و زمان آغاز تغذیه کمکی و رعایت روند سر سیستماتیك، تنوع تغذیه و قوام غذاهای کمکی.
بعد از انعقاد نطفه تا لحظه تولد چه رخدادهایی به وقوع می‌پیوندد؟
وزن نطفه بارور شده از آغاز بهم پیوستن اسپرم و اوول به میزان 44 ضربدر 10 به توان 7 افزایش می‌یابد ولی این افزایش وزن از لحظه تولد تا آخر عمر ممکن است به 20 برابر برسد. از همه جالب‌تر اینكه افزایش قد در مراحل رویانی و جنینی 3850 برابر ولی از تولد تا مرگ 3-4 برابر است. با در نظر گرفتن اطلاعات سرانگشتی می‌توان نتیجه‌گیری نمود که کوتاهی قد ناشی از هورمون رشد فقط در یک درصد موارد موثر بوده ولی عوامل متعدد و مختلف دیگری در تعیین ظرفیت افزایش قد موثر می‌باشند؛
از لحظه همسرگزینی و تغذیه مادر از دوران بارداری و تمامی دوران بارداری گرفته تا تغذیه نوزاد بلافاصله با شیر مادر و آغاز تغذیه کمکی بعد از پایان شش ماهگی به موازات تغذیه با شیر مادر تا دوسالگی و میزان تحرک و سکون كودك و نوع بازی و سرگرم نمودن او و زمان خوابیدن کودک بعد از غروب آفتاب در روند افزایش قد حال و آینده کودک بسیار اثرگذار می‌باشند.
به چه علتی تغذیه مناسب یکی از عوامل بسیار موثر در افزایش قد تلقی می‌شود؟
با مقایسه رژیم غذایی ساکنین شرق دور با اهالی کشورهای اروپایی و آمریکایی نتیجه‌گیری نموده‌اند که میزان 70-80 درصد انرژی دریافتی روزانه آسیایی‌ها را منابع غذایی حاوی کربوهیدرات‌ها تشکیل می‌دهند در حالیکه ساکنین اروپا مخصوصا کشورهای اسکاندیناوی و آمریکا عمدتا از منابع غذایی حاوی پروتئین بهره‌مند می‌باشند. سپس محققین طی پژوهش‌های خود دریافتند که عوامل تغذیه‌ای خاصی می‌توانند غده هیپوفیز را به ترشح بیشتر هورمون رشد تحریک نمایند.
ناگفته نماند که به موازات بهبود تغذیه و بهره‌مند شدن افراد از منابع پروتئینی با ارزش بیولوژیکی بالاتر فاکتورهای متعدد دیگری نیز در راستای دستیابی به افزایش میزان ترشح هورمون رشد تاثیرگذار می‌باشد.
از جمله عوامل مساعد کننده ترشح هورمون رشد به طور اختصار عبارت‌اند از:
خواب عمیق و زودهنگام بعد از غروب آفتاب، فعالیت‌های بدنی مناسب سن و سال، کاهش سطح کلوکز و اسیدهای چرب آزاد خون، حذف هله هوله یا غذاهای آسان دسترس پرچرب و عدم صرف وقت طولانی جهت بازی‌های کامپیوتری، برعکس استفاده بیش از اندازه از منابع حاوی کربوهیدرات‌های تصفیه شده چه به صورت مستقیم و چه در قالب غذاهای مختلف از جمله شیرینی‌جات و تنقلات نه تنها میزان سطح قند خون را افزایش می‌دهد بلکه به افزایش سطح اسیدهای چرب آزاد نیز منجر می‌گردد که اثر مهاری در عملکرد هورمون رشد دارد ولی موجبات افزایش وزن و چاقی‌ها را نیز فراهم می‌سازد.
استفاده نابجا و بدون دلیل از هورمون رشد با منشا خارجی منجر به مهار شدن ترشح طبیعی هورمون رشد می‌شود که نتیجه‌اش با توقف زودهنگام ادامه رشد قدی در صدها کودک به اثبات رسیده که پرونده همه آنها موجود و قابل ارائه می‌باشد.
برای خواندن بخش دوم - فریب هورمون رشد را نخورید! - اینجا کلیک کنید.
