فریبا حقانی و كوروش شریعت‌پناهی
ارتقای كیفیت آموزش یكی از مهم‌ترین نگرانی‌های مسوولین آموزشی است. متخصصین بر این اعتقاد هستند كه شناسایی عوامل مرتبط با آن از جمله عوامل مخل یادگیری می‌تواند نقش بسزایی در این زمینه بازی كند. یادگیری شامل تغییر نسبتا پایدار در رفتار، دانش و مهارت‌های تفكر است كه از طریق تجربه حاصل می‌شود.
یكی از عوامل مؤثر در یادگیری ایجاد میل و رغبت به آموختن در فراگیر است به اعتقاد محققین، یادگیرندگان باید احساس تعلق به كلاس داشته و مدرسین تفاوت‌ها و نیازهای فردی آنها را در نظر بگیرند. اگر برنامه درسی براساس علاقه دانش‌آموزان طراحی شود، مدرسین می‌توانند انگیزه و پیشرفت تحصیلی را در آنها افزایش دهند.
تحقیقات اخیر به نقش خستگی روحی در دانشجویان كه خود را به شكل احساس خستگی فیزیكی، احساس بی‌انگیزگی و درماندگی بروز می‌دهد اشاره دارند.
محققین معتقدند كه نشستن برای مدت بیشتر از 20 دقیقه باعث كاهش عامل مغزی تقویت هدایت اعصاب Brain Derived Neurothropic Factor و نتیجتاً كاهش یادگیری می‌شود. در این حالت، علاوه بر مسأله فوق تغییرات فیزیولوژیكی نیز به دلیل تجمع خون در عضلات همسترینگ و عدم تغذیه مغز به وسیله قند و اكسیژن كافی (سوخت اصلی مغز) در مغز و بدن رخ می‌دهد.
در نتیجه فراگیر دچار كاهش تمركز و توجه شده و خواب آلود یا بی‌قرار می‌شود. اگر در این زمان فراگیر حركت فیزیكی داشته باشد، مشكلات فوق از بین رفته و یادگیری فعال مجدداً از سر گرفته می‌شود.
تحقیقات بسیاری نیز به نقش اساسی تمركز حواس و تنفس عمیق در یادگیری اشاره دارند. در این میان نقش تمرینات كششی و استراحت بین كلاسی جهت رفع خستگی و افزایش كارایی نیز مورد تحقیق قرار گرفته است. در ورزش یوگا، با تأكید بر تمركز حواس و تنفس عمیق، افراد از طریق یك سری حركات كششی به آرمش ذهنی دست پیدا كرده و با این حركات بین ذهن و بدن ارتباط برقرار می‌كنند.
اثرات این رشته ورزشی، شامل اثرات جسمانی و روانی است و باعث افزایش تمركز حواس شده و نهایتاً یادگیری را تسهیل می‌كند.
از بعد آموزشی و سبك یادگیری نیز این مسأله قابل بررسی می‌باشد. سبك یادگیری بعضی از دانشجویان حركتی است و این سبك تأثیر بیشتری در یادگیری آنها دارد. كاتای (katai) در این زمینه به تأثیر حركت (kinesthesia) به همراه فعالیت‌های سمعی و بصری در فرآیند آموزشی و یادگیری اشاره می‌كند.
به اعتقاد تووال (Touval) نیز راهبرد آموزش مبتنی بر حركت، روشی است كه با تحریك كردن هوش حركتی باعث ایجاد یك دیدگاه جدید در یادگیری درس ریاضی می‌شود و می‌توان مفاهیم درس ریاضی را با فعالیت‌های حركتی به دانش‌آموزان تدریس نمود.
اخیرا اتصال بین دو حوزه برنامه‌ریزی درسی و تربیت بدنی كه در آن حركت محور اصلی است مورد توجه خاص قرار گرفته است. اگرچه واژه های چند رشته‌ای (Multidisciplinary)، بین رشته‌ای (Interdisciplinary) و یا حیطه تركیبی Integrative همگی به معنی انجام تركیب و بكارگیری بیش از یك رشته درسی جهت رسیدن به یك هدف ویژه می‌باشد.
بعضی از كتب واژه حیطه تركیبی را نه به معنی صرف آمیخته شدن دو رشته عملی بلكه چیزی بس فراتر از آن قلمداد كرده‌اند كه در آن آمیختگی به صورت یك طیف در نظر گرفته می‌شود كه در یك سر آن تدریس دروس به صورت جداگانه و در انتهای دیگر آن تركیب كامل دروس مدنظر است. بدین معنی كه با اشراف به هر دو حیطه آموزش و تربیت بدنی، حتی می‌توان از حركت برای طراحی دروس استفاده كرد.
امروزه رشته‌ای مركب از دو حیطه آموزش و تربیت بدنی در دانشگاه آلبرتای كاناد تدریس می‌شود و دانشجویان طی گذراندن یك دوره پنج‌ساله دروس تربیت بدنی و آموزش (education) را به طور توام فرا گرفته و در نهایت دو مدرك تحصیلی لیسانس تربیت بدنی و آموزش را دریافت می‌كنند. طراحی این رشته در این دانشگاه بیانگر ضرورت تركیب دروس آموزشی با درس تربیت بدنی به منظور تولید یك برآیند تلفیقی جهت استفاده بهینه در امر آموزش است.
حال با توجه به اینكه بعضی از دانشجویان معمولاً روی صندلی به طور نامناسب نشسته و این حالت باعث بروز احساس عدم راحتی در كلاس و مانع از بروز انگیزه در دانشجویان و مدرسین گشته و ممكن است باعث محدودیت پیشرفت تحصیلی در دانشجویان شود و همچنین با در نظر گرفتن ابعاد نوروفیزیولوژیك یادگیری و سبك یادگیری فراگیران چنین به نظر می‌رسد كه این خستگی در كلاس‌های درس طولانی مدت به همراه عوارض ثانویه آن منجر به بروز اختلال در میزان یادگیری دانشجویان و ایجاد خستگی در آنان می‌شود.
نهایتاً با توجه به مسائلی از قبیل طولانی بودن كلاس‌ها و نامناسب بودن صندلی‌ها با مشخصات آنتروپومتریك، خستگی ناشی از عدم تحرك وضعیت ثابت نشستن به عنوان یك عامل مخل یادگیری، و با توجه به نتایج تحقیقات نوروفیزیولوژیك كه بر فعالیت در فواصل حدود 20 دقیقه‌ای تأكید می‌كند و همچنین این نكته كه چنین تحقیقی تاكنون در ایران منتشر نشده است بر ضرورت انجام پژوهش كنونی تأكید می‌شود.
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر انجام حركات كششی و تنفسی در كلاس بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشكی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان به صورت بین رشته‌ای انجام گرفت.
