دکتر شادی نعیمی؛ متخصص کودکان و نوزادان
هر ساله با ورود به فصل پاییز، همیشه شروع به فکر کردن در مورد ریسک‌ها و مسائل آنفلوانزا و ابتلای گروه‌های آسیب‌پذیر به این بیماری می‌کنیم.
همان‌طور که می‌دانید با شروع فصل سرما، احتمال انواع سرماخوردگی‌ها و عفونت‌های ساده ویروسی وجود دارد اما آن چیزی که باعث نگرانی می‌شود سرماخوردگی‌های عادی و ساده نیست، بلکه ویروس‌های خانواده آنفلوانزا هستند که در صورت ابتلا، برای گروه‌های آسیب پذیر یعنی سن زیر 10 سال و بالای 50 سال و یا بیماران خاص می‌تواند مشکلاتی را در پی داشته باشد که منجر به بروز عوارضی در درازمدت و یا حتی بستری در بیمارستان شود.
این چیزی است که ما همیشه دغدغه آن را داریم که با کارهای پیشگیری، از میزان ابتلا بکاهیم. چون اگر این بیماری و انتقال آن در جامعه شروع شود، ممکن است که خیلی کار مهمی جز درمان و کنترل موارد مبتلا بر نیاید.
فرق آنفلوانزا با سرماخوردگی
همین‌طور که می‌دانید فرق آنفلوانزا با سرماخوردگی معمولی این است که هم طول مدت علائم در آنفلوانزا بیشتر است و در بچه‌های در سنین پایین‌تر، تب‌هایی ایجاد می‌کند که خود این تب‌ها می‌توانند انواع عوارض مختلف را در پی داشته باشند و در بیماران قلبی تنفسی یا کسانی که زمینه آسم و آلرژی دارند، می‌توانند به شدت به عملکرد ریه صدمه بزنند و بیمار را از نظر تنفسی مورد حمله قرار بدهند.
گاهی اوقات ممکن است با وجود همه پیشرفت‌هایی که در درمان وجود دارد نتوانیم تمام این عوارض را در بیماران کنترل کنیم.
در سال‌های اخیر کارهای مفیدی انجام شده و آموزش‌های خوبی در دبستان‌ها به بچه‌ها داده شده تا بتوانند مراقبت بهتری از خودشان داشته باشند.
اما در کنار شستن دست‌ها، داشتن ژل شستشو در بچه‌ها، خودداری از حضور کودکان بیمار در جمع بچه‌ها حداقل تا سه روز برای کمتر شدن واگیر، استفاده از واکسن آنفلوانزا هم می‌تواند کمک کننده باشد. اگر تزریق واکسن به طریق درست و با مشورت پزشک انجام شود، می‌تواند راه خیلی خوبی برای پیشگیری از آنفلوانزا باشد.
واکسن‌های آنفلوانزا
واکسن‌های موجود در کشور مورد تایید سازمان بهداشت جهانی هستند و جا دارد از مجموعه وزارت بهداشت که امسال واکسن خیلی زودتر در دسترس قرار گرفته، تشکر کنیم که اگر به موقع و به جا از واکسن استفاده کنیم، می‌توانیم گروه‌های آسیب‌پذیرمان را کاملا ایمن کنیم و با ورود پاییز دیگر هیچ نگرانی و دغدغه‌ای نداشته باشیم.
واکسن‌های موجود در کشور به این شکل هستند که برای هر فردی که در سن زیر 9 سال بار اولی است که می‌خواهد واکسیناسیون انجام دهد، دو بار به فاصله 4 هفته تکرار دوز واکسن داریم و در افرادی که بالای 9 سال هستند، اعم از اینکه قبلا واکسن زده‌اند یا نزده‌اند، فقط با یک تک دوز واکسن کاملا ایمن می‌شوند.
چیزی که شرکت سازنده به ما قول داده این است که با زدن واکسن، تا 1 روز بعد از واکسن، ایمنی در بدن ایجاد می‌شود (به 87 درصد)، که حتی در صورت تماس با بیمار مبتلا به آنفلوانزا از ابتلا جلوگیری می‌شود.
خانواده‌هایی که سال‌های قبل از واکسن استفاده کرده‌اند، مستحضر هستند که حتی میزان ابتلای افرادی که از این واکسن استفاده می‌کنند به سایر بیماری‌هایی که مربوط به ویروس‌های شبیه آنفلوانزا هستند هم کمتر می‌شود و به پیشگیری از موارد شدید و مواردی که ممکن است عوارض تمام عمری برای بعضی از بیماران باقی بگذارند و یا مواردی که می‌توانند تهدید کننده حیات باشند کمک می‌کند.
وگرنه منظور ما سرماخوردگی‌های عادی و ساده‌ای که با 2-3 روز درمان خیلی معمولی خانگی قابل کنترل هستند، نیست. با مراقبت‌هایی مثل لباس پوشیدن و رعایت بهداشت معمولی هم می‌توان از این سرماخوردگی‌های ساده پیشگیری کرد و در صورت ابتلا هم به راحتی و بدون استفاده از داروهای شیمیایی یا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند درمان شوند و هیچ صدمه‌ای برای بیماران ندارند.
چه کسانی باید از واکسن آنفلوانزا استفاده کنند؟
بهتر است بچه‌های سالم زیر 10 سال و افراد بالای 60 سال همه از واکسن آنفلوانزا استفاده کنند، ولی تمرکز ما بیشتر روی افرادی است که بیماری‌های زمینه‌ای دارند؛ مثل افرادی که دچار آسم و آلرژی هستند، کسانی که پیوند کلیه شده‌اند یا از بزرگسالان، بیمارانی که به انواع و اقسام بیماری‌های قلبی و ریوی مبتلا هستند و یا افرادی که به دیابت دچارند.
این بیماران اگر از واکسن استفاده کنند، واقعا مشکلات کمتری در سیستم درمانی کشور برای کنترل بیماری آنفلوانزا در این بیماران وجود خواهد داشت.
عوارض جانبی واکسن آنفلوانزا
عوارض جانبی در فردی که سالم باشد، معاینه شود و واکسن بزند، نداریم. این واکسن حتی در خانم‌های باردار هم مجاز است.
واکسن ویروس کشته ضعیف شده است، یعنی به هیچ عنوان ویروس زنده در داخل واکسن موجود نیست که مثلا این تصور وجود داشته باشد فرد با تزریق واکسن 48 ساعت تب داشته باشد یا نباید بعد از آن به حمام یا استخر برود، این محدودیت‌ها در مورد واکسن آنفلوانزا وجود ندارد.
شرکتی که واکسن‌ها را تولید کرده، توضیح می‌دهد که شاید سردرد یا تب خفیفی موجود باشد.اگر بیمار قبل از زدن واکسن حتما معاینه شود که در شروع یک عفونت تنفسی دیگری نباشد، معمولا هیچ مشکلی با تزریق واکسن ایجاد نمی‌شود.
خیلی از افراد هستند که از آنها سوال می‌شود چرا با وجود داشتن فلان بیماری زمینه‌ای از واکسن استفاده نمی‌کنید؟
می‌گویند من چند سال پیش با تزریق این واکسن بیمار شدم و یک هفته علائمی مثل تب داشتم.
امکان ندارد که فرد با تزریق واکسن، علائمی مانند یک هفته بیمار شدن را داشته باشد، چون ویروس کشته ضعیف شده است.
موارد منع مصرف واکسن آنفلوانزا
تنها مورد منع واکسن آنفلوانزا، افرادی هستند که حساسیت به زرده تخم‌مرغ دارند. اگر کسی حساسیت به زرده تخم‌مرغ نداشته باشد، تقریبا هیچ منع مصرف دیگری برای تزریق این واکسن‌ها وجود ندارد.
نکته مهم
در کنار تزریق واکسن، رعایت موارد بهداشتی نیز بسیار توصیه می‌شود و اینکه اگر هر فردی که به هر نوع از عفونت‌های فوقانی تنفسی (و نه فقط موارد شدیدی مثل آنفلوانزا) و حتی عفونت‌های ساده مبتلا است، این نکته را در نظر داشته باشد که 2-3 روز از شرکت در اجتماعات خودداری کند (چه در مورد افراد بزرگسال، چه افراد شاغل و چه در بچه‌هایی که در مهدکودک‌ها، دبستان‌ها و مدرسه‌ها تحت تعلیم هستند) و این مدت کوتاه را از تماس با دیگران خودداری کند، به طورکل بیماری‌های تنفسی کاهش پیدا می‌کنند.
بعضی اوقات دیده می‌شود که افراد در 2-3 روز اول با مصرف مسکن و دارو به سر کار یا مدرسه می‌روند و بعد که حال‌شان بدتر می‌شود، در منزل می‌مانند و استراحت می‌کنند.
به این ترتیب، باعث ابتلای 5-7 نفر دیگر در اطراف خودشان می‌شوند و به هر حال هم دو روز کاری چه از بابت مدرسه و چه از بابت شغل از دست داده‌اند، بنابراین بهتر است یکی دو روز اول که میزان واگیر بیشتر است، از حضور در اجتماعات خودداری کنند که در واقع تعداد افراد مبتلا در جامعه و میزان مصرف دارو کمتر شود، چون وقتی به همین موارد ساده مبتلا می‌شوند متاسفانه با وجود همه اطلاع رسانی‌ها و توصیه‌ها به نوعی میزان مصرف آنتی‌بیوتیک و داروهای شیمیایی بالا می‌رود و در خیلی از موارد مصرف این داروهای شیمیایی از خود بیماری مضرتر است.
اگر به پیشگیری توجه داشته باشیم و واگیر را در مراکز تجمع کاهش دهیم، خود به خود مقداری میزان مصرف دارو هم کاهش پیدا می‌کند.
