مترجم : اعظم اسلامی مجد
تحریریه زندگی آنلاین : تجمع سرب در بدن در طول چند ماه و یا چند سال منجر به مسمومیت سرب می‌شود، حتی مقادیر ناچیزی از آن هم می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد و سلامت فرد را به خطر بیندازد. معمولا کودکان خردسال (کمتر از 6 سال) بیشتر در معرض مضرات آن هستند. مسمومیت با سرب می‌تواند بر رشد روحی و جسمی کودکان اثر بگذارد. اگر مقدار سرب جمع شده در بدن زیاد باشد، می‌تواند منجر به مرگ نیز شود. رنگ‌هایی که حاوی سرب هستند، گرد و غبار ناشی از هوای آلوده، آب و خاک آلوده، ساختمان قدیمی در حال تخریب و ... از عوامل انتشار آن در محیط می‌باشند. در میان بزرگسالان، آنها که سر و کارشان با باطری است، تعمیرات وسایل خانگی دارند و یا در تعمیرگاه‌های خودرو مشغول به کار هستند، نیز بیشتر از سایرین در معرض مسمومیت سرب هستند. برای درمان مسمومیت ناشی از سرب، معمولا روش‌هایی پیشنهاد می‌شود، اما همواره پیشگیری نسبت به درمان ارجح‌تر است، لذا با رعایت برخی نکات می‌توانید محافظت بیشتری از خود و خانواده‌تان به عمل آورید.
بیشتربخوانید:
تغذیه کودک در روزهای آلوده
علائم و نشانه‌ها
در مراحل اولیه تشخیص آن کمی دشوار است. اکثر افراد سالم و طبیعی به نظر می‌رسند، ولی ممکن است سطح سرب خون‌شان، بالا باشد. به طور کلی علائم مسمومیت سرب عبارتند از:
(در کودکان)
تاخیر در رشد
مشکلات یادگیری
تحریک‌پذیری و حساسیت
از دست دادن اشتها
کاهش وزن
شکم درد
استفراغ
سستی و خستگی
یبوست
کاهش شنوایی
تشنج
تمایل زیاد به هرزه‌خواری
(در نوزادان)
تولد زودرس و نابهنگام
وزن بسیار کم هنگام تولد
رشد کم
(در بزرگسالان)
فشار خون بالا
درد مفاصل و دردهای عضلانی
کاهش تمرکز و ضعیف شدن حافظه
سردرد
دردهای شکمی
اختلالات خلقی و رفتاری
کاهش تعداد اسپرم و سقط غیر طبیعی
زایمان زودرس
علل
سرب از فلزات است و به طور طبیعی در پوسته زمین وجود دارد، اما فعالیت‌های انسانی (استخراج معادن، سوزاندن سوخت‌های فسیلی و ...) باعث ازدیاد و پراکندگی آن می‌شود. در گذشته، در رنگ و بنزین استفاده می‌شد و هنوز هم در باطری‌ها، لحیم کاری، لوله‌ها، سفالگری و برخی از لوازم آرایشی استفاده می‌شود.
بیشتربخوانید:
آلودگی هوا خطر ابتلاء به اوتیسم را افزایش می دهد
سرب موجود در رنگ
از سال 1978، استفاده از رنگ‌های سربی برای خانه‌ها و اسباب‌بازی‌های سرب‌دار کودکان و استفاده از آن در مبلمان خانگی ممنوع شد، اما همچنان در برخی از کشورها، از رنگ‌های حاوی سرب استفاده می‌شود. بیشترین علت مسمومیت سرب در کودکان، خوردن تراشه‌های رنگ‌های حاوی سرب است.
لوله‌های آب و کنسروهای وارداتی
لوله‌های سرب، وسایل مربوط به لوله‌کشی برنجی و لوله‌های مسی لحیم شده با سرب، ذرات سرب را در آب لوله‌کشی منتشر می‌کنند. لحیم‌کاری سرب در قوطی‌های کنسروی غذاها، سال‌ها است که در ایالات متحده ممنوع شده است، اما همچنان برخی از کشورها به این موضوع اهمیت نمی‌دهند.
موارد یگری که انسان‌ها را در معرض مسمومیت سرب قرار می‌دهند
خاک، یکی دیگر از علل انتشار و تجمع سرب است. ذرات سرب از بنزین یا رنگ حاوی سرب، روی خاک می‌نشیند و می‌تواند سال‌ها در همان جا بماند و از بین نرود. خاک آلوده به سرب، مشکل بزرگی در مناطق اطراف بزرگ‌راه‌ها و فضاهای شهری است. خاک‌های نزدیک به دیوارهای رنگ شده خانه‌های قدیمی نیز سرب دارند.
گرد و غبار خانگی، می‌تواند حاوی سرب باشد و سرب آن از تراشه‌های رنگ‌ها و یا خاک آلوده، منتشر شده باشد.
کوزه‌گری: لعاب‌هایی که روی برخی از سرامیک‌ها، چینی‌ها و ظروف چینی یافت می‌شوند، می‌توانند حاوی سرب باشند که از همین طریق نیز وارد مواد غذایی سرو شده در آنها، می‌شوند.
اسباب‌بازی‌ها: بیشتر کشورها به این موضوع بسیار اهمیت می‌دهند و تلاش می‌کنند که در صنعت اسباب‌بازی‌سازی، از سرب استفاده نشود، اما ممکن است مقادیری از سرب از یک اسباب‌بازی که در کشورهای دیگر خریداری شده، به خانه شما منتقل شود.
برخی از لوازم آرایشی، موجب مسمومیت با سرب می‌شوند.
گلوله‌های سربی: قرار گرفتن در معرض آنها و محیط‌هایی که گلوله شلیک می‌شود، منجر به این نوع مسمومیت می‌شود.
برخی از مشاغل: افرادی که در تعمیرات خودرو، لوله‌کشی‌ها، معادن، تولید باطری، رنگ و نقاشی ساختمان‌ها، ساخت و سازهایی که حاوی سرب هستند، مشغول به کارند، در معرض این مسمومیت قرار دارند.
عوامل خطرساز
عواملی که ممکن است خطر مسمومیت سرب را افزایش دهند، عبارتند از:
سن: نوزادان و کودکان خردسال بیشتر از بزرگسالان در معرض مسمومیت سرب هستند. ممکن است رنگی را از سطح وسیله‌ای وارد دهان خود کنند و یا اینکه دست‌هایشان را به گرد و غبار حاوی سرب آلوده کرده و آن را به سمت دهان ببرند. کودکان خردسال، سرب را سریع‌تر و راحت‌تر جذب می‌کنند و بیشتر در معرض خطر هستند.
زندگی در خانه‌های قدیمی: اگرچه استفاده از رنگ‌های حاوی سرب از دهه 1970 ممنوع شد، ولی همچنان آثار آنها در دیوارها و درهای خانه‌های قدیمی پابرجا هستند. پس افرادی که در خانه‌های قدیمی سکونت دارند، بیشتر در معرض خطر مسمومیت سرب هستند.
وسایل و اشیاء حاوی سرب: در برخی از جواهرات و شیشه‌های رنگی برای لحیم‌کاری از سرب استفاده می‌شود، حتی در بازسازی مبلمان قدیمی نیز ممکن است لایه‌های سرب (رنگ حاوی سرب) به کار رود.
زندگی کردن در کشورهای در حال توسعه: کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، کمتر به این موضوع می‌پردازند و قوانین سخت‌گیرانه در استفاده از مواد حاوی سرب ندارند، لذا در صورت تهیه وسیله‌ای از کشورهای در حال توسعه، حتما به این نکته توجه کنید. کودکان مهاجر و پناهندگان در صورت خروج از کشورشان و ورود به کشوری توسعه یافته، حتما آزمایش مربوط به سرب را بدهند.
سرب می‌تواند به کودک متولد نشده نیز آسیب برساند، پس اگر باردار هستید و یا چنانچه قصد بارداری دارید نیز مراقب باشید که در معرض سرب قرار نگیرید.
عوارض
قرار گرفتن در معرض سرب حتی در سطوح پایین می‌تواند به مرور زمان مشکلاتی را در کودکان ایجاد کند. بزرگ‌ترین خطر آن، آسیب به رشد مغز کودک است. در سطوح بالاتر به کلیه‌ها و سیستم عصبی نیز آسیب می‌رسد و در بیشترین حالت مسمومیت باعث تشنج، بیهوشی و مرگ می‌شود.
جلوگیری
با انجام برخی اقدامات ساده می‌توانید از خود و خانواده‌تان در برابر مسمومیت سرب محافظت کنید.
دست‌ها و اسباب‌بازی‌هایشان را بشویید، مخصوصا قبل از غذا خوردن و بعد از قرار گرفتن در فضای بیرون. به بهداشت و تمیزی اسباب‌بازی‌ها نیز اهمیت دهید.
سطوح را از گرد و غبار تمیز کنید. مبلمان، کف اتاق، سطح میزها و کلیه سطوح را با پارچه مرطوب پاک کنید.
قبل از ورود به خانه کفش‌های خود را درآورید تا خاک و آلودگی از کیف و کفش وارد فضای خانه نشود.
اگر لوله‌کشی خانه‌تان قدیمی است و لوله‌ها و اتصالات آن سربی هستند، قبل از باز کردن شیر آن، حتما این نکته را به خودتان یادآوری کنید که به مدت یک دقیقه آب از لوله‌ها خارج شود و بعد از آن اقدام به مصرف آب برای پخت و پز و مصارف خوراکی کنید.
بازی کردن کودکان روی سطوح خاکی را محدود کنید. به جای آن برای کودک خود، جعبه شنی تهیه کنید.
به برنامه غذایی خود و خانواده‌تان بیشتر توجه کنید. داشتن وعده‌های غذایی منظم و تغذیه سالم و مفید به کاهش جذب سرب کمک می‌کند. در رژیم غذایی کودک خود، کلسیم، ویتامین C و آهن کافی بگنجانید.
به رنگ دیوارها و گرد و غبار پای دیوارهایی که رنگ شده‌اند نیز اهمیت دهید. از محیط‌هایی که رنگ‌های قدیمی دارند، دوری کنید.
