نسیم کیانی : کارشناس تغذیه ؛ دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزش
تحریریه زندگی آنلاین : به گفته CDC (مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ها)چاقی کودکان در ایالات متحده یک مشکل جدی است که سلامت فرد را هم در کودکی و هم در بزرگسالی تحت تاثیر قرار می‌دهد. از سال ۱۹۷۵ تا به امروز نرخ چاقی در جهان ۳ برابر شده است و علیرغم تمام توصیه‌های بهداشتی، شیوع اضافه وزن و چاقی هنوز هم در بین کودکان و بزرگسالان بسیار بالا است.
بیشتربخوانید:
نکته های ناب برای تغذیه کمکی
لطفا به این آمار و ارقام دقت کنید
در سال ۲۰۱۷-۲۰۱۸ در بین افراد ۲ تا ۱۹ سال حدود ۱۴.۴ میلیون مورد چاقی دیده شده است.
شیوع چاقی در بین کودکان ۲-۵ سال، 4/13 درصد در کودکان ۶-۱۱ سال، 3/20 درصد و در نوجوانان ۱۲-۱۹ ساله، 2/21 درصد بوده است.
بنابراین چاقی و اضافه وزن در کودکان رایج است. شاید به تعویق انداختن کنترل وزن، راحت‌ترین راه مواجهه با آن باشد اما قطعا درست ترین راه نیست. آنچه در این یادداشت می‌خواهم به آن بپردازم تمام آن چیزی است که والدین آگاه باید در مواجهه با اضافه وزن و چاقی کودکان انجام دهند.
اضافه وزن و چاقی چیست؟
چاقی و اضافه وزن به عنوان تجمع چربی مازاد و غیر طبیعی که سلامتی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، تعریف شده است. سازمان جهانی بهداشت(WHO) برای بزرگسالان، اضافه وزن را در BMI یا همان شاخص توده بدنی بالاتر یا مساوی ۲۵ و چاقی را در BMI بالاتر از ۳۰ در نظر می‌گیرد. در مورد کودکان محاسبه اضافه وزن و چاقی با استفاده از نمودار‌های رشد سازمان جهانی بهداشت و در نظر گرفتن وزن برای قد یا BMI برای سن، انجام می‌شود.
بیشتربخوانید:
مروری بر شیرخشک های مورد مصرف در کودکان
چرا بعضی از کودکان به چاقی مبتلا می‌شوند؟
برنامه غذایی ناصحیح: دریافت کالری مازاد، خوردن غذاهای چرب، فست فود، شیرینی‌جات و ... .
فعالیت بدنی کم
عوامل فامیلی
فاکتورهای روانی
مسائل اجتماعی اقتصادی
بعضی از داروها
عوارض رایج چاقی در کودکان چیست؟
مقاومت به انسولین و ابتلا به دیابت نوع ۲
کلسترول و فشار خون بالا در سنین پایین
دردهای مفاصل و استخوان
مشکلات تنفسی
کبد چرب غیر الکلی
بیشتربخوانید:
چاقی ، کم تحرکی و ورزش در کودکان
قدم اول: پذیرش
احتمالا به عنوان یک والد، پذیرش اینکه فرزند شما اضافه وزن دارد خیلی آسان نیست، خصوصا اگر کودک از لحاظ ظاهری چاق به نظر نرسد، اما دانستن این نکات پذیرش مساله اضافه وزن را آسان‌تر می‌کند:
کودکانی که وزن طبیعی و ظاهر متناسب دارند، عموما سلامت‌تر و با اعتماد به نفس‌تر از کودکان و نوجوانان چاق هستند و همچنین یادگیری بهتری دارند.
اعتماد به نفس این کودکان توسط سایرین سرکوب نمی‌شود و مورد تمسخر قرار نمی‌گیرند که همین مورد از بسیاری از مشکلات بزرگسالی پیشگیری می‌کند.
یک والد آگاه می‌تواند کارهای زیادی برای تشویق کودک به فعالیت بیشتر و خوردن غذای سالم انجام دهد که اینجا به بررسی چند راهکار می‌پردازیم:
توجه: اگر کودک شما مشکل پزشکی دارد، پیش از اجرای این راهکارها با متخصص کودکان یا متخصص تغذیه وی مشورت کنید.
قدم دوم: وظایف مهم والدین
برای کنترل وزن کودک و تشویق او به پیروی از برنامه غذایی سالم، راه‌حل‌های فراوانی وجود دارد. نکته ظریف و مهم این است که هیچ بچه‌ای نمی‌تواند و نباید از رژیم کاهش وزن سخت‌گیرانه و پر جزئیات پیروی کند و هر آنچه برای وی به کار می‌گیرید، باید زیر نظر مشاور تغذیه کودکان باشد.
برای فرزند خود الگوی مناسب و دقیقی باشید.
اعمال تغییرات باید تدریجی باشد و خانوادگی اجرا شود تا کودک احساس تنهایی نکند.
او را به حداقل ۶۰ دقیقه و تا حد امکان بیشتر از یک ساعت فعالیت بدنی تشویق کنید.
سایز وعده‌های غذایی کودک را متناسب نگه دارید، برای این کار می‌توانید از ظروف کوچک و کودکانه استفاده کنید.
تنقلات سالم و مورد علاقه کودک را در دسترس وی قرار دهید.
الگوی خوردن غذا و میان‌وعده‌های سالم را در خانه اجرا کنید و خودتان از آن پیروی کنید.
زمان استفاده از گوشی موبایل، تلویزیون، تلبت و پلی‌استیشن را کم کنید و برای خواب کودک زمان دقیق و منظمی قائل شوید.
هیچ وقت از غذا و خوراکی‌ها به عنوان ابزار تشویق، تنبیه و جشن گرفتن استفاده نکنید.
قدم سوم: غذای سالم‌تر، فعالیت بدنی بیشتر، خواب شبانه منظم‌تر و آرامش کودک
کودکان هم درست مانند بزرگسالان به ۵ واحد یا حتی بیشتر، میوه و سبزی در روز نیاز دارند. این مقدار میوه و سبزی، نیاز کودک به ویتامین‌ها، املاح و فیبر را برطرف می‌کند و هیچ مکمل و شربتی قادر به جبران عدم مصرف میوه و سبزی نیست. فرقی نمی‌کند که کودک شما میوه یخ‌زده دوست دارد یا میوه خشک یا میوه تازه، مهم این است که آنچه که دوست دارد برای تامین این ۵ واحد فراهم گردد.
آبمیوه‌های خانگی، آب‌سبزیجات (آب هویج و ...)، پوره‌های آماده و غیره فقط به اندازه یک واحد در روز مجاز هستند و مصرف بیشتر آنها توصیه نمی‌شود.
ترکیب میوه‌ها و آبمیوه‌ها و اسموتی‌ها نیز نباید از ۱۵۰ میلی‌لیتر در روز بیشتر گردد که معادل یک لیوان است، چرا که وقتی میوه‌ها مخلوط و یا تبدیل به آبمیوه می‌شوند، می‌توانند موجب پوسیدگی دندان، نوسانات قند خون و خلق و خو گردند.
کودک را به خوردن تنقلات چرب و شور و شیرین تشویق نکنید. کیک‌ها، بیسکویت‌ها، غلات صبحانه، آبمیوه‌ها و شیر کاکائوهای صنعتی، همه و همه کالری بالا و مواد مغذی کمی دارند که علاوه بر تمام مضراتشان باعث افزایش وزن کودک می‌شوند.
بیشتر کالری کودک باید از خوراکی‌های سالم تامین شود، میوه‌ها، سبزیجات، آجیل‌های خام، غلات کامل مانند: نان‌های چند غله، برنج قهوه‌ای و ماکارونی سبوس‌دار.
خواب شبانه زود هنگام، پیوسته و منظم از عواملی است که باعث بهبود رشد قدی کودک می‌شود و به کنترل وزن او کمک می‌کند. برای بهبود ساعت خواب کودک لازم است که زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را کاهش دهید تا راحت و پیوسته بخوابد.
فعالیت بدنی کافی از جمله عواملی است که علاوه بر کنترل وزن به رشد جسمی و ذهنی کودکان ۳-۵ ساله کمک بسیاری می‌کند. همچنین به توصیه شیوه نامه فعالیت بدنی (physical activity guideline for americans) هر کودک ۶-۱۷ ساله باید روزانه حداقل یک ساعت فعالیت بدنی نشاط‌آور انجام دهد.
اگر کودک شما اضافه وزن دارد و این مساله را می‌داند، باید از سایر مسائلی که او را دچار اضطراب می‌کند، دور باشد. کنترل اضطراب به کاهش وزن و کاهش فشار روانی ناشی از اضافه وزن کمک می‌کند.
چاقی یک بیماری مزمن است و مواجهه با بیماران نیازمند صبر و آرامش بسیار است. در کمک به کودکان دچار اضافه وزن و چاقی بیش از هر بیمار دیگری صبور و آرام باشید.
