زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

اگزمای سرشتی بيماری شايع نوزادان

اگزما را اصطلاحا برای توصیف تمام انواع حالت‌های قرمزی، تاول، ترشح، پوسته‌پوسته شدن، تغییر رنگ مایل به قهوه‌ای، ضخیم شدن و خارش پوست به كار می‌برند. اگزما انواع مختلفی دارد مانند: اگزمای تماسی آلرژیك، اگزمای شوره‌ای و اگزمای سكه‌ای. در اینجا تنها به بررسی نوع شایعی از اگزما كه به نام درماتیت آتوپیك یا اگزمای سرشتی مشهور است، می‌پردازیم.

لغت «آتوپیك»(Atopic)  گروهی از بیماری‌های آلرژیك یا توام با آلرژی را دربرمی‌گیرد كه اغلب چند نفر از اعضای یك خانواده را مبتلا می‌كند. این خانواده‌ها ممكن است آلرژی‌هایی نظیر تب یونجه (حساسیت فصلی)، حساسیت به گرده گیاهان و آسم داشته باشند. علاوه بر آن، ضایعات پوستی كه به نام «درماتیت آتوپیك» خوانده می‌شوند نیز در آنها وجود دارد. در حالی كه در خانواده مبتلایان به درماتیت آتوپیك افرادی با مشكلات مشابه را می‌توان یافت، ولی در 20 درصد موارد نیز ممكن است تنها یك فرد در خانواده به این بیماری مبتلا باشد. درماتیت آتوپیك در تمام نقاط دنیا بسیار شایع است. متاسفانه آمار دقیقی از شیوع این بیماری در ایران در دسترس نیست، اما این بیماری حدود 10 درصد نوزادان و 3 درصد كل جامعه را در ایالات متحده آمریكا دربرمی‌گیرد. این بیماری در هر سنی ممكن است پدید آید، ولی در نوزادان و بچه‌ها بسیار شایع‌تر است. این بیماری به صورت ضایعه پوستی همراه با خارش و گاه هم بدشكل و ناخوشایند است.

بیماری درماتیت آتوپیك معمولا در سنین كودكی و گاه قبل از 25 سالگی خود به خود بهبود می‌یابد. ولی بعضی بیماران در تمام عمر خود از این بیماری رنج می‌برند. در این‌گونه موارد معمولا هم بیمار و هم پزشك از تداوم درمان و سماجت بیماری خسته و عاجز می‌شوند.

علایم اگزمای سرشتی چیست؟

وقتی بیماری در سنین نوزادی بروز ‌كند، گاهی به نام «اگزمای نوزادان» خوانده می‌شود. در این حالت ضایعات خارش‌دار، ترشح‌دار و دلمه‌ بسته، به خصوص در سر و صورت نوزاد پدید می‌آیند ولی در هر جای دیگر هم می‌توانند وجود داشته باشند. برای رهایی از احساس خارش، كودك ممكن است صورت، گونه‌ها و سایر مناطق مبتلا را با دست بخاراند و یا سر و صورتش را به بالش یا هر چیزی كه در دسترس دارد بمالد. والدین باید بدانند كه بیشتر كودكان قبل از رسیدن به سن دو سالگی از این بیماری خلاصی می‌یابند، ولی درمان مناسب می‌تواند در كنترل بیماری بسیار سودمند باشد و تحمل آن را تا وقتی كه گذشت زمان مساله را حل كند، راحت‌تر نماید. اگر بیماری ادامه یابد یا پس از سن نوزادی بروز كند، قرمزی، تاول، ترشح و دلمه بستن كمتر در پوست به‌وجود می‌آید، در عوض، ضایعات به صورت خشك، قرمز متمایل به قهوه‌ای یا خاكستری درمی‌آید و پوست حالت پوسته پوسته و ضخیم پیدا می‌كند. احساس خارش شدید و تقریبا غیرقابل تحمل نیز وجود دارد كه در هنگام شب بدتر می‌شود. بعضی بیماران آنقدر پوست خود را می‌خارانند تا زخم شده و خون می‌افتد. در این حالت، سد دفاعی پوست خدشه‌دار می‌شود و ممكن است به عفونت پوست منجر شود.

در نوجوانان و بالغین جوان، ضایعات به طور مشخص در نواحی خم آرنج و پشت زانو، قوزك و مچ پا و نیز بر روی صورت، گردن و نیز قسمت‌های بالایی قفسه سینه پدید می‌آید. اگرچه این نواحی شایع‌ترین نقاط هستند، ولی هر جای دیگر بدن نیز ممكن است به این بیماری مبتلا شود.

چگونه اگزمای سرشتی تشخیص داده می‌شود؟

یك ضایعه خارش‌دار با خصوصیات ذكر شده، همراه با یك تاریخچه خانوادگی از آلرژی، می‌تواند نشانگر بیماری اگزمای سرشتی باشد. درمان مناسب، بموقع و مداوم توسط یك متخصص پوست می‌تواند موجب آسودگی بیمار شود و نیز شدت و دوره بیماری را كاهش دهد.

بیماری همیشه هم از یك الگوی معین پیروی نمی‌كند. ضایعات ممكن است در كف و پشت دست‌ها، انگشتان و یا حتی روی پاها پدید آیند. در این مناطق، ضایعات ضخیم شده، دلمه‌بسته و ترشح‌دار ممكن است سال‌ها وجود داشته باشند.

چه عواملی می‌توانند باعث تشدید اگزمای سرشتی شوند؟

پوست بیماران مبتلا به اگزمای سرشتی نسبت به بسیاری از عوامل می‌تواند واكنش نشان دهد: تغییرات سریع دمای محیط (سرما و گرما)، خشكی هوا، ورزش سنگین، برخی غذاها، سایش با لباس، عفونت‌ها، آفتاب و استرس‌های عصبی از جمله این عوامل هستند. البته میزان حساسیت پوست نسبت به عوامل فوق در افراد مختلف متفاوت است.

نقش غذاها در ایجاد بیماری چیست؟

آلرژی غذایی در 10 درصد بیماران دیده می‌شود. اگرچه بعضی از غذاها (مانند تخم‌مرغ، شیر گاو، ماهی، آجیل، مواد افزودنی، مواد رنگی مصنوعی، سویا، شكلات و توت‌فرنگی) موجب تشدید حملات این بیماری به‌خصوص در شیرخواران و كودكان می‌شوند، ولی حذف كامل آنها از رژیم غذایی مبتلایان، به‌ندرت موجب كاهش علائم یا بهبودی خواهد شد. اگر روش‌های درمانی مختلف در بیماران بی‌نتیجه باشد، می‌توان به طور آزمایشی این مواد را از رژیم غذایی حداقل برای یكی دو هفته حذف و نتیجه را مشاهده كرد. همچنین از مصرف هرگونه غذایی كه بر اثر تجربه به بیمار یا والدین او ثابت شده در ایجاد یا تشدید ضایعات موثرند، باید اجتناب شود. فاصله زمانی بین مصرف غذای آلرژی‌زا و تشدید ضایعات معمولا یك تا دو ساعت است. برخی متخصصان توصیه می‌كنند كه مادران شیرده و شیرخواران مبتلا به اگزمای سرشتی تا سن یك سالگی از این مواد غذایی استفاده نكنند.

آیا عوامل محیطی در ایجاد این بیماری نقشی دارند؟

اجتناب از تماس با بعضی از مواد موجود در هوا و نیز گرد و غبار می‌تواند به طور چشمگیری سبب ایجاد آرامش و تخفیف علایم شود. گرد و غبار و اشیایی كه گرد و غبار را در خود نگه می‌دارند (نظیر بالش‌ پر، متكا، كوسن، پرده، فرش، روكش مبل، بعضی از اسباب‌بازی‌ها و پشم) می‌تواند سبب بدتر شدن بیماری شود، لذا محل زندگی باید ساده و فاقد محل‌های تجمع گرد و خاك باشد. از نگه داشتن گل و گیاه و حیوان نیز در منزل باید اجتناب نمود. ملحفه‌ها باید مرتب شسته شده و محل‌های تجمع گرد و خاك گردگیری شوند. همچنین، مواد آرایشی، عطریات، اسپری‌ها (حشره‌كش‌ و خوشبوكننده) و دود سیگار می‌تواند باعث تشدید اگزما شود، بنابراین باید از تماس با آنها اجتناب كردد.

آیا آزمایش‌های آلرژی برای پیدا كردن دلیل ایجاد اگزمای سرشتی ارزشی دارند؟

اگرچه یك آزمایش پوستی مثبت تنها در 20 درصد اوقات نشان‌دهنده وجود آلرژی است، ولی در صورت منفی بودن، آزمایش پوست می‌تواند دلیل خوبی برای عدم وجود آلرژی باشد. انجام این آزمایش‌ها باید فقط توسط افراد مجرب و آموزش‌دیده انجام گیرد. گاهی انجام این آزمایش‌ها خود باعث تشدید اگزما می‌شود.

برای تشدید اگزمای سرشتی چه باید كرد؟

با پزشك خود در مورد كرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و سایر محصولات بهداشتی – آرایشی مورد استفاده مشورت كنید تا در صورتی كه مواد تحریك‌كننده‌ای در آنها وجود دارد، شما را از آن آگاه كند. از پوشیدن لباس‌های خشن، تنگ، چسبان و پشمی خودداری كنید. لباس‌های نخی و كتانی در این میان بهتر هستند. تغییرات ناگهانی دما و هرگونه فعالیتی كه موجب تعریق شدید شود، احساس خارش و اگزما را تشدید می‌كند. از آنجا كه خاراندن پوست موجب آسیب بیشتر به آن و تشدید اگزما می‌شود، باید سعی شود به جای خاراندن، با فشار دادن پوست احساس خارش را كنترل نمود.

پزشكان متخصص پوست و مو بسته به حال بیمار و شدت بیماری معمولا از كرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب‌كننده استفاده می‌كنند. گاهی نیز تركیبات حاوی كورتون برای بیماران تجویز می‌شود. برای تخفیف علائم، داروهای خوراكی از قبیل آنتی‌هیستامین‌ها هم به بیمار داده می‌شود. آنتی‌بیوتیك‌های خوراكی تنها در صورتی باید مصرف شوند كه وجود عفونت در پوست برای پزشك محرز باشد. در موارد سیار مزمن، پزشك متخصص پوست و مو ممكن است دستور استفاده از اشعه ماوراءبنفش را برای بیمار صادر كند.

از مصرف داروهای حاوی كورتون خوراكی تا آنجا كه ممكن است باید خودداری كرد. ولی اگر همه روش‌های درمانی دیگر بی‌نتیجه بود، پزشك ممكن است از كورتون خوراكی هم برای درمان بیمار استفاده كند. همان‌گونه كه مصرف بی‌رویه كورتون مضر است، ترس از آن و عدم مصرف آن علی‌رغم تجویز پزشك هم اشتباه می‌باشد.

خشكی پوست یكی از مشكلات شایع بیماران بوده و می‌تواند زمینه‌ساز بروز ضایعات اگزمایی نیز باشد. برای كنترل خشكی پوست می‌توان از یك دستگاه بخور (ترجیحا بخور سرد) استفاده نمود. در صورت عدم دسترسی به آن، می‌توان یك ظرف دهان‌گشاد آب را روی بخار یا شوفاژ قرار داد. استحمام باید به حداقل دفعات لازم و به مدت كوتاه صورت گیرد و از آب داغ به‌ هیچ‌وجه استفاده نشود. از كاربرد كیسه حمام و صابون‌های معمولی باید اجتناب كرد. حداكثر تا 3 دقیقه پس از استحمام، باید كل پوست با پمادهای مرطوب‌كننده چرب شود تا آب پوست تبخیر نشود. برای خشك كردن بدن، حوله را نباید روی پوست مالید بلكه باید با گذاشتن حوله روی پوست، آب آن گرفته شود.