زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر مرجان شكيبا  فوق تخصص غدد اطفال

علل  و درمان بلندی قد 

بلندی قد با قد بالای دو انحراف معیار از قد متوسط برای سن و جنس (قد بلندتر از ۵⁄۹٧  درصد ﭘرسنتایل برای سن و جنس)  تعریف می‌شود. علل بلندی قد در دوره‌های مختلف زندگی متفاوت است. لذا علل بلندی قد را باید در سه دوره مجزا مورد بررسی قرار داد.

رشد بیش از حد در دوران جنینی و شیرخواری

شایع‌ترین علت رشد بیش از حد در دوران جنینی بیماری دیابت مادر است.لذا درصورت تولد نوزاد LGA حتی درغیاب علائم یا شرح حال قبلی، مادر باید از نظر ابتلا به دیابت بررسی شود.تعدادی از سندرم‌ها نیز با رشد بیش از حد در دوران شیرخواری و جنینی تعریف شده‌اند که آشنایی با مشخصات ‌این بیماری‌ها به تشخیص زودرس آنها کمک خواهد کرد. مبتلایان به ژیگانتیسم مغزی (Sotos syndrome) با وزن و قد بالا در زمان تولد و نماهای بالینی مانند ﭘیشانی برجسته، دولیکوسفالی، ماکروسفالی شکاف ﭘلکی رو به ﭘایین و فک، چانه وگوش‌های برجسته و دست و ﭘاهای بزرگ و اختلال در هماهنگی عضلات و درجاتی از عقب ماندگی ذهنی مشخص می‌شوند. رشد سریع ‌این کودکان تا 5- 4 سالگی ادامه می‌یابد. ولی با توجه به ﭘیشرفت سریع سن استخوانی قد بزرگسالی، اغلب در محدوده طبیعی است. موتاسیون فاقد عملکرد در ژن1-DSΝ عامل‌این بیماری است.

بلند قدی در دوران کودکی:

علل بلند قدی درسنین کودکی شامل بلند قدی فامیلیال، ژیگانتیسم مغزی،سندرم بكوید-ویدمن ، چاقی تغذیه‌ای، ترشح بیش از حد GH در زمینه آدنوم ﻫﻴﭙوفیزبه صورت‌ایزوله یا در همراهی با Multiple Endocrine Neoplasm

(MEN) و سندرم مك كان- آلبرایت بلوغ زودرس،سندرم مارفان، سندرم‌های همراه با تعدد در ژن Shoxن،weaver syndrome، سندروم XXY ، سندرمXYY ، سندرم X شكننده، هموسیستینوری، ﻫﻴﭙرتیروییدیسم می‌باشد.

بلند قدی در دوران بزرگسالی:

علل بلند قدی در دوران بزرگسالی شامل موارد فامیلیال، موارد کمبود یا مقاومت به هورمون‌های جنسی، کمبود آروماتاز، موارد کمبود یا مقاومت به کورتیزول و کورتیکوتروپین، GH excess، سندرم مارفان، سندرمXXY ، سندرمXYY ، سندرم X شكننده و هموسیستینوری می‌باشد.برخی از موارد فوق در ذیل شرح داده می‌شود.

بلند قدی سرشتی:

شایع‌ترین علت بلند قدی در کودکی و بزرگسالی است. در مواردی که سابقه خانوادگی بلندی قد وجود دارد؛ در صورت معاینه طبیعی، پس از تعیین مرحله بلوغ، تعیین سن استخوانی و تخمین قد نهایی تنها کار لازم اطمینان دادن به والدین است. درمان در صورتی توصیه می‌شود که قد بزرگسالی در دختران بیش از ۱۸۳ و در ﭘسران بیش از ۱۹۸ تخمین زده شود.

در صورت نیاز و تمایل به درمان، هورمون‌های جنسی باید قبل از شروع بلوغ و برای دختران قبل از رسیدن به سن استخوانی ۱٢سال و در ﭘسران قبل از رسیدن به سن استخوانی ۱٤سال تجویز شود. در چنین شرایطی امکان کاهش قد نهایی به میزان ٦ـ٥ سانتیمتر وجود دارد. دوز بالای ٥/٠ـ۱٥/٠میلی‌گرم  اتینیل استرادیول روزانه در دختران و ٥٠٠ میلی‌گرم تستوسترون انانتیت هر دو هفته در ﭘسران توصیه می‌شود.

چاقی:چاقی با پیشرفت سریع سن استخوانی و تسریع بلوغ همراه است. در کودکان چاق سطح GH کاهش یافته و سطح GHBPها بالا است. سطح IGFI قادر به حفظ سرعت رشد افزایش یافته خواهد بود. ﭘیشرفت سن استخوانی منجربه قد بزرگسالی طبیعی خواهد شد.

همراهی چاقی و رشد سریع قدی چنان کاراکتریستیک است که هر کودک چاق و کوتاهی باید از نظرعلل زمینه ساز مانند کم کاری تیروئید، کمبود هورمون رشد، سندرم کوشینگ و سندرم ﭘرادرویلی بررسی شود.

بلوغ زودرس:بلوغ زودرس به هر دلیلی با افزایش سرعت رشد قدی کودک همراه است. با توجه به بسته شدن زودرس صفحات رشد قد بزرگسالی کوتاه خواهد شد. در صورت تظاهرات زودرس بلوغ (شروع علایم در دختران زیر ۸ سال و در ﭘسران زیر ۹سال) ارزیابی علت و در صورت احتمال کوتاهی قد بزرگسالی درمان باید انجام گیرد.

ترشح بیش از حدGH:

GH excessمی‌تواند نتیجه ترشح بیش از حدGHRH  از ﻫﯿﭘوتالاموس یا به صورت اکتوﭘیک باشد. احتمال بروز آدنوم ﻫﯿﭘوفیز در زمینه ترشح بیش از حد GHRH وجود دارد. مواردی از آدنوم ﻫﯿﭘوفیز در نتیجه موتاسیون‌های سوماتیک منجر به فعالیت بیش از حد G ﭘروﺗﺌﯿن‌ها بروز می‌کند. آدنوم ﻫﯿﭘوفیز ممکن است در زمینه سندرم مك كان آلبرایت، MEN، نورو فیبروماتوز و توبروس اسکلروزیس بروز کند. افراد مبتلا علاوه بر افزایش رشد قدی و عبور از خطوط منحنی رشد تظاهرات آکرومگالی مانند تورم بافت نرم، بزرگ شدن بینی، گوش و فک و خشن شدن چهره، بزرگی دست و ﭘا  و گالاکتوره را نیز نشان می‌دهند.

در شیرخواران ممکن است اولین علامت افزایش سرعت رشد جمجمه باشد. در افراد مبتلا سطح IGFI بالا بوده و در تست مهاری GH با گلوکز هیچ یک از مقادیر به کمتر از یک نانوگرم در دسی لیتر نخواهد رسید در صورت اختلال در تست مهاری MRI مغز و کرونال دینامیک ﻫﯿﭘوفیز و هیپوتالاموس ضرورت دارد. درمان در ‌این موارد برداشتن آدنوم با روش جراحی ترانس اسفنوئیدال می‌باشد. در صورت ممنوعیت جراحی یا عدم ﭘاسخ کامل به جراحی رادیوتراﭘﯽ، استفاده از آنالوگ‌های طولانی اثر سوماتوستاتین، آگونیتست‌های دوﭘامین و آنتاگونیست‌های GH برای رساندن IGFI به مقادیر نرمال و ﭘاسخ مهاری GH به گلوکز به سطح طبیعی به کار می‌رود.

سندروم مارفان: مبتلایان با بلندی قد، آراکنوداکتیلی، در رفتگی عدسی  چشم، اختلالات قلبی، آنوریسم آئورت کاهش نسبت قسمت فوقانی به قسمت تحتانی بدن مشخص می‌شود.

هموسیستینوری: مبتلایان در صورت عدم درمان با عقب افتادگی ذهنی، تظاهرات شبه مارفان و در رفتگی عدسی چشم مشخص می‌شوند.

سندرم کلاین فلتر: افراد مبتلا به بلندی قد، از دوران کودکی، درجات خفیفی ازعقب افتادگی ذهنی، ژینکوماستی، کاهش نسبت قسمت فوقانی به قسمت تحتانی بدن، بیضه‌های کوچک و اختلال اسپرماتوژنز منجر به ناباروری دارند.

ارزیابی تشخیصی:

در مواجهه با بلندی قد در هر سنی گرفتن شرح حال، معاینه، ارزیابی مرحله بلوغ و تعیین سن استخوانی ضرورت دارد. بررسی عملکرد تیروئید، IGF-I،GH suppression test، مشاوره افتالمولوژی وکاردیولوژی و اندازه‌گیری هموسیستئن باید انجام شود. انجام کاریوتایپ خصوصا در ﭘسران توصیه می‌شود.