به قلم : د‌کتر آزاده نجارزاده ، استاد گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی یزد
Dr.azadeh.najarzadeh@
تحریریه زندگی آنلاین : سیزده بدر که در تقویم ایرانی به نام روز طبیعت شناخته شده است، آخرین روز تعطیلات نوروز میباشد که مردم در این روز طبق اعتقاد باستانی به دل طبیعت رفته و به شادی و آرزوی بارش باران از خداوند می‌پردازند. ایرانیان از صبح این روز آجیل و شیرینی‌های باقی مانده از سفره نوروز را با خود برداشته و به دشت و صحرا و کنار آب‌های روان و بوستان‌ها می‌روند، سبزه خود را به آب روان می‌سپارند و آرزوی سالی پر برکت و خرم را می‌نمایند و معمولاً تا عصر همان روز را بیرون از خانه به سر می‌برند. در این روز مردم به خصوص جوان‌هایی که هنوز مجرد هستند، سبزه گره می‌زنند و مراسم خاصی را برگزار می‌کنند. در کنار مراسم این روز خوراکی‌هایی هم مصرف می‌شود که اگرچه خاص این روز نیست، اما مرسوم است که در روز سیزده بدر از آنها استفاده شود که از آن جمله به کاهو و سکنجبین و آش رشته و یا سمنو و حلوا می‌توان اشاره کرد.
سکنجبین
ترکیب اصلی و پایه این شربت گوارا سرکه با عسل یا شکر و نعنا است. سرکه یک ترکیب ضد التهاب و آنتیاکسیدان است و وقتی با عسل ترکیب می‌شود، خاصیت ملین نیز پیدا می‌کند. در تهیه شربت شکنجبین از برگ‌های نعنا استفاده می‌شود که یک داروی طبیعی برای نفخ و مشکلات معده است.
در هنگام سرماخوردگی نیز نوشیدن یک لیوان شربت سکنجبین به همراه خاکشیر می‌تواند به کاهش تب، بهبود گلو درد و تأمین انرژی بدن کمک کند.
این شربت یک نوشیدنی مناسب برای افرادی است که مبتلا به کبد چرب هستند، البته همین افراد باید بدانند که در مصرف این ماده غذایی مفید هم چنانچه زیادهروی نمایند، می‌تواند باعث افزایش وزن و بالطبع افزایش خطر کبد چرب گردد. در فصل تابستان و نیز در ماه مبارک رمضان خوردن شربت سکنجبین در حد تعادل، برای رفع عطش مناسب است.
تاکید می‌شود که در مصرف تمام مواد غذایی باید حد تعادل را حفظ نمود. سکنجبین نیز چون قند و کالری بالا دارد، اگر بیش از حد مصرف شود، می‌تواند باعث افزایش قند خون، چاقی و حتی دیابت گردد.
بیشتر بخوانید:
آش غلغل +طرز تهیه
با توجه به محتوای پایین کالری کاهو، این سبزی به یک انتخاب ایدهآل برای افرادی تبدیل شده است که به دنبال کنترل وزن و کاهش دریافت کالری خود هستند. کاهو سرشار از فولات است. این ویتامین در تبدیل هوموسیستئین که یک ترکیب التهابی در بدن است به متیونین نقش دارد، بنابراین می‌توان گفت کاهو نقش ضد التهابی در بدن بازی می‌کند.
ضمناً ویتامین C موجود در این سبزی، سختی رگ‌های خونی را کاهش داده و در مقابله با بیماری‌های قلبی عروقی کمکرسان میباشد. کاهو حاوی پتاسیم است که به کاهش فشار خون و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با آن کمک می‌نماید. یک مطالعه که در کشور ژاپن انجام شده، نشان داده است که مصرف کاهو به پیشگیری از سرطان ریه در افراد سیگاری کمک می‌نماید. این سبزی به دلیل داشتن شاخص قندی (گلیسمی) پایین تأثیر کمی بر افزایش سطح قند خون دارد. به عبارت دیگر افراد مبتلا به دیابت بدون ترس از افزایش قند خون به راحتی می‌توانند به هر میزان از این سبزی استفاده نمایند. آنتیاکسیدانی به نام زئاگزانتین نیز در کاهو موجود است که در محافظت چشم از حملات رادیکال‌های آزاد کمککننده میباشد. مصرف کاهو به بهبود کیفیت خواب نیز کمک می‌کند. همچنین با تأمین رطوبت بدن به حفظ سلامت پوست نیز کمک می‌نماید. کاهو همچنین می‌تواند به کاهش سطوح بالای کلسترول خون نیز کمک نماید.
مصرف کاهو و سکنجبین در ایجاد حس نشاط و آرامش مؤثر است و در برخی افراد وقتی کاهو به تنهایی مصرف می‌شود، موجب سستی و رخوت می‌گردد، در حالی که همراهی آن با سکنجبین می‌تواند این عارضه را کمتر کند.
خوراکی‌های دیگر مرسوم
* یکی دیگر از غذاهای سنتی مخصوص سیزده بدر که در خیلی از شهرهای ایران رایج میباشد، آش رشته است که به دلیل داشتن حبوبات، رشته و سبزی یک غذای کامل محسوب می‌شود، به خصوص اگر همراه کشک نیز مصرف شود.
* در استان آذربایجان شرقی، کوفته تبریزی به جای آش رشته غذای سنتی سیزده بدر محسوب می‌شود. در تهران قدیم نیز دمی باقلا و دمی بلغور گندم از خوراکی‌های مخصوص سیزده بدر بود. در برخی استان‌ها نیز از سمنو که خواص بسیار زیادی دارد (چون از جوانه گندم تهیه می‌شود) و انواع حلواها در این روز استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
طرز تهیه آش ماسووا
طرز تهیه آش سبزی شیرازی
کلام پایانی
به طور کلی آیین سیزده بدر یکی از آیین‌های دوستداشتنی و زیبای پارسی است که بهتر است با رعایت حد اعتدال در مصرف خوراکی‌ها و پرداختن به بازی‌های فیزیکی و فعالیت بدنی در این روز، سلامت خود را حفظ نماییم.
