به قلم : هلیا حکیمی ؛ دانشجوی کارشناسی علوم صنایع غذایی ؛ دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
زیر نظر: دکتر غزاله اسلامیان ؛ متخصص تغذیه ؛ عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
gh_eslamian@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : اسپیرولینا نوعی جلبک است که در آب شیرین یا شور رشد می کند. اسپیرولینا در ابتدا توسط سرخ‌پوستان در مکزیک مصرف می شد، اما هنگامی که ناسا پیشنهاد پرورش آن برای مصرف فضانوردان در فضا را داد، دوباره به محبوبیت زیادی رسید. این جلبک نوعی سیانوباکتری از خانواده میکروب های تک‌سلولی است که اغلب به آن ها جلبک های سبز - آبی می گویند. همانند گیاهان، سیانوباکتر‌ها قادرند نور خورشید را از طریق فرآیند فتوسنتز به انرژی تبدیل کنند.
این فرآورده تحت عنوان مکمل به صورت قرص یا پودر عرضه می شود. اسپیرولینا سرشار از مواد مغذی و دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است و در حال حاضر یکی از محبوب ترین مکمل ها در جهان می‌باشد. اخیراً افراد اسپیرولینا را با هدف افزایش سطوح مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان برای مقابله با انواع بیماری ها و تقویت سیستم ایمنی مصرف می کنند.
قصد داریم در این مطلب به ده کاربرد و اثرات سلامت‌محور اسپیرولینا بر مبنای شواهد بپردازیم.
بیشتربخوانید:
ملاحظات تغذیه در درمان سرطان سینه
غنی از مواد مغذی
اسپیرولینا مملو از مواد مغذی است، به طوری که یک قاشق غذا‌خوری از پودر اسپیرولینای خشک شده حاوی ۲۰ کیلوکالری انرژی، ۴ گرم پروتئین و کمتر از ۲ گرم کربوهیدرات است و تأمین‌کننده مواد مغذی زیر می‌باشد:
۱۴ درصد از نیاز روزانه تیامین (B1)
۲۰ درصد از نیاز روزانه ریبوفلاوین (B2)
۶ درصد از نیاز روزانه نیاسین (B3)
۴۷ درصد از نیاز روزانه مس
۱۱ درصد از نیاز روزانه آهن
همچنین حاوی مقادیر اندکی از منیزیم، پتاسیم و منگنز است.
اسپیرولینا همچنین حاوی مقدار کمِ چربی (حدود ۱ گرم چربی در هر ۷ گرم) است و اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ را با نسبت تقریبی یک و نیم به یک فراهم می کند.
پروتئین موجود در این فرآورده بسیار با کیفیت و تأمین کننده اسیدهای آمینه ضروری بدن است.
توجه داشته باشید، اغلب ادعا می شود که اسپیرولینا حاوی ویتامین B12 است، اما این ادعا نادرست است، چراکه حاوی ویتامین شبه B12 می باشد که اثر بخشی آن در انسان هنوز ثابت نشده است.
دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی
جزء اصلی اسپیرولینا، فیکوسیانین نام دارد که نوعی آنتی اکسیدان بوده و اهدا کننده رنگ آبی منحصر به فردی به اسپیرولینا است.
فیکوسیانین می تواند از طریق توقف التهاب و استرس اکسیداتیو (عدم تعادل بین رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها در بدن) عمل کند و اثرات چشمگیر ضد التهابی و آنتی اکسیدانی خود را به نمایش بگذارد.
کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید
اسپیرولینا می تواند به کاهش سطح کلسترول کل، کلسترول بد (LDL) و تری گلیسیرید کمک کند. از طرفی می تواند باعث افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) شود که همگی از عوامل کلیدی مرتبط با پیشگیری از بیماری های قلبی-عروقی می باشند.
بیشتربخوانید:
10 ماده غذایی موثر بر افزایش سوخت و ساز بدن
محافظت از کلسترول بد (LDL) در برابر اکسیداسیون
ساختارهای چربی مستعد آسیب های اکسیداتیو در بدن انسان هستند. این موضوع تحت عنوان پراکسیداسیون چربی ها شناخته می شود که عامل اصلی بسیاری از بیماری های جدی است. تحقیقات نشان می دهند که آنتی اکسیدان های موجود در اسپیرولینا ممکن است به طور ویژه در کاهش پراکسیداسیون لیپید مؤثر باشند.
مطالعه صورت گرفته بر روی ۱۷ تن از بازیکنان فوتبال آمریکایی نشان داد، اسپیرولینا در کاهش پراکسیداسیون لیپیدی، التهاب و آسیب های عضلانی ناشی از ورزش اثرگذار است.
خواص ضد سرطان
بسیاری از شواهد از اثرات ضد سرطانی اسپیرولینا نوید می دهند، اما این ادعا مستلزم تحقیقات بیشتر است. مطالعات صورت گرفته بر روی حیوانات نشان می دهند که اسپیرولینا می تواند به کاهش بروز سرطان و کوچک کردن اندازه انواع تومور سرطانی کمک کند.
کاهش فشار خون
شواهد نشان می دهند که مصرف 1 تا 8 گرم اسپیرولینا در روز به ویژه در افرادی فشار خون بالا دارند، می تواند فشار خون را کاهش دهد. گمان می شود کاهش فشار خون به دلیل انبساط رگ های خونی صورت گیرد که این انبساط به دنبال افزایش تولید مولکولی سیگنال دهنده به نام اکسید نیتریک رخ می دهد.
بهبود علائم رینیت آلرژیک
طبق شواهد، اسپیرولینا یک درمان جایگزین محبوب برای علائم رینیت آلرژیک است. به عنوان مثال یک پژوهش نشان داد که اسپیرولینا برای درمان آلرژی، مؤثرتر از سیتریزین (نوعی آنتی هیستامین) است و می تواند به بهبود علائم رینیت آلرژیک و کاهش التهاب کمک کند.
تأثیر احتمالی بر کم خونی
کم خونی می تواند منجر به بروز احساس ضعف و سستی شود.
نتایج دو مطالعه انجام شده در سال های (۲۰۲۰ و ۲۰۲۱) در خصوص مصرف اسپیرولینا به شرح زیر است:
کاهش علائم کم خونی در افراد باردار در سه ماهه دوم بارداری
بهبود علائم فقر آهن در خردسالان
هر چند برای اثبات این ادعا ادله بیشتری مورد نیاز است.
بیشتربخوانید:
رمز و رازهای تغذیه ای گوشت بلدرچین
افزایش استحکام و استقامت عضلات
آسیب اکسیداتیو ناشی از ورزش یکی از علل اصلی خستگی عضلانی است که مصرف اسپیرولینا با کاهش آن به افزایش استحکام و استقامت عضلات کمک می کند.
در یافته ای دیگر، مکمل اسپیرولینا توانست جذب اکسیژن را در طول تمرین های ورزشی بهبود بخشد که می توان از آن در راستای افزایش انرژی و نیرو استفاده کرد.
کنترل قند خون
نتایج آزمایشات صورت گرفته در حیوانات نشانگر اثر اسپیرولینا در کاهش سطح قند خون است. با این وجود، طبق مطالعه ای بر روی انسان، مکمل اسپیرولینا در دوز های بین 8 / 0 تا 8 گرم در روز می تواند قند خون ناشتا را در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کاهش دهد. با این حال، اثر قابل توجهی بر روی قند خون بعد از دریافت غذا و مقدار هموگلوبین A1C که برای ارزیابی قند خون طولانی مدت اندازه گیری می شود، مشاهده نشد.
سؤالات پر تکرار
عملکرد اسپیرولینا در بدن چیست؟
اسپیرولینا حاوی پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و دارای خواص آنتی اکسیدانی است. علاوه بر این فواید، اسپیرولینا می تواند در کنترل التهاب، قند خون، کلسترول و فشار خون کمک کننده باشد.
چه کسانی نباید اسپیرولینا مصرف کنند؟
اسپیرولینا به طور کلی بی خطر تلقی می شود. به نقل از کمیته تخصصی اطلاعات مکمل های غذایی (DSI-EC) اسپیرولینا خطر عمده ای بر سلامتی ندارد. با این حال، ممکن است باعث ایجاد برخی عوارض از قبیل اختلال در خواب و گوارش شود.
توصیه می گردد افراد از مصرف همزمان اسپیرولینا با داروهای کاهش دهنده فشارخون و کلسترول و سرکوب کننده سیستم ایمنی به دلیل امکان تداخل، اجتناب کنند. همچنین توصیه می شود افراد دستورالعمل ها را به دقت دنبال کرده و حتماً برای مصرف آن با پزشک مشورت کنند. مکمل ها از داروخانه ها باید تهیه شوند، چرا که ممکن است برخی محصولات غیر معتبر به فلزات سنگین، سموم و باکتری ها آلوده باشند.
