دکتر اکرم صالحی - طب سنتی
تحریریه زندگی آنلاین : ویتامین A یکی از ویتامین‌های محلول در چربی می‌باشد که برای داشتن چشم‌ها، پوست و غشاهای مخاطی سالم، حیاتی است. ویتامین A در چشم در فرایند بینایی شرکت کرده، همچنین در رشد طبیعی پوست و غشاهای مخاطی نیز نقش دارد و موجب تقویت سیستم ایمنی می‌گردد. زنان باردار، افراد سیگاری و افراد سالخورده نیاز بیشتری به ویتامین A دارند. کپسول‌های ویتامین A یوروویتال برای رفع نیاز بدن به این ویتامین ضروری تولید شده‌اند.
بیشتربخوانید:
تغذیه سالم پیش شرط اثربخشی واکسن کرونا
نقش ویتامین A در سلامت انسان:
سلامت چشم:
این ویتامین را با اسم رتینول نیز می‌خوانند چون تولید رنگدانه‌هایی در شبکیه یا رتینا چشم می‌کند. ویتامین A موجب تقویت بینایی، به‌ویژه در نور کم می‌گردد. نقش ویتامین A در چرخه بینایی با شکل رتینال آن مرتبط استv، بطوریکه در چشم ۱۱- سیس رتینال در ریشه‌های لیزین به رودوپسین و یدوپسین اتصال می‌یابد. با ورود نور به چشم ۱۱- سیس رتینال به شکل همه ترانس ایزومریزه می‌شود. این شکل از اوپسین جدا شده و موجب القای یک پیام عصبی در طول عصب بینائی می‌گردد که نهایتاً به‌سوی مرکز بینائی در مغز می‌رود. رودوپسین برای دید سفید و سیاه در شب موردنیاز می‌باشد و به همین جهت است که کمبود در این ویتامین موجب مهار تشکیل مجدد ردوپسین شده و شب‌کوری بروز خواهد کرد.
داشتن پوست سالم:ویتامینAبرای داشتن پوست سالم ضروری می‌باشد. مکانیسم‌هایی که داروهای درمانی رتینوئیدی به‌واسطه آنها موجب درمان بیماری‌های پوستی می‌گردد، مورد بررسی دانشمندان قرار گرفته‌اند. مؤثرترین دارو جهت درمان آکنه، ۱۳- سیس رتینوئیک اسید (ایزو ترتینوئید) می‌باشد. ایزوترتینوئین تعداد باکتری‌ها را در مجاری و سطح پوست کاهش می‌دهد. همچنین با مهار واکنش‌های شیمیایی منوسیت‌ها و نوتروفیل ها موجب کاهش التهاب می‌گردد.
رشد، تولید مثل و افزایش توان:مقادیر کم و زیاد ویتامین A هر دو موجب بروز نقایص تولد در نوزدان می‌گردند. رتینول و رتینوئیک اسید (RA) جهت تکامل جنینی ضروری می‌باشند. رتینوئیک اسید، به هنگام تکامل جنینی در تکامل اعضاء و تشکیل قلب، چشم‌ها و گوش‌های جنین نقش دارد. همچنین مشخص شده است که رتینوئیک اسید در تنظیم بروز ژن کد کننده هورمون رشد انسانی نیز نقش دارد.
تقویت سیستم ایمنی:ویتامین A را به خاطر داشتن نقش در عملکرد سیستم ایمنی به‌عنوان ویتامین ضد عفونت می‌شناسند. همانطور که می‌دانیم پوست و سلول‌های موکوسی (سلول‌هایی که مجاری هوایی، لوله گوارشی و مجرای ادراری را می‌پوشانند) به‌عنوان یک سد عمل کرده و اولین خط دفاعی بدن در مقvابل عفونت می‌باشند. رتینول و متابولیت‌های آن جهت حفظ تمامیت و نیز عملکرد این سلول‌ها مورد نیاز می‌باشند. ویتامین A و اسید رتینوئیک در تکامل و تمایز سلول‌های سفید خونی مانند لنفوسیت‌ها که نقش مهمی در واکنش‌های ایمنی ایفا می‌کنند نقش مرکزی دارد.
بیشتربخوانید:
اهمییت مصرف ویتامین A در دوران بارداری
جلوگیری از فرایند پیری:درمان‌هایی که امروزه در جهت کند کردن فرایند پیری بکار می‌روند، اغلب حاوی مکمل‌های ویتامینی و معدنی می‌باشند. بسیاری از این ویتامین‌های ضد پیری، آنتی‌اکسیدان هستند. آنتی اکسیدان‌ها رادیکال‌های آزاد یا محصولات جانبی متابولیسم که به سلول‌ها آسیب رسانده و در فرایند پیری و نیز بیماری‌ها نقش دارند را از بدن حذف می‌کنند. از آنجا که رادیکال‌های آزاد همواره در بدن تولید می‌شوند، لذا داشتن ذخیره مناسبی از آنتی اکسیدان‌ها جهت جلوگیری از آسیب سلولی ضرورت دارد. ویتامین‌هایی که در گروه ویتامین‌های آنتی اکسیدان قرار می‌گیرند عبارتند از: E, C, B12, B6, A.
تنظیم ژن:ویتامین A در شکل اسید رتینوئیک در رونویسی ژن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. تبدیل رتینال به رتینوئیک اسید یک مرحله برگشت ناپذیر می‌باشد لذا تشکیل اسید رتینوئیک به شدت کنترل می‌گردد، چون این ترکیب به‌عنوان لیگاند برای گیرنده‌های هسته‌ای عمل می‌کنند.
تشکیل گلبول‌های قرمز خون:
سلول‌های قرمز خونی همانند سایر سلول‌های موجود در خون، از پیش سازهایی بنام سلول‌های بنیادی ایجاد می‌شوند. سلول‌های بنیادی برای تمایز طبیعی خود به گلبول‌های قرمز خونی به رتینوئیدها نیازمند هستند.
علاوه بر این، ویتامین A موجب تسهیل انتقال آهن از محل ذخیره خود در بدن به گلبول‌های قرمز در حال تکامل و شرکت در ساختار هموگلوبین می‌گردد. هموگلوبین حامل اکسیژن در سلول‌های قرمز خونی می‌باشد.
اطلاعات کلی در مورد ویتامین A:
ویتامین A با خانواده‌ای از مولکول‌ها با شکل مشابه بنام رتینوئید ها مرتبط است و در شکل‌های مختلف یافت می‌شود:
- رتینول، شکلی از ویتامین A می‌باشد که به هنگام مصرف منابع غذایی حیوانی جذب بدن می‌شود، ویتامین محلول در چربی و زردرنگ می‌باشد که در بینایی و رشد استخوان نقش دارد.
- سایر رتینوئیدها، گروهی از ترکیبات که از نظر شیمیایی با ویتامینA ارتباط دارند و در پزشکی استفاده می‌شوند. حدود 80 درصد از ویتامین A در بدن انسان جذب می‌شود. این ویتامین به همراه چربی از طریق سیستم لنفاوی وارد جریان خون می‌گردد. میزان جذب در مردان سریع‌تر از زنان صورت می‌گیرد. به هنگام اسهال، زردی و اختلالات معده‌ای این ویتامین کاهش می‌یابد. ویتامینA در کبد ذخیره می‌گردد. یک فرد سالم می‌تواند در حدود ۲/۹۷ میکروگرم ویتامین A در هر گرم از کبد ذخیره نماید. بنابراین یک کبد با وزن میانگین ۱۵۰۰ گرم می‌تواند ۰۰۰/۱۵۰ میکروگرم ویتامینA در خود ذخیره کند.
بیشتربخوانید:
ارتباط میزان ویتامین D دوره بارداری با ضریب هوشی کودک
منابع غذایی برای ویتامین A کدامند؟
ویتامین A در منابع غذایی حیوانی مانند تخم مرغ، گوشت، پنیر، خامه، جگر و کلیه حیوانات به‌وفور یافت می‌شود. منابع بتاکاروتن نیز عبارتند از: هویج، کدو، سیب‌زمینی، طالبی، گریپ فروت، زردآلو، اسفناج و سبزیجات
آنهایی نیاز بیشتری به ویتامین A دارند؟
به خاطر داشته باشیم:(ویتامین A بعلت داشتن فواید متعدد برای بدن انسان در هر سنی مورد نیاز می‌باشد.)
- نوزادان و کودکان
- زنان باردار و شیرده
- افرادی که دچار ضعف و یا اختلال در بینایی هستند
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی داشته و مکرراً دچار عفونت و سرماخوردگی می‌شوند
- افرادی که اختلالات پوستی در آنها وجود دارد
کمبود ویتامین A
کمبود طولانی مدت ویتامین A می‌تواند موجب التهاب چشم‌ها، ضعف بینایی و شب کوری شود. حساسیت در برابر عفونت‌ها افزایش یافته و به‌ویژه به خاطر ضعف لایه مخاطی تنفسی، سرماخوردگی بطور مکرر بروز می‌کند. کمبود ویتامین A موجب عدم اشتها، ناتوانی، دندان‌ها و لثه‌های ناسالم، اختلالات پوستی مانند آکنه، جوش و چین و چروک می‌گردد. زمانی که مقادیر ویتامین A در بدن کافی نباشد، غشاهای مخاطی بینی، گلو و دهان، لوله‌های برونشی، ریه‌ها، مجرای روده‌ای، کلیه‌ها و واژن در زنان در معرض عفونت‌های مکرر قرار می‌گیرند. نهایتاً غشاهای مخاطی در تمام بدن توانایی ترشح مقادیر طبیعی موکوس مورد نیاز جهت محافظت در مقابل عفونت‌ها و تحریکات را از دست داده و بلافاصله دژنره می‌شوند. سایر علائم ناشی از کمبود ویتامین A عبارتند از: عقب ماندگی رشد در کودکان، خستگی و شکنندگی در موها، شوره سر و نیز ریزش مو، ناخن‌های غیر طبیعی و علائم دیگر.
