زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مهشاد سروی‌زاده : دانشجوی کارشناسی تغذیه ، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

زیر نظر: دکتر غزاله اسلامیان: دکتری تخصصی علوم تغذیه ، عضو هیئت علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

تحریریه زندگی آنلاین : امروزه، سرطان یک مشکل عمده سلامتی و دومین علت مرگ و میر در جهان و سومین علت اصلی مرگ و میر در ایران پس از بیماری‎های قلبی عروقی و حوادث است. شیوع سرطان در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه روند رو به رشدی دارد. تخمین زده می‎شود که در جهان تا سال 2030، تقریباً 26 میلیون نفر مبتلا به سرطان شوند و 17 میلیون نفر جان خود را از دست بدهند. ایران مانند سایر کشورها روند رو به افزایش شیوع سرطان را تجربه کرده است و بروز کلی سرطان در مردان و زنان به ترتیب 19 و 17 در هر 100000 نفر، گزارش شده است. سرطان‎های پوست، پستان، دستگاه گوارش، مثانه و پروستات در ایران شیوع بالاتری دارند.

 بیشتربخوانید:

مراقب غلات آلرژی زا باشید!

سرطان‎های دستگاه گوارش

شایع‎ترین سرطان‎های دستگاه گوارش، سرطان‎های مری، معده و روده بزرگ است. شیوع کلی سرطان‎های دستگاه گوارش در ایران، در مردان بیشتر از زنان است. بروز سرطان‎های دستگاه گوارش با عوامل مختلفی مرتبط است، که تقریباً 5-10 درصد از آن‎ها را می‎توان به نقص ژنتیکی نسبت داد، در حالی که 90-95 درصد عوامل، مربوط به شرایط نامساعد محیطی یا سبک زندگی ناسالم است. پیر شدن جمعیت، یک عامل خطر اساسی است، اما سبک زندگی ناسالم و مواجهه‎های شغلی دو عامل خطر اصلی قابل پیشگیری هستند. مطالعات نشان داده است که الگوی غذایی سالم نقش مهمی در خطر ابتلا به سرطان دستگاه گوارش دارد. یک الگوی غذایی سالم، شامل غلات سبوس‎دار، میوه‎ها، سبزی‎ها، ماهی، حبوبات، آجیل و لبنیات کم‎چرب است. در مقابل، یک الگوی غذایی ناسالم، که به طور گسترده به عنوان الگوی غذایی غربی نیز شناخته می‎شود، با مصرف گوشت قرمز و گوشت‎های فرآوری شده، غذاها و نوشیدنی‎های شیرین، قندهای ساده، سیب‎زمینی سرخ‎کرده، لبنیات پرچرب و غلات تصفیه شده مشخص می‎شود.

غلات کامل

غلات از اجزای اصلی رژیم غذایی هستند و تأمین‎کننده بخش عمده انرژی و نیازهای مواد مغذی روزانه می‎باشند.  گروه نان و غلات بیشترین سهم دریافت غذایی روزانه توصیه شده را به خود اختصاص می‎دهند و به دلیل نقش مهمی که در اکثر رژیم‎های غذایی دارند، تحقیقات زیادی در مورد رابطه بین مصرف غلات و سلامتی انجام شده است.  هر غله‌ای که از زمین می‎روید به شکل غله کامل است و در حین فرآیند تهیه غذا توسط بشر، ناکامل می‎شود. غله کامل (در واقع دانه‎ها یا بذرهای گیاه) دارای ۳ بخش سبوس، گیاهک یا رویان و قسمت اندوسپرم است. سبوس، پوسته خارجی دانه‎ها، حاوی آنتی‌اکسیدان، ویتامین‎های گروه B و فیبر است. گیاهک در واقع حکم جنین دانه را دارد و در هنگام گرده افشانی می‎تواند رشد کند و گیاه کاملی را برویاند. این قسمت از دانه حاوی ویتامین‎ها، پروتئین‎ها و مواد معدنی است. اندوسپرم در واقع یک ذخیره غذایی است که انرژی مورد نیاز برای گیاه جوان را فراهم می‎کند. بخش اعظم آن شامل کربوهیدرات‎ها و قسمت کمتر آن شامل پروتئین، ویتامین و مواد معدنی است، بنابراین غله کامل، دانه‎ای است که دارای هر ۳ قسمت باشد. غلات کامل شامل نان‎های تهیه شده از آردهای سبوس‎دار، جو، برنج قهوه‎ای، گندم کامل، بلغور، جو دوسر و پاستا یا بیسکویت‎های تهیه شده از گندم کامل هستند. غلات تصفیه شده، برخی یا تمام لایه‎های سبوس را در حین فرآوری از دست می‎دهند که باعث کاهش محتوای فیبر و ریزمغذی‎ها می‎شود. غلات تصفیه شده شامل کیک، نان سفید، ماکارونی، کلوچه، بیسکویت سفید، غلات صبحانه تصفیه شده، برنج‌سفید، پنکیک، وافل و خمیر پیتزا می‎باشند.

 بیشتربخوانید:

غلات سبوس‌دار از بروز سرطان‌های دستگاه گوارش جلوگیری می‌کنند

غذاهای حاوی فیبر

بر اساس یافته‎های مطالعات پیشین، شواهد قانع کننده‎ای در مورد مصرف غذاهای حاوی فیبر وجود دارد که خطر سرطان کولورکتال را کاهش می‎دهند و مطالعات نشان داده‎اند که فیبرهای غذایی به ویژه از منابع غلات، با کاهش خطر ابتلا به این سرطان، ارتباط دارد. غلات کامل در مقایسه با غلات تصفیه شده، سرشار از فیبرهای غذایی، انواع فیتوکمیکال‎ها ترکیبات فنلی و آنتی‎اکسیدان هستند، که نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‎های مزمن مانند انواع سرطان‎ها، چاقی، بیماری قلبی عروقی و دیابت نوع 2 را دارند.

غلات سبوس دار منجر به تعدیل تعداد باکتری‎های مفید روده بزرگ می‎شوند و اثرات ضد التهابی دارند که منجر به کاهش خطر سرطان روده بزرگ می‎شوند. درحالی که غلات تصفیه شده فیبر رژیمی کمی در مقایسه با غلات کامل دارند. یکی از مکانیسم‎های اصلی که از طریق آن ممکن است فیبر در برابر ابتلا به سرطان‎های دستگاه گوارش نقش پیشگیری‎کننده داشته باشد، بهبود حساسیت به هورمون انسولین و تنظیم سوخت و ساز بدن است.

نتیجه‌گیری

بنابراین بر اساس یافته‎های مطالعات، مصرف غلات کامل و فیبر رژیمی، کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال، سرطان کولون، سرطان معده و سرطان مری را نشان داده است، بنابراین جایگزین کردن غلات تصفیه شده با غلات کامل و سبوس‎دار در رژیم غذایی روزانه توصیه می‎شود، البته مبتلایان به بیماری نارسایی مزمن کلیه و افراد مبتلا به کم‎خونی فقر آهن شدید در مورد میزان مصرف غلات سبوس‎دار با متخصص تغذیه باید مشورت کنند. همچنین به یاد داشته باشیم میزان مصرف غلات کامل نیز باید بر اساس نیاز فرد باشد و مصرف بیش از حد آن می‎تواند منجر به اضافه وزن و چاقی شود.