دكتر سیدضیاءالدین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی، نائب رئیس انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی، مدیر گروه تغذیه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
غلات به صورت آرد یا بلغور، جو پرک شده، نان، شیرینی، نودل، ماکارونی، خمیر و غیره در سفره و برنامه غذایی روزمره تمام انسانها قاعده هرم غذایی را به خود اختصاص میدهند.
در بین انواع تشکیل دهنده گروه غلات، گندم و جو در تامین و زینت بخشی سفره خانوادهها نقش تاریخی و اساسی دارند.
بروز حساسیت در قبال مصرف غلات بنیاد تغذیه فرد را دگرگون میسازد ولی خوشبختانه ابتلای شدید به این آلرژی در افراد نادر بوده وبسیار كم مشاهده میگردد.
ترکیبات آلرژیزا در غلات مربوط به گلوبولین، آلبومین، گلیادین وگلوتن می باشد.
علائم بالینی آلرژی به غلات
حساسیت به پروتئینهای گندم و جو چاودار در مرحله نخست دستگاه گوارش را مورد تهاجم خود قرار میدهد که علایم آن با نفخ و چنگ شدن شکم ظاهر میگردد.
البته سایر بافتها و ارگانهای دیگر بدن نیز خود به خود علایم و اشاراتی را بروز میدهند که به تعدادی از آنها در جدول زیر پرداخته شده است.
معده و رودهها: نفخ و احساس پری، چنگ شدنهای دردناک، تغییرات در دفع (اسهال چرب، مدفوع براق، افزایش دفعات دفع) حالت تهوع و استفراغ، بیاشتهایی پیشرونده و کاهش مداوم وزن
پوست: تغییرات پوستی و بروز تغییرات شبه اگزما
مجاری تنفسی و ریهها: مشکلات تنفسی، ابتلا به آسم چه به صورت گردههای آرد معلق در هوای تنفسی و چه از طریق تناول فرآوردههای حاوی گندم و جو
علائم روانی: احساس دپرسیون و افسردگی و یا عصبانیتهای بدون دلیل
عضلات: ضعف عضلانی، لرزش و انقباض و انبساط غیرارادی عضلات
روند سیر و درمان آلرژی به غلات
در افراد بزرگسال درمان قطعی این بیماری امکانپذیر نبوده ولی در کودکان خردسال به تدریج و در طول سالهای بعدی زندگی ممکن است از قید و بند این حساسیت رها بشوند ولی در هر گروه سنی راه پیشگیری از بروز عوارض بالینی این آلرژی پرهیز جدی و حذف کامل گندم و جو و فرآوردههای مختلف حاوی غلات از تغذیه روزمره میباشد که بعد از تشخیص اثبات وجود حساسیت از طریق تستهای انجام شده میباید بدون فرصتسوزی عوامل آلرژیزا را به طور کامل حذف نمود.
کدامیک از فرآوردههای طبیعی و یا آماده از برنامه غذایی مبتلایان به آلرژی پروتئینهای غلات باید حذف گردند؟
1- گروه نان و غلات یا فرآوردههای آنها: انواع نانهای حاوی گندم و جو چاودار تهیه شده به صورت سنتی یا صنعتی از قبیل نانهای بربری، سنگک، لواش یا نانهای حجیم، نانهای سوخاری، انواع ماکارونیها و رشتههای آش و سوپ، شیرینیهای تر و خشک، انواع کیکها و کلوچهها، انواع بیسکوئیتها، انواع آردها، بلغور یا پرک شده گندم و جو و سبوس آنها، بستنیهای قیفی و نانی
2- نشاسته غلات: گرچه نشاسته کامل خالص گندم و جو و چاودار فاقد پروتئین میباشد ولی به طور صددرصد نمیتوان مطمئن بود که هیچ آثاری از پروتئینهای حساسیت برانگیز مخلوط آنها نشده باشد، لذا در افرادی که شدیدا در قبال پروتئین غلات حساسیت بروز میدهند مصرف نشاسته آنها ممنوع میباشد.
انواع سوپهای آماده نیز باید از غذای مبتلایان حذف گردد.
3- فرآوردههای گوشتی و عصاره آنها: گاهی به طور غیرمجاز در فرآوردههای گوشتی آماده شده آرد اضافه میگردد مانند سوسیس و کالباس یا همبرگر.
برای سرخ كردن بعضی انواع غذاهای آماده و طبخ آنها، پودر نان خشک اضافه می شود كه ممنوع میباشند، عصاره گوشتهای آماده مصرف، انواع کنسروها، آرد غلات غیرمجاز
4- انواع سسهای غیرمجاز و کاری: سس گوجه فرنگی، سس سویا، سس خردل، سس های سالاد، سس سفید
5- انواع ادویهجات و چاشنیها: کلیه ادویهجات از قبیل پودر کاری و ادویهجات مخلوط، خردل، انواع سرکه غلیظ
6- انواع دلسترها و آبجو: نوشیدنیهای حاوی مالت
جایگزینهای مناسب برای گندم و موادی که از جیره غذایی باید حذف شوند:
در درجه اول برنج و آرد برنج خالص سپس ذرت و آرد ذرت، سیبزمینی و آرد سیبزمینی، سویا و آرد سویا و فرآوردههای ارزن و آرد تهیه شده از ریشه کاساوا (تاپیوکا).
جهت تنوع بخشیدن به برنامه غذایی افراد مبتلا به حساسیت در قبال گندم و جو و چاودار میتوان از آردهای مجاز گفته شده به تهیه نان و شیرینی و کیک با استفاده از مخمر یا تخممرغ مبادرت ورزید.