مهندس اصغر نعمتی
آنگونه که در جلد 64 کتاب بحارالانوار آمده است پیامبر گرامی اسلام می فرماید: هنگامى كه بندگان در پیشگاه خدا مى ایستند، آواز دهنده اى ندا دهد: آن كس كه مزدش با خداست برخیزد و به بهشت رود. گفته مى شود: چه كسى مزدش با خداست؟ مى گوید: گذشت كنندگان از مردم. گذشت از صفات نیکی است که در احادیث و روایات اسلامی، مردم به آن ترغیب شده اند و از فضایل مهم اخلاقی محسوب می شود. پروردگار متعال این فضیلت اخلاقی را از مصادیق احسان برشمرده و یکی از ویژگیهای مهم نیکوکاران را عفو و گذشت توصیف کرده است.
گذشت اگرچه معنایی متعالی دارد اما با این حال در زندگی روزمره نیز بسیار کاربردی است و در لحظه لحظه زندگی می‌توان تبلور گذشت یا بالعکس، اثرات فقدان آن را احساس کرد. امروزه در زندگی ماشینی و مدرن، مظاهر گذشت کمرنگ‌تر شده است و این موضوعی نیست که بتوان آن را کتمان کرد یا با بی‌تفاوتی از کنار آن گذشت. از مسایل کلان جامعه تا مسایل عادی، شاهد کمرنگ‌تر شدن مظاهر گذشت و فداکاری در جامعه هستیم. گاه وقتی سخن از گذشت و مصادیق آن به میان می آید، به یاد گذشت در قبال خیانتها و جنایتها و مسایلی از این دست می افتیم اما واقعیت این است که گذشت می تواند در لحظه لحظه زندگی همه ما جاری باشد.
گذشت در قبال راننده متخلفی که راه را بر ما بسته، گذشت در مقابل کارمندی که یکبار وظیفه خود را به خوبی انجام نداده، گذشت در قبال کارفرمایی که نتوانسته بخشی از حق کارگران خود را پرداخت کند، گذشت در مقابل راننده خودرویی که خیلی آرام با خودروی ما سپر به سپر شده است، گذشت در مقابل همسایه ای که زباله هایش را سهوا در کنار منزل همسایه گذاشته و دهها و صدها مورد دیگر که اگر فقط یکبار اتفاق افتاده باشد و تبدیل به عادت نشده باشد ارزش چشم بستن بر روی آن و گذشت را دارد. اما به راستی چقدر از ما انسان‌ها گذشت را در زندگی خود به طور جدی در دستور کار قرار داده‌ایم؟ چقدر گذشت می‌کنیم؟
چقدر می‌توانیم با یک لبخند آرام از کنار برخی سختی ها بگذریم؟ و یک پرسش اساسی : چقدر به فرزندان خود، عفو و گذشت در مقابل دیگران را آموزش می دهیم؟ به نظر می رسد مشکل اساسی جامعه ما عدم آموزش صحیح گذشت و نهادینه نشدن موضوعاتی اساسی همچون احترام متقابل، عفو و گذشت در جامعه است و متاسفانه این وضعیت هر روز بغرنج تر می‌شود. افزایش نزاع های خیابانی و در مرحله ای بالاتر، قتل و جرم و جنایت، بخشی هم حاصل عدم نهادینه سازی مفهوم انسانی عفو در جامعه است. از این رو آموزش این مفهوم اساسی و نهادینه ساختن آن در جامعه از سنین پایه و کودکی از اهمیت خاصی برخوردار است.
اگر در خانواده به کودکانمان مفهوم گذشت را آموزش دهیم، نه تنها کمک می‌کنیم جامعه ما در آینده بردبارتر و صمیمی تر باشد و بیش از امروز شاهد جاری شدن مفهوم عفو و گذشت و مصادیق زیبا و دلنشین آن در جامعه باشیم، بلکه خودمان نیز در نهاد خانواده، این مفهوم مهم را تمرین می‌کنیم و می توانیم به جامعه نیز – هر چقدر کوچک و محدود – تسری دهیم. نهادینه شدن گذشت در خانواده و بویژه کودکان، نه تنها اضطراب را از خانواده دور می کند، بلکه محیط صمیمی‌تر و بهتری ایجاد می‌کند که نقش مهمی در تربیت صحیح کودکان و پرورش یک کودک سالم دارد. شادی و اعتماد به نفس کودکان که دو رمز مهم موفقیت آنان در زندگی محسوب می شود، از گذشت و فداکاری نشات می گیرد که کودکان این الگو را از والدین خود فرا می گیرند.
رعایت مصادیق گذشت در خانواده به کودکان، از جمله خونسردی، مهربانی، جلوگیری از عصبانیت، هماهنگی، برخورد صحیح با اشتباه یا سهل انگاری و مواردی از این دست، می تواند مفهوم گذشت را در کودکان نهادینه سازد و در جامعه ای که متاسفانه روز به روز بیشتر به سمت مظاهر مادی‌گرایی و حتی خشونت پیش می رود، کمک می کند، نسلی مهربانتر، باگذشت تر و دارای سطح بالاتری از مهر و محبت و فهم و درک متقابل را تربیت کنیم تا در آینده، شاهد جامعه ای باگذشت تر نسبت به همنوعان باشیم؛ جامعه ای امن‌تر که کودکان امروزمان، فردا در آن با آسودگی بیشتری زندگی را تجربه کنند.
