دكتر نازنین سادات نبوی؛ متخصص پوست و مو، لیزر و زیبایی
همگام با تغییرات هورمونی ایجاد شده در دوران حاملگی تغییراتی در پوست، مو و ناخن رخ می‌‌دهد كه میتوان آنها را به سه گروه تغییرات فیزیولوژیك دوران بارداری، اختلالات پوستی از قبل موجود كه در دوران بارداری تشدید میشوند و اختلالات پوستی مختص بارداری، طبقه‌بندی نمود. لازم به یاد‌آوری است كه كلیه بیماری‌های پوستی شایع افراد بزرگسال در این دوران نیز كماكان شایع می‌‌باشند.
تغییرات پوستی فیزیولوژیك دوران بارداری
این تغییرات از ابتدای حاملگی شروع شده و بتدریج واضح‌تر میشوند، اگرچه این تغییرات بی‌ضرر بوده و خطری برای فرد ندارند ولی در اكثر موارد ناخوشایند بنظر می‌‌رسند. در زیر به شایع‌ترین آنها اشاره می‌‌شود:
1- تیره شدن رنگ پوست بویژه در نواحی تناسلی، نوك سینه، هاله اطراف آن و تیره شدن رنگ خال‌ها و كك‌ومك
2- پیدایش یك نوار تیره در خط میانی شكم 3- قرمزی و پرخونی كف دست‌ها
3- گشاد شدن عروق خونی ریز پوست و نیز پیدایش عروق آبی رنگ (واریس) 4- ترك‌های پوستی در ناحیه شكم، سینه، پهلوها، رانها و ... 5- پیدایش منگوله‌های پوستی در ناحیه گردن، زیر بغل، كشاله ران و... 6- تغییر در روند رشد مو. در زیر به توضیح چند مورد شایع‌تر از این دسته تغییرات می‌‌پردازیم:
ترك‌های پوستی
خطوطی هستند كه روی نواحی تحت فشار و كشیدگی پوست بویژه روی شكم و سینه‌ها اغلب از هفته 25 حاملگی ایجاد میشوند. در ابتدا به رنگ قرمز مایل به بنفش هستند ولی بتدریج سفیدرنگ شده و به‌مرور زمان حالت چروك خورده پیدا كرده یا به اصطلاح به اسكارآتروفیك تبدیل میشوند.
ترك‌های پوستی بسیار شایع بوده و در 50-90 درصد زنان باردار ایجاد میشوند. با آنكه اغلب بدون علامتند ولی ممكن است سوزش یا خارش در محل رخ دهد. علت بروز آن را به بزرگ شدن رحم و سینه‌ها و متعاقباً كشیدگی ناگهانی پوست روی آن نسبت می‌‌دهند.
در بعضی از فامیل‌ها (مادر و خواهر) بیشتر رخ می‌‌دهد همچنین ممكن است فرد سابقه چنین ترك‌هایی را در دوران رشد یا نوجوانی داشته باشد. علاوه بر استعداد ژنتیكی، در زنانی كه افزایش وزن بیش از اندازه دوران بارداری یا جنین بزرگ دارند احتمال ایجاد ترك‌های پوستی بیشتر است.
پس از وضع حمل اكثر ترك‌ها ناپدید میشوند و فقط خطوط كمرنگی بجا می‌‌ماند. با این وجود برای پیشگیری از ترك‌های پوستی میتوان از چرب كردن پوست با روغن‌هایی مثل روغن زیتون، نارگیل و یا اسید‌های میوه‌ای استفاده كرد. استفاده از برخی كرم‌های ادعا كننده ضد ترك پوستی و گران قیمت توسط متخصصین پوست توصیه نمی‌‌شود.
همچنین كنترل وزن (جلوگیری از چاق و لاغر شدن) و مرطوب نگه داشتن پوست در پیشگیری از ایجاد ترك پوستی موثر است. درمان‌هایی كه پس از زایمان به بهبود ترك‌های پوستی كمك می‌‌كند شامل: كرم ترتینویین 0/10 درصد - تركیبات گلیكولیك اسید و تریتینویین یا اسكوربیك اسید و نیز استفاده از برخی لیزرها می‌‌باشند.
تغییر در روند رویش مو
در طی بارداری موها وارد فاز استراحت از سیكل رشد خود میشوند، در این فاز ریزش مو كم شده و موها ضخیم‌تر می‌‌گردند. دو تا سه ماه پس از زایمان، سیكل رشد مو دوباره به حالت نرمال برگشته و بنابراین موها وارد یك دوره موقت ریزش میشوند كه به این نوع ریزش موی تلوژن گفته می‌‌شود. این دوره ممكن است 6-12 ماه طول بكشد ولی پس از اتمام این فاز موها دوباره به حالت قبل از بارداری برمی‌‌گردند.
زنان باردار همچنین ممكن است دچار موهای زائد در ناحیه چانه شوند كه عمدتاً به برتری میزان هورمون مردانه مربوط می‌‌شود و این تغییر نیز دو تا چند ماه پس از زایمان ناپدید می‌‌گردد.
تغییر در اختلالات پوستی از قبل موجود در طی حاملگی احتمال ایجاد برخی اختلالات شایع پوستی افزایش می‌‌یابد و یا اگر از قبل وجود داشته‌اند تشدید میشوند مانند:
1- لكه‌های پوستی (ماسك حاملكی)
2- آكنه
3- پسوریازیس
4- درماتیت آتوپیك
5- درماتیت پری اورال
6-گرانولوم پیوژنیك
7- پسوریازیس پوسچولارمنتشر
8- لوپوس اریتروماتوزیس
9- درماتومیوزیت
10- افزایش تعداد خال‌های ملانوسیتی
ملاسما یا ماسك حاملگی
در طی حاملگی لكه‌های پوستی ناحیه گونه‌ها، پیشانی و پشت لب تیره‌تر شده و نمای تو چشم خوری پیدا می‌‌كنند. اگرچه این لكه‌ها تحت تاثیر نور خورشید هستند اما تغییرات هورمونی دوران بارداری نیز در تشدید آنها موثر است بنابراین محافظت قوی از آفتاب لازم است تا در دوران پس از زایمان لكه‌ها رفته رفته ناپدید گردند. در هر صورت درمان‌هایی برای این لكه‌ها توسط متخصصین پوست وجود دارند كه شامل كرم‌های خاص و لیزر می‌‌باشند.
برخی از اختلالات و بیماری‌های پوستی منحصر به دوران بارداری بوده و عمدتاَ پس از زایمان بهبود می‌‌یابند. علت دقیق آنها مشخص نیست ولی برخی از آنها به تغییرات ایمنی بدن مادر در قبال جنین برمی‌‌گردد.
1- پروریگوی حاملگی
2- كلستاز حاملگی
3- پاپول‌ها و پلاك‌های خارش‌دار حاملگی
4- پمفیگویید حاملگی
5- اریتما ندوزوم حاملگی
