دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه
در میان انواع رژیم لاغری های غیر اصولی برای کاهش وزن، انواع رژیم‌های پروتئینی بیشتر مورد توجه هستند که البته عوارض بیشتری را هم بدنبال خواهند داشت.
با توجه به روزافزون شدن تنوع این رژیم‌ها فقط جهت آشنایی شما عزیزان اسامی بعضی از آنها را آورده‌ایم:
* رژیم Banting كه در این رژیم غذایی مصرف آب و مایعات محدود شده و روزانه یك كیلوگرم گوشت كم چربی و لخم و 100 گرم سبزیجات توصیه می‌شود.
* Cooley-Kur بخور تا لاغر شوی. در این رژیم لاغری مواد قابل استفاده عبارت است از گوشت، تخم‌مرغ، غذاهای تهیه شده از سبزیجات مختلف، شیر كم چربی، آبمیوه و یك برش كوچك نان سبوسدار ولی استفاده از قند و شكر و فرآورده‌های آردی به طور كامل منع شده است به غیر از یك برش كوچك نان مورد اشاره.
* رژیم ابداعی Gaylord Hauser كه موادغذایی توصیه شده چنین رژیمی عبارت است از گوشت، شیر تازه غنی شده با پودر شیر بدون چربی، سالاد، میوه و روزانه بین 1-3 عدد تخم‌مرغ كه علاوه بر مواد نامبرده شده افزودن جوانه گندم، مخمر آبجو، ماست و ملاس سیاه تهیه شده از نیشكر جهت تقویت، تاكید می‌شود.
اما به طور كلی مصرف فرآورده‌های آردی، شكر و قند منع شده است.
* رژیم لاغری Hollywood-Kur كه در این رژیم غذایی لاغری امكان كاهش 6-7 كیلوگرم از وزن بدن به مدت 18 روز نوید داده شده است.
به شرطی كه در طول ادامه رژیم لاغری فقط از تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی، سبزیجات خام و به ندرت یك برش نان تست استفاده شود.
* رژیم تخم‌مرغ (egg) روزانه 2-1 عدد تخم‌مرغ (سه روز در هفته) فقط با یك برش نان به همراه گوشت و سبزیجات و میوه‌ها میل می‌شود.
* رژیم لاغری ماهی (fish) دو روز پی در پی در ناهار و شام نیم كیلو ماهی (یعنی روزانه یك كیلو ماهی) به علاوه مقدار كمی میوه و آبمیوه توصیه می‌شود و بقیه ایام هفته می‌بایستی از یك رژیم كم كالری، كم چربی و كم كربوهیدرات استفاده شود.
خطرات ناشی از رژیم پرپروتئین
همانطور كه ملاحظه می‌شود تمام رژیم‌های پرپروتئین نام برده شده و صدها رژیم لاغری با ساز و كار مشابه كه اسمی از آنها برده نشده، با وجود اثرات سریع كاهش وزن و عدم احساس گرسنگی رژیم گیرندگان به علت نامتعادل بودن آنها با افزایش یا كاهش شدید سطح تركیبات خون و مایعات بدن خطرات جبران‌ناپذیری را ایجاد می‌كنند كه به هیچ‌وجه استفاده بلندمدت آنها توصیه نمی‌شود.
به خصوص به كارگیری چنین روش تغذیه‌ای برای افرادی كه زمینه‌های ارثی و یا اكتسابی بیماری‌های كلیوی، قلبی - عروقی و كبدی دارند، حتی برای مدت محدودی نیز ممكن است مرگآفرین باشد.
از طرف دیگر وزنی كه به سرعت كاهش پیدا كرده دوباره در كوتاه مدت حتی بیش از قبل افزایش پیدا خواهد كرد. آن هم با عوارض جدید و گسترده‌تر! از جمله عوارض و صدمات اینگونه رژیم‌ها عبارت‌است از:
1- گوشت‌های فراوان و بدون محدودیت، علاوه بر تركیبات زیانباری كه در روند چرخه متابولیكی عادی خود به وجود می‌آورند، سرشار از چربی و پورین بوده كه عامل ایجاد اسیداوریك و زمینه‌ساز نقرس و سنگ‌های اورات در كلیه می‌شوند، به ویژه به علت عدم وجود موادقندی لازم و كافی و افزایش تركیبات كتونی، دفع اسیداوریك از طریق كلیه‌ها نیز محدود و مهار شده است.
2- چربی بدون محدودیت چه به صورت كره، روغن و خامه و چه به صورت تركیبات گوشت، تخم‌مرغ، شیر، ماست و پنیر پرچرب عامل افزایش شدید سطح چربی خون به صورت كلسترول و یا تری‌گلیسیرید شده و تصلب شرائین، فشارخون، بیماری‌های قلبی – عروقی، كلیوی و حتی پانكراس را موجب می‌شوند كه این امر به طور ثانویه ممكن است زمینه ابتلا به بیماری دیابت را نیز فراهم آورد.
3- عدم تعادل و تناسب در تامین موادمغذی موردنیاز بدن و همچنین كاهش مصرف شدید كربوهیدرات‌ها، فیبرهای محلول و نامحلول كه می‌بایستی به طور روزمره جهت فعالیت طبیعی دستگاه‌های بدن در جیره روزانه گنجانیده شود، باعث افزایش شدید اختلالات گوارشی به صورت یبوست مزمن و عدم تامین ویتامین‌های محلول در آب و مواد معدنی حیاتی می‌شود و از كربوهیدرات‌ها (در متابولیسم داخلی به سرعت تبدیل به انرژی می‌گردند) استفاده بهینه نمی‌شود.
علت واقعی كاهش وزن سریع در انواع رژیم لاغری پرپروتئین و پرچربی
دفع آب بیشتر تحت تاثیر افزایش سطح اوره و اسیداوریك خون ناشی از مصرف فراوان پروتئین‌ها می‌باشد.
این تركیبات برای بدن آسیب‌رسان بوده می‌باید از طریق ادرار دفع گردد.
برای دفع هر یك گرم اسیداوریك باید 50 میلیلیترآب از بدن دفع شود تا با كاهش سطح این ماده بیماری‌زا از بروز عوارض احتمالی آن برای فرد جلوگیری شود.
از طرفی چربی‌های مصرفی نیز علاوه بر اینكه عامل خطر بسیاری از بیماری‌ها از قبیل بیماری‌های قلبی – عروقی، فشارخون و حمله‌های قلبی و مغزی می‌باشند، با انباشتگی تركیبات دیگری همچون كتون‌ها (آستون) سیستم بدن را وادار به دفع بیشتر آب از طریق كلیه‌ها می‌نماید.
حاصل این دو فرآیند كاهش وزن سریع و تعدیل سایز به طور موقتی می‌باشد كه با جایگزینی آب دفع شده نه تنها وزن كاهش یافته مجددا به حالت اول (حتی بیش از آغاز رژیم) برمی‌گردد، بلكه امكان بروز بیماری‌های مختلف نیز دور از انتظار نمی‌باشد.
