چاقي، معضل سلامت و راه‌حل‌ها
- چاقی معضلی در حال گسترش چه در كشورهای صنعتی و چه غیر صنعتی است
- روند افزایش شیوع، در كشورهای جنوب به هیچ وجه آهسته تر از كشورهای شمال نیست
- بر اساس برآوردهای وزارت بهداشت 50 درصد زنان تهرانی دارای اضافه وزن یا چاقی هستند
- چاقی عامل مهم تاثیر گذار بر دیابت، CHD (بیماری كرونری قلب) و سرطان است
- در زنان چاق قدرت باروری كمتر است
- جنبه‌های اجتماعی چاقی نیاز به توجه خاص دارد
- بسیاری از افراد چاق دچار مشكلات اجتماعی و افسردگی می‌شوند
- برای پیشگیری از چاقی یك اقدام همه جانبه توسط وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف ضرورت دارد
- بهبود شیوه زندگی و رفتار تغذیه ای، تولید و عرضه غذاهای سالم از جمله اقدامات مهم و لازم توسط دولت است.
- برچسب گذاری صحیح مواد غذایی، به ویژه در مورد كالری و چربی غذاها اهمیت دارد
- آموزش تغذیه صحیح در مقاطع مختلف تحصیلی در دراز مدت بسیار مفید خواهد بود
تعریف چاقی
- تجمع بیش از حد چربی در بدن
- افراد چاق بیشتر از 20 درصد حد مطلوب وزن دارند
نمایه توده بدن
- استفاده از نمایه توده بدن(BMI) جهت تعیین چاقی یا لاغری در افراد می‌باشد.
= BMI
علل چاقی
- عدم فعالیت
- عوامل اجتماعی مانند سطح سواد
- نقایص هورمونی
عوارض چاقی
- حساسیت بافت‌ها به عمل انسولین كاهش می‌یابد بنابراین خطر دیابت غیر وابسته به انسولین، بیماری‌های قلبی، پرفشاری خون و حمله قلبی، ابتلا به برخی سرطان‌ها، استئو آرتریت، سنگ كیسه صفرا و برخی اختلالات دستگاه تولید مثل و آپنه انسدادی در زمان خواب را افزایش می‌یابد.
- افراد چاق از لحاظ روانی، اجتماعی و اقتصادی آسیب پذیرند. بویژه سلامت روانی كودكان و نوجوانان تحت تاثیر است.
لپتین
طی بررسی‌های متعدد مشخص شده است كه با افزایش مواد غذایی دریافتی، افزایش وزن و به دنبال آن افزایش توده‌ی چربی، سنتز و ترشح لپتین افزایش می‌یابد و در صورت ادامه این افزایش، مقاومت لپتین ایجاد می‌شود و گیرنده‌های لپتین در هیپوتالاموس به آن پاسخ نمی‌دهد. مهمترین نتیجه این عمل اختلال در سیستم تنظیم اشتها می‌باشد كه برخلاف وجود لپتین و افزایش آن، تحریك نمی‌شود و اشتها كاهش نمی یابد. پس دریافت غذا ادامه یافته و افزایش وزن نیز ادامه می‌یابد.
ارتباط چاقی با سلامت
- عمل جراحی
نیاز به بیهوشی بیشتر بوده و خطر عفونت محل بخیه‌ها بعد از عمل جراحی افزایش می‌یابد
- بیماری‌های ریوی
افزایش وزن فشار بیشتری به ریه‌ها وارد می‌كند
- دیابت (مرض قند)
سلول‌های چربی در اثر افزایش حجم به هورمون‌های تنظیم كننده قند خون اجازه كاركرد درست نمی‌دهد.
- فشار خون
به ازاء هر 10 درصد افزایش وزن، فشار خون سیستولیك 5/6 میلی متر افزایش دارد
- بیماری‌های عروق قلبی
به ازاء هر 10 درصد افزایش وزن، كلسترول خون به میزان mg/dl12 و قند ناشتا mg/dl2 افزایش می‌یابد
درمان چاقی
- كاهش وزن سریع
یعنی كاهش وزن معادل 3تا 4 kg در هفته یا به عبارتی كاهش معادل 1درصد كل وزن بدن در هفته
- اصلاح شیوه‌ی زندگی
یعنی رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی، پیروی از برنامه كاهش وزن طولانی مدت
روش‌های درمان چاقی
- رژیم‌های غذایی
- ورزش و افزایش فعالیت بدنی
- تغییر و اصلاح رفتار
- استفاده از سونا و یا لباس‌های مخصوص
در اینمورد كاهش وزن به دلیل از دست دادن آب بدن است نه سوزاندن چربی اضافی
- مصرف داروها
- داروهایی كه بر روی مركز گرسنگی و سیری در مغز اثر می‌گذارد.
- قرص‌های هورمونی كه سبب افزایش مصرف انرژی در بدن می‌شود
- آمپول‌های لاغری
- داروهای مدر و ملین‌ها: با این دارو فرد آب بدن خود را از دست می‌دهد. به علاوه باعث كاهش جذب غذا می‌شود
- زنیكال(Xenical)
اورلیستات (Orlistat)
ممانعت كننده لیپاز
- كپسول‌های حجیم شونده در معده
با خاصیت جذب آب در معده باعث احساس سیری موقت می‌شوند
CM3 , Matricur
- سیبوترامین(Sibutramine)
1) ممانعت از برداشت مجدد نورونی نوراپی نفرین و سروتونین در محل گیرنده كه موجب كاهش دریافت غذایی می‌شود
2) جلوگیری از كاهش هزینه انرژی در دوره رژیم
- اعمال جراحی
در مورد بیماران بسیار چاق كه وزن آنها بیش از 100 درصد وزن مطلوبشان است.
- عمل جراحی روده و معده
در این روش؛ کوتاه کردن روده کوچک به میزان 50 سانتیمتر که سبب کاهش میزان جذب می‌شود. امروزه به دلیل عوارض جانبی شدید که بجا می‌گذارد از این روش استفاده نمی‌کنند.
- ورود یک بالون به معده
در این روش حجم معده کم می‌شود. عوارض جانبی مانند زخم معده و انسداد روده در ماه چهارم دیده می‌شود.
- جراحی ”بای پس“ معده
با ایجاد یک کیسه کوچک به گاستریت، دریافت مواد غذایی محدود می‌شود. این روش از گاستروپلاستی بهتر است.
Gastric Banding
چند سالی است که در اروپا، استرالیا، آمریکای جنوبی استفاده می‌شود. در ایران چند تن از جراحان این عمل را انجام می‌دهند. در این روش یک کیسه کوچک به حجم سی میلی‌لیتر و یک استومای کوچک در ناحیه تحتانی مری با استفاده از یک حلقه سیلیکون ایجاد می‌شود. قطر این حلقه را می‌توان با تزریق سالین تنظیم کرد. در این روش وزن به میزان 25 تا 30 درصد کم می‌شود. در آمریکا میزان کاهش وزن کمتر بوده بنابراین مورد استقبال واقع نشد.
برداشتن چربی
از طریق عمل مکش و برش در پوست است. این روش تا حدودی دردناك بوده و احتمال عفونت، تغییر شكل نامطلوب پوست، ایجاد لخته‌های خون و اختلال كلیوی را به همراه دارد.
نكاتی در تنظیم رژیم غذایی
- تامین كننده نیازهای تغذیه ای افراد
- رعایت اصل تنوع
- تنظیم رژیم غذایی بر اساس گروه‌های غذایی
- تنظیم رژیم غذایی فردیی و مطابق عادات و ترجیحات غذایی
- گرسنگی را به حداقل برساند
- قابل اجرا باشد
- ایجاد رفتار‌های صحیح غذایی
نكاتی در تغییر و اصلاح رفتار
- انتخاب غذاهای كم چرب و كم شیرین
- غذا خوردن در یك مكان معین
- عدم فعالیت‌های دیگر نظیر تماشای تلویزیون یا مطالعه در هنگام غذا خوردن
- خوردن وعده‌های غذایی ومیان وعده در سر ساعت
- عدم حذف وعده غذایی
- آهسته غذا خوردن
- بین هر لقمه غذا قاشق و چنگال خود را زمین بگذارید
- كاملا سیر از سفره بلند نشوید
- پس از اتمام صرف غذا، فورا سفره را جمع نمایید تا سراغ غذا نروید
- هنگام غذا خوردن از مزه كردن غذا خودداری كنید
