زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر آزیتا حکمت دوست؛ متخصص تغذیه

زمانی که کل کولون، رکتوم و مقعد باید برداشته شود، ایلئوستومی یا باز شدن ایلئوم در دیواره شکم اتفاق می‌افتد. اگر فقط رکتوم و مقعد برداشته شود کولستومی راهی به کولون باز می‌کند.

فرم مدفوع خروجی از استوما بستگی به محل آن دارد. اگر استوما در ایلئوم باشد، مدفوع حاصل از آن مایع و اگر کولستومی باشد مدفوع حاصل از آن می تواند نرم و یا فرم دار باشد.

مدفوع حاصل اگر کولستومی سمت چپ کولون باشد سفت‌تر از سمت راست می‌باشد.

بوی بد نگرانی عمده بیماران ایلئوستومی یا کولستومی می‌باشد. هرچند مدفوع حاصل از ایلئوستومی بوی اسید ضعیفی دارد که چندان هم ناخوشایند نیست.

درمان‌های تغذیه‌ای

مدفوع بدبو به علت استئاتوره، جذب ناقص و یا تخمیر باکتریایی مواد غذایی ایجاد می شود. اسیدهای چرب کوتاه زنجیر، ترکیبات حاوی سولفور، آمونیاک، متان و سایر محصولات نهایی می‌تواند بو تولید کنند.

با توجه به این که هر فردی ممکن است فلور میکروبی، نوع و مقدار گاز متفاوتی داشته باشد، بنابراین بوی حاصل در اثر مصرف مواد غذایی گوناگون متفاوت خواهد بود.

غذاهایی که در کولستومی تولید بو می‌کنند شامل حبوبات، پیاز، سیر، کلم، تخم مرغ، ماهی، برخی داروها همچنین برخی مکمل‌های مولتی ویتامین مینرال می‌باشد.

بوی مقاوم ممکن است به علت عدم رعایت بهداشت استوما یا از عوارض ایلئوستومی بوده که اجازه رشد بیش از حد باکتری در ایلئوم را می‌دهد.

حجم نرمالی که از ایلئوم وارد کولون می‌شود، در یک دستگاه گوارش سالم 750 میلی لیتر تا 1/5 لیتر می‌باشد.

بعد از ایلئوستومی یا کولستومی طی یک الی دو هفته تطابق ایجاد شده و خروجی کاهش می‌یابد و مدفوع سفت‌تر می‌شود.

در بیمارانی که کولکتومی و برداشت ایلئوم را توام دارند، این تطابق کمتر رخ می‌دهد. بیماران مبتلا به ایلئوستومی به علت افزایش دفع نیاز بالاتری به آب و نمک دارند.

دریافت ناکافی آب منجر به کاهش حجم ادرار و مستعد شدن جهت تشکیل سنگ‌های کلیوی می‌شود.

یک رژیم نرمال میزان سدیم کافی تأمین می‌کند. بیماران باید آموزش داده شوند که حداقل یک لیتر بیشتر از مقدار دفعی از استومی آب بنوشند.

یک بیمار با ایلئوستومی نرمال عموماً دچار کمبود تغذیه‌ای نخواهد شد. جراحی بزرگی مانند ایلئوستومی نیازمند یک سری تغییرات رژیمی می‌باشد.

افرادی که ایلئوم ترمینال آنها برداشته می‌شود، نیازمند مکمل یاری ویتامین B12 یا تزریق وریدی آن هستند.

بیماران ایلئوستومی سطح پایین‌تر ویتامین C و فولات را به علت دریافت کمتر میوه و سبزیجات تازه خواهند داشت که نیازمند مکمل یاری خواهند بود.

از آنجایی که بعد از کولستومی تخلیه معده تسریع یافته و مواد غذایی به یک اندازه تخمیر نمی‌شوند، جذب مواد غذایی در صورتی که غذاها پخته شود و با خرد کردن میوه‌ها و سبزیجات به قطعات کوچکتر بهتر خواهد بود.

به طور کلی در بیماران استومی این 4 مشکل عمومیت دارد

1- عدم تعادل مایعات و الکترولیت‌ها: با برداشت کولون آب، سدیم و پتاسیم که به طور نرمال از کولون جذب می‌شوند، به هدر رفته و باید جایگزین شوند.

خصوصاً در آب و هوای گرم یا با انجام ورزش‌‌های طولانی از دست دهی آب بیشتر می‌شود که باید جایگزین شود. اکثر بیماران مایعات مصرفی را با هدف کاهش محتویات روده محدود می‌کنند.

باید به این افراد متذکر شد که مصرف آب زیاد باعث افزایش دفع مدفوع نخواهد شد و به وسیله کلیه‌‌ها دفع می شود نه روده.

2- انسداد مکانیکی: برای جلوگیری از این خطر باید به بیماران گوشزد کرد که غذای خود را به خوبی بجوند. از طرفی برخی غذاهای پرفیبر در طول روده بدون تغییر باقی می مانند (مانند ذرت، قارچ، گوشت‌‌های سفت، مغزها، میوه‌‌های خام مثل آناناس، اسفناج، نارگیل، پوست میوه‌‌ها و سبزیجات).

بنابراین ممکن است لازم باشد که مصرف این غذاها کم یا محدود شود.

3- ایجاد بو و تورم: برخی از بیماران ممکن است نگران وجود بوی نا مطبوع باشند و یا اینکه دچار تورم و درد شوند.

بنابراین محدود کردن برخی غذاهای بودار مفید خواهد بود (مانند کلم، بروکلی، پیاز، ذرت، فلفل سبز، لوبیا، مغزها، نوشیدنی‌‌های کربناته، شکلات، نارگیل، تخم مرغ، ماهی، ماکیان، نوشیدنی‌‌های الکلی، برخی پنیرها و...).

همچنین توصیه بیماران به ترک عاداتی که باعث بلع هوا می شود مانند جویدن آدامس و استفاده از نی مفید خواهد بود.

پیشنهاد شده که ماست، جعفری و آب زغال اخته باعث کاهش بو می شود.

4- حجم زیاد مدفوع: حجم زیاد مدفوع اغلب باعث ناراحتی بیمار می شود. برخی از غذاها باعث افزایش خروجی روده و برخی باعث کاهش آن می شوند.

افزایش دفع                    کاهش دفع

حبوبات                             سس سیب

بروکلی                              موز

اسفناج                             شیر جوشیده

آب آلو                                برنج

میوه و آب میوه‌‌های خام        کره بادام زمینی

شیرین بیان             

شراب قرمز            

آبجو   

تذکر این نکته به بیماران حائز اهمیت است که کاهش حجم مایعات دریافتی باعث کاهش حجم دفعی نمی شود بلکه آنها را دهیدراته می کند.

جراحی رکتوم

هدف از مراقبت تغذیه‌ای پس از جراحی رکتوم مثلاً در جراحی هموروئید حفظ ثبات دریافت غذایی به صورتی است که منجر به بهبود زخم‌‌ها و جلوگیری از عفونت زخم‌‌ها شود.

تکرر مدفوع با یک رژیم کم باقی مانده کاهش می یابد و مقدار مدفوع به 50 گرم در هر 6 روز می رسد.

یک رژیم کم فیبر از نظر اکثر مواد غذایی کفایت لازم را خواهد داشت در صورتی که حاوی روزانه 3 لیوان شیر و مقادیر کافی گوشت باشد (البته در رژیم کم باقی مانده علاوه بر فیبر، شیر نیز محدود می‌شود).

اما از نظر ویتامین A برای همه و آهن برای خانم‌‌ها کافی نیست. همچنین برای بیمارانی که نیاز بالایی به انرژی دارند ممکن است مقادیر کافی انرژی را تأمین نکند.

بنابراین در صورتی که رژیم کم فیبر برای طولانی مدت استفاده شود، نیاز به مکمل یاری ویتامین A و آهن می باشد. نوشیدنی‌‌های مکمل با انرژی بالا و عاری از فیبر نیز انرژی اضافه تأمین می کند.

پس از بهبودی زخم‌‌ها رژیم نرمال از سر گرفته شده و جهت جلوگیری از یبوست رژیم پرفیبر نیز ممکن است تجویز شود.