زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر احمدرضا درستی مطلق؛ متخصص تغذیه؛ رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور

الف) سرطان معده

رشد غیر طبیعی و بدخیم سلول‌های معده یا همان سرطان معده، بواسطه ایجاد انسداد معده و عدم اجازه عبور مواد غذایی، یا به دلیل اتلاف خون و ناراحتی و درد بسیاری كه برای فرد ایجاد می‌نماید موجب كاهش دریافت مواد غذایی و اتلاف آن و همچنین اتلاف پروتئین بدن فرد مبتلا گشته و در نتیجه نهایتا سبب ایجاد سوء تغذیه می‌كند.

درمان اغلب سرطان‌های معده در واقع برداشتن قسمتی از عضو به وسیله عمل جراحی است و به این ترتیب لازم است در حمایت‌های تغذیه‌ای به نبود بخشی و یا كل معده توجه كافی مبذول شود.

عوامل مرتبط با افزایش سرطان معده عبارت از عفونت مزمن H پیلوری، كشیدن سیگار، مصرف زیاد الكل، چاقی، دریافت كم فیبر غذایی، خوردن زیاد غذاهای شور و نمك سود شده و دریافت ناكافی ریز مغذی‌ها می‌باشند. از آنجایی كه علائم به آهستگی ظهور می‌كنند و رشد تومور سریع می‌باشد، اغلب سرطان‌های معده جهت درمان و معالجه مناسب دیر تشخیص داده می‌شوند.

كاهش اشتها و نیرو و وزن معمولا قبل از سایر علائم ظاهر می‌شود. در بعضی موارد آشیلیاگاستریكا (عدم ترشح اسید هیدروكلریك و آنزیم پپسین معدی) یا آكلرهیدری (كمبود اسید كلریدریك) ممكن است سال‌‌ها قبل از شروع سرطان معده وجود داشته باشد.عفونت H پیلوری در مناطق در حال توسعه كه شیوع سرطان معده در آنها هم بالا است، عمومیت بیشتری دارد.

كمك تغذیه به درمان سرطان معده

برنامه غذایی برای سرطان معده به محل سرطان، طبیعت یا نوع اختلال عملكردی و مرحله بیماری بستگی دارد. یكی از روش‌های درمانی در این مورد برداشت معده با جراحی است كه به دنبال آن احتمالا بعضی بیماران دچار مشكلات یا ناراحتی‌های تغذیه درمانی بعد از جراحی می‌گردند.

بیمار دچار سرطان پیشرفته و غیر قابل جراحی باید تحت یك رژیم تسكین دهنده و آرام بخش قرار گیرد.

در مراحل اولیه بیماری تقریبا همیشه بی‌اشتهایی وجود دارد و در این رابطه باید غذاهای مورد علاقه بیمار را در اختیار وی قرار داد. مگر اینكه قطعا برای او ضرر داشته باشد و باید تا جایی كه امكان دارد بیمار در راحتی و آسایش قرار گیرد. در مراحل آخر، بیمار فقط قادر به تحمل یك رژیم مایع است و یا امكان دارد تحت تغذیه وریدی قرار گیرد.

در كنار روش‌های درمانی مثل جراحی، اشعه درمانی یا شیمی درمانی، حمایت تغذیه‌ای برای بیمار باید به موازات تهاجم و پیشرفت‌ بیماری صورت گیرد.

ب) جراحی معده

امروزه به علت وجود معالجات پزشكی دیگری كه عموما حتی موثرتر نیز هستند، جراحی بخشی از معده و یا برداشت كل معده (گاستركتومی) به دنبال زخم‌های معده، كمتر انجام می‌شود. گاستركتومی بخشی یا كل معده، در شرایطی كه بیمار قادر به تحمل برنامه‌های دیگر درمانی نباشد انجام می‌شود؛ این شرایط عبارتند از زمانی كه زخم معده وضعیت وخیمی به علت خونریزی، سوراخ شدگی، عدم التیام زخم، سرطان و انسداد دارد.

غیر فعال كردن عصب واگ و همچنین تحریك اعصاب كلینرژیك، سلول‌های حاشیه‌ای را ضعیف كرده و سبب كاهش پاسخ سلولی به محرك‌هایی مانند گاسترین می‌شود.

واگوتومی (برداشت بخشی از عصب واگ) سلول حاشیه‌ای معده فقط بر ترشح بخشی از اسید معده اثر می‌كند. در این حال، از آنجایی كه آنتروم و پیلور هنوز توسط باقیمانده واگ عصب دهی می‌شوند، تخلیه معده می‌تواند به طور طبیعی ادامه یابد.

كمك تغذیه به درمان بعد از جراحی معده

بعد از اغلب جراحی‌های معده، خوردن غذا و مایعات تا زمانی كه دستگاه گوارش عملكرد طبیعی خود را به دست آورد، باید به تعویق بیفتد. وقتی عملكرد آن به وضعیت طبیعی بازگشت، ابتدا با نوشیدن مایعات شروع می‌شود و سپس همگام با پیشرفت بهبودی و میزان تحمل بیمار، بسته به حجم و قوام مواد غذایی، مصرف غذاهای جامد برای او تجویز می‌گردد.

چنانچه بعد از جراحی مدت زمان طولانی‌تری برای بهبودی نیاز باشد، تغذیه بیمار از طریق لوله و اغلب به روش ژژونوستومی (گشاد كردن ژژنوم یعنی ابتدای روده كوچك) انجام می‌شود. استفاده از روش تغذیه پیرا روده‌ای (TPN) كامل، معمولا برای آن دسته از بیماران كه عوارض پس از جراحی سبب به تعویض افتادن تغذیه روده‌ای (با لوله) در آنها می‌گردد، قابل توصیه است.

وعده‌های غذایی كوچك و یا میان وعده‌های با تكرر زیاد معمولا بهتر از وعده‌های بزرگ و حجیم تحمل می‌شوند. بسیاری از رژیم‌های مایع كامل حاوی قند و لاكتوز زیادی هستند كه باید آنها را با مایعات كم لاكتوز و ایزوتونیك جایگزین كرد.بعد از گاستروكتومی ضعف و كمبود تغذیه‌ای در بیماران اتفاق می‌افتد. بعضی بیماران به سختی به وزن طبیعی قبل از جراحی برمی‌گردند و دلایل این امر عبارتند از:

1) بی‌اشتهایی یا سندرم دامپینگ كه منجر به كاهش دریافت غذا می‌شود.

2) سوء جذب غذای خورده شده. بیمارانی كه تحت جراحی‌های گاستروكتومی كامل یا تقریبا كامل قرار گرفته‌اند، خوردن حجم زیاد غذا برایشان مشكل آفرین است؛ این گونه افراد ممكن است نیازمند تغییر غذای خود و خوردن وعده‌های كوچك و با تكرر بیشتر باشند.