د کتر سید مهد ی میرغضنفری؛ پزشک، دکتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، دکتر راحله حسنی؛ دکترای تخصصی سیستماتیک گیاهی، پژوهشگرطب سنتی ایرانی
صرع در لغت به معنی سقوط و افتادن است. حواس و حرکت بدن فرد در صرع دچار اختلال می شود، ناگهان می افتد، نه چیزی متوجه می شود، نه چیزی حس می کند و حتی نمی تواند حرکتی داشته باشد.
برای صرع در طب سنتی علت‌های مختلفی ذکرشده است؛ یکی از علت‌های آن امتلاء به معنی انباشته شدن مواد زائد در بدن ذکرشده است.
یکی دیگر از علت ها انقباض مغز می باشد (بعضی مفاهیم در طب سنتی وجود دارند که به‌تدریج در طب جدید آشکار می‌شوند مانند حرکت، انقباض و انبساط مغز، عروق، بطن ها و مجاری داخل مغز).
علت سوم ناشی از خشکی است که به‌ندرت اتفاق می افتد.
انباشته شدن مواد زائد در مغز
همان‌طور که بیان شد صرع ممکن است به دلیل انباشته شدن مواد زائد رخ دهد که این انباشتن می تواند در مغز یا درجایی دیگری از بدن اتفاق افتد.
اگر مواد زائد در خود مغز انباشته شوند، مجاری داخل مغز دچار انقباض، گرفتگی و انسدادهای نسبی می شود و درنهایت می تواند صرع ایجاد کند.
هنگامی‌که انباشتن مواد زائد درجایی دیگر از بدن اتفاق افتد (بیماری های مشارکتی)، بخاراتی تولید می شود که به مغز رسیده و آن را منقبض می کند؛ ممکن است در عضلات تجمع پیدا کند و حالت گرفتگی عضلانی ایجاد کند.
در فردی ممکن است زیرپوست تجمع یابد و تولید لیپوم و توده‌های زیرپوستی کند. تجمع مواد زائد در رحم و تخمدان ایجاد فیبروم و کیست می کند. کبد چرب ناشی از تجمع مواد زائد در کبد است. یکی از عوارض تجمع مواد زائد در مغز صرع است.
دلایل انباشتگی مواد زائد بدن
امتلاء زمانی اتفاق می افتد که تناسبی بین ورود مواد به بدن، مصرف و خروج آن وجود نداشته باشد و معمولاً در مواردی مانند پرخوری، درهم خوری، کم فعالیتی، عدم ورزش و یبوست اتفاق می افتد. مانند اتاقی که مرتب اجناسی وارد آن شود و چیزی از آن خارج نشود.
پس از گذشت مدت‌زمانی این اتاق پر می شود. بدن هم مانند آن اتاق است.
بایستی به‌اندازه خورد، قبل از سیر شدن کامل از غذا خوردن دست کشید و غذا را خوب جوید.
مزاج‌های مستعد به صرع
امتلاء می تواند برای همه اخلاط اتفاق افتد اما شایع‌ترین اخلاطی که ایجاد صرع می کنند بلغم و سودا (اخلاط سرد) هستند.
چون مغز هم سرد است استعداد تجمع این اخلاط در مغز مقداری بیشتر است.
بین مردم معروف است که هرکسی که صرع دارد گرمی بخورد و از سردیجات پرهیز کند.
این مطلب تا حدی درست است اما مطلقاً درست نیست.
دلایل صرع در کودکان
به‌طور کل صرع در بچه ها بیشتر مشاهده می شود.
می توان این‌گونه توجیه کرد که رطوبت در بدن کودکان بیشتر است، ساعات زیادی در روز خواب هستند که خود باعث افزایش رطوبت بدن می شود.
در دوره بارداری جنین چندین ماه در یک محیط رطوبتی قرار دارد و پس از به دنیا آمدن این رطوبت راه به همراه دارد.
حال اگر مادر در غذا خوردن تدابیر مربوطه را رعایت نکند، رطوبت زائد می تواند از طریق شیر به بچه برسد.
تکان دادن بچه ها در گهواره به پاک‌سازی بدن از مواد زائد کمک می کند.
گاهی اوقات در کودکان تب باعث ایجاد صرع می شود؛ رخ دادن تب در بچه ها، مخصوصاً با مزاج خشک که وزن کمی دارند، لاغرند، معمولاً وزن تولدشان کم است و خشکی مزاج و مغز دارند، باعث بالا رفتن حرارت بدن می شود، رطوبت‌ها از بین می برد و باعث افزایش حساسیت مغز می شود.
این بچه ها معمولاً به‌راحتی نمی خوابند، شلوغ می کنند، گریه می کنند، خوب غذا نمی خورند و بعد از تب حالت صرع و تشنج در آن‌ها ایجاد می شود.
باید توجه کرد که همه صرع ها ناشی از گرمی یا سردی نیست که این خود باعث انتخاب روش درمانی متفاوتی می شود.
مادر هم باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کند و مصرف گرمی جات و عوامل محرک را به حداقل برساند.
علائم و نشانه‌های ظاهری صرع
صرع چهره های مختلفی دارد؛ یک نفر دچار صرع می شود و چشمش ثابت می ماند، فردی تکان نمی خورد، فردی دیگر خروج کف از دهان هم دارد، فردی قبل از صرع دچار علائم هشداردهنده مانند اختلالات بویایی می شود و بزاق، مخاط بینی و اشک چشم به مقدار زیاد ترشح می شود.
مراحل درمان صرع
مانند درمان بسیاری از بیماری ها در طب سنتی، برای درمان صرع نیز سه مرحله وجود دارد: اولین قدم همیشه پرهیز است.
دومین مرحله نٌضج به معنی پختگی و به تمامیت رسیدن مواد داخل بدن و قابل‌مصرف و مرحله آخر دفع شدن آن از بدن است.
به‌عنوان‌مثال سیبی نرسیده، سیبی است که نضج پیدا نکرده است.
سیب بعد از رسیدن دچار پختگی شده و آماده مصرف می شود.
در بدن مواد نضج نیافته وجود دارد مانند رطوبت های ژله مانند و پف آلودگی ها که قابلیت مصرف و دفع ندارند و بایستی به بدن فرصت پختن این مواد را داد.
چنانچه این مواد در بدن تجمع پیدا کنند، چاقی، پف آلودگی، خماری، حافظه کم، کابوس، صرع و غیره می تواند ایجاد شود.
صرع در افراد باهوش و حساس
گاهی صرع به دلیل حساس بودن مغز انسان اتفاق می افتد. بعضی افراد اصطلاحاً ذکاءالحس (خیلی باذکاوت، نکته‌سنج، بسیار دقیق و ظریف) هستند.
این اتفاق بیشتر برای کسانی می افتد که مغزهای رو به خشک دارند (گرم و خشک یا گاهی سرد و خشک). به‌عنوان‌مثال این افراد به صدای دزدگیر ماشین که در چند کوچه آن‌طرف‌تر به صدا درمی‌آید حساس هستند، یا با صدای بال زدن مگس از خواب می‌پرند، همه‌جا باید ساکت باشد تا به خواب روند، بوها را خیلی خوب و دقیق متوجه می شوند (بوی غذایی که در حال ته گرفتن است را به‌سرعت متوجه می شوند، به عطرها حساسند و غیره).
چنین افرادی که مغزی حساس و تحریک‌پذیر دارند، می توانند مستعد صرع هم باشند. برای درمان این افراد، بایستی حساسیت این افراد کم شود.
مرحله اول درمان پرهیز از کم خوابی، بی خوابی، فیلم های محرک، بوهای تند، نورهای تند و افزایش خواب است.
در مرحله بعدی بایستی مصرف غذاهایی به آن‌ها توصیه شود که اصطلاحاً لعاب دار و رو به خنک هستند و ماندگاری بالا در مغز دارند مانند سیرابی و شیردان، پاچه گوسفند و لعاب جو.
کاهش حملات صرع در مزاج سرد
اسهال ایجاد کردن یکی از راه های دفع مواد زائد تجمع پیداکرده در بدن است که با موادی از قبیل دم نوش ها و عرقیجات مانند: اسطوخودوس، بادرنجبویه، بابونه، آویشن می تواند انجام شود.
یبوست در صورت وجود بایستی درمان شود.
یکی از روش های درمان یبوست در قدیم و امروز تنقیه است که بایستی توسط پزشک متخصص انجام شود.
برای این کار، داروهای گیاهی مثل اسطوخودوس و بابونه یا عصاره های آن ها را در آب ولرم ریخته و از طریق مقعد وارد روده می‌کنند.
این پاک‌سازی به دفع مواد زائد بدن کمک می کند.
در واقع وقتی این مواد زائد از کل بدن دفع می شوند، میزان آن در مغز هم کم می شود.
عطسه کردن با تکان هایی که در سر ایجاد می کند باعث دفع مواد زائد تجمع پیداکرده در سر می شود.
چکاندن روغن بابونه در بینی، گرم نگه‌داشتن سر، گاهی آفتاب گرفتن در فصل های سرد، نخوابیدن در اتاق سرد و جای سرد یا در سایه برای فردی با مزاج سرد و مخصوصاً در فصل سرد می تواند به افرادی که دچار حمله صرع می‌شوند کمک کند.
جالب است که این افراد در فصل های سرد و همین طور در شب حملاتشان بیشتر می‌شود.
ورزش برای این افراد نسبت به غذا در اولویت قرار دارد.
در واقع ورزش گرمی بدن را افزایش می دهد و رطوبت های زائد بدن را دفع می کند.
ماساژ، دلک و غمز که همان ماساژ های قدیمی هستند به دفع رطوبت ها و سردی ها کمک می کنند و باعث کاهش حملات صرع و شدت آن می شوند.
کاهش حملات صرع در مزاج‌های گرم
اخلاط گرم هم می توانند در بدن تجمع پیدا کنند و ایجاد صرع کنند که البته با احتمال کمتر صورت می گیرد.
گرمی صرع را در افراد با غلبه خلط خون تحریک می کند.
حال موقعیتی را در نظر بگیرید که این فرد شب آب‌گوشت (غذای سنگین) خورده، فشارش بالا رفته و تجمع خلط خون پیداکرده است.
گاهی اوقات این افراد دچار صرع می شوند که ناشی از افزایش خلط دم می باشد.
راه‌حل آن مثل همیشه در درجه اول پرهیز است؛ مصرف غذاهای سنگین، چرب، گوشت قرمز، روغن ها و برنج زیاد باید محدود شود.
یکی از غذاهایی که به این افراد توصیه می شود آشی است که بیشتر آن سبزی و مقداری لپه است.
کلاً مقدار غذای مصرفی در این افراد بایستی کم شود و از مایعات و سالادجات بیشتر استفاده کنند.
راه‌حل بعدی پاک‌سازی بدن می باشد که برای مواد زائد مختلف متفاوت می باشد. به‌عنوان‌مثال در مورد سودا پاک‌سازی با مصلح و ملین انجام می شود.
بهترین راه دفع خلط خون و دم خون‌گیری از بدن است که به روش های مختلف (مانند حجامت کردن و فصد کردن) در قدیم صورت می گرفته است.
امروزه این روش ها بایستی با تجویز پزشک متبحر انجام گیرد.
اگر این روش ها به‌جا و درست انجام شوند، به‌عنوان‌مثال با یک مرحله فصد، فرد تا مدت ها حمله ای ندارد و حالش خوب است.
البته لازم به ذکر است که خون‌گیری به‌تنهایی کافی نیست و حتماً تغییر سبک زندگی و پرهیز باید لحاظ شود.
در صورت وجود یبوست این افراد بایستی مسهل های رو به خنک مثل آلوبخارا و تمر هندی های تازه و ملس استفاده کنند.
مصرف روغن های خوراکی مثل روغن‌زیتون نیز مفید می باشد.
بیشتر بخوانید:
اطلاعات دارویی برای افراد مبتلا به صرع
