زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر پروین پورصالحیان؛ متخصص مغز و اعصاب

نسل جدید داروهای ضد صرع اغلب در درمان صرع‌‌های مقاوم به درمان استفاده می‌‌شوند. 

در 70 درصد موارد، حمله‌‌های صرع با یک دارو به طور کامل کنترل می‌‌شود، در 10 درصد موارد شدت و فرکانس حمله‌‌ها، کاهش می‌‌یابد اما در 20 درصد باقیمانده، با وجود درمان‌‌های مناسب دارویی، حمله‌‌های غیر قابل کنترل و مقاوم باقی می‌مانند.    

بهتر است پزشک زمان تجویز داروهای ضد صرع، به بیمار در مورد طولانی بودن دورۀ درمان توضیح دهد. در اغلب موارد در صورتی که بیمار به مدت چند سال هیچ حملۀ تشنجی نداشته باشد، پزشک تصمیم به کاهش تدریجی دارو و در نهایت قطع آن خواهد گرفت. 

رعایت نكات كاربردی

 از نام داروی خود، نام تجاری یا کارخانۀ تولید کننده، مقدار تجویز شده و عوارض جانبی آن مطلع باشید. 

 حتی الامکان از یک نوع دارو با نام تجاری و کارخانۀ تولید کننده مشخص استفاده کنید و از تغییر آن بپرهیزید. زیرا مصرف محصول جدید دارویی می‌‌تواند باعث بر هم خوردن کنترل دقیق تشنج شما و یا بروز عوارض جانبی جدیدی شود. 

 مصرف داروی ضد تشنج با مایعات و یا غذا می‌‌تواند از احتمال بروز سوء‌‌هاضمه و سوزش قسمتی از دستگاه گوارش جلوگیری کند. 

 هرگز داروی خود را به دیگران پیشنهاد ندهید و از داروی دیگران استفاده نکنید.داروی شما با توجه به نوع تشنجی که دارید تجویز شده است و ممکن است بر روی تشنج دیگران مؤثر نباشد و حتی آن را تشدید کند. 

 اسهال و استفراغ می‌‌تواند میزان داروی مورد نیاز را در جریان خون شما تغییر دهد. در صورتی که ظرف 15 دقیقه از مصرف داروی خود دچار استفراغ شدید، دوز مجددی مصرف کنید. 

 هر زمان به یاد آوردید دوز دارویی را مصرف نکرده‌اید، در اولین فرصت ممکن آن دوز را استفاده کنید. 

 برای سهولت یادآوری مصرف دوزهای دارویی، سعی کنید آنها را با فعالیت‌‌های روزمرۀ زندگی خود منطبق کنید. مثلاً مصرف دارو با شام یا قبل از خواب شبانه. 

 برخی افراد استفاده از جعبه‌‌های دارویی مخصوص را جهت به یاد آوردن دوزهای دارویی ترجیح می‌‌دهند. 

 داروهای خود را در یک محل سرد و خشک و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. 

سرانجام در صورتی که داروها در جلوگیری از وقوع تشنج‌‌ها ناکار آمد باشند، سایر روش‌‌های درمان ممکن است به کار گرفته شوند، شامل جراحی، یک رژیم غذایی ویژه یا تحریک عصب واگ(VNS).

در صورت بروز عوارض پوستی فوری با پزشکتان تماس بگیرید.

عوامل موثر در انتخاب داروها

 اغلب داروهای ضد تشنج از راه دهان و به صورت قرص، کپسول یا شربت مصرف می‌‌شوند. بیماران نیز به این داروها به شیوه‌‌های مختلف واکنش نشان می‌‌دهند. 

برخی دچار عوارض جانبی ناشی از دارو می‌‌شوند اما همۀ بیماران ممکن است این عوارض را تجربه نکنند. دارو در بدن برخی بیماران آهسته تر و در برخی تندتر از حد مورد انتظار متابولیزه می‌‌شود. تشنج برخی افراد به خوبی به داروی خاصی پاسخ می‌‌دهد در حالی که تشنج‌‌ها در گروهی دیگر با وجود مصرف همان دارو ادامه خواهند یافت. 

با توجه به پاسخ دهی متفاوت افراد به داروهای مختلف، ممکن است یافتن بهترین دارو و نیز مقدار مؤثر آن دارو برای هر فرد مبتلا به صرع نیاز به زمان کافی داشته باشد. 

 انتخاب دارو: انتخاب دارو بستگی به عوامل مختلفی از جمله سن بیمار، نوع تشنج، تداخل دارویی، سهولت مصرف دارو و عوارض دارویی دارد. 

 سن بیمار: بعضی از داروهای ضد صرع، در دوره‌‌های سنی مختلف، عوارض متفاوت و خاصی را نشان می‌‌دهند. مثلاً داروی سدیم والپروات ممکن است در دورۀ نوزادی و شیر خوارگی عارضۀ کبدی بیشتری نسبت به دورۀ جوانی و میانسالی دارد. 

نوع تشنج: هر کدام از داروهای ضد صرع بر روی نوع خاصی از صرع مؤثرتر هستند. مثلاً داروی اتوسوکسیماید، بر روی حمله‌‌های ابسانس، تأثیر بهتری نسبت به حمله‌‌های صرع منتشر خواهد داشت. 

 تداخل دارویی: گاه پزشک برای کنترل صرع مجبور به تجویز دو یا چند داروی ضد صرع به صورت همزمان است. در این موارد انواع خاصی از داروها می‌‌توانند اثر جانبی یکدیگر را تشدید کنند که در این صورت، برای کاهش این مشکل، بهتر است داروهایی انتخاب شوند که تداخل کمتری با هم دارند. 

  سهولت مصرف دارو: در درمان فرد مبتلا به صرع، وقتی دو دارو به یک نسبت در کنترل حمله‌‌ها مؤثرند، دارویی انتخاب می‌‌شود که نحوۀ مصرف آن آسانتر باشد. مثلاً پزشک به جای تجویز یک دارو با دستور مصرف سه بار در روز، دارویی دیگر با دستور یک یا دو وعده در روز را پیشنهاد کند.  

 عوارض دارویی: با اینکه داروهای ضد تشنج می‌‌توانند عوارض گوارشی، پوست و مو، اختلال کبدی، کلیوی، خونی، جنسی، متابولیسمی(مانند متابولیسم کلسیم)، اختلال در رشد لثه و تغییر اشتها، عوارض مربوط به دستگاه سیستم عصبی (گیجی، خواب آلودگی، اختلال تعادل و اختلال شناختی) را ایجاد کنند، بسیاری از افردی که به صورت طولانی مدت از این داروها استفاده می‌‌کنند هر گز دچار عارضۀ جانبی نامطلوبی نمی شوند.  

اطلاعات داروهای پایۀ ضد صرع

 (سدیم والپروات، فنوباربیتال، فنی توئین، کاربامازپین) 

 موارد مصرف:  والپروئیک اسید به عنوان داروی اصلی و کمکی در درمان صرع ابسانس، complex partial، تونیک‌-‌كلونیک و میوکلونیک مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.اسید والپروئیک از معدود داروهای ضد صرع است که تقریباً در درمان تمامی انواع صرع کاربرد دارد و طیف درمان آن گسترده است. 

مقدار مصرف : در اطفال و بزرگسالان با نظر پزشک معالج تعیین می‌‌شود.  

عوارض و مسمومیت: عوارض آن بی اشتهایی، تهوع و سوء‌‌هاضمه است که با افزایش تدریجی دوز دارو و نیز در صورتی که مصرف دارو با غذا همراه شود،کاهش می‌یابند. 

فنی توئین

موارد مصرف:  فنی‌توئین به عنوان داروی خط اول و کمکی در درمان تشنج‌‌های تونیک –کلونیک و complex partial کاربرد دارد. این دارو در درمان تشنج‌‌هایی که به نوع تونیک –کلونیک ژنرالیزه تبدیل می‌شوند نیز مصرف می‌شود. نوع تزریقی فنی توئین در درمان صرع پایدار استفاده می‌شود. 

مقدار مصرف : در اطفال و بزرگسالان با نظر پزشک معالج تعیین می‌‌شود.

عوارض جانبی:  شایعترین عارضۀ این دارو تحریک گوارشی است که در صورت مصرف دارو همراه با غذا می‌‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. میزان خواب آلودگی، متعاقب مصرف فنی توئین مانند کاربامازپین خفیف و کمتر از بسیاری دیگر از داروهای ضد صرع است ومسمومیت جدی با آن نیز نادر است. 

عوارض وابسته به دوز عبارتند از: اختلال در تعادل، اختلال در تکلم، خواب آلودگی و حرکات غیر ارادی و سریع کرۀ چشم. 

کاربامازپین

موارد مصرف:   کاربامازپین یک نوع داروی ضد تشنج است که جزو داروهای خط اول در درمان تشنج‌‌های تونیک کلونیک و Complex partial است که نسبت به فنی توئین در درمان این نوع تشنج برتری‌‌هایی دارد. این دارو علاوه بر درمان تشنج در درمان نوعی اختلال روانی و همچنین در موارد خاص به عنوان داروی ضد درد استفاده می‌شود. 

مقدار مصرف : مقدار مصرف روزانه بنا بر نظر پزشک معالج تعیین می‌‌شود.  

عوارض جانبی:  تحریک گوارشی (معده) از عوارض مهم این دارو است که به همین دلیل برای کاهش این عارضه، دارو باید بعد از غذا مصرف شود. 

 مهمترین عوارض مسمومیت (وابسته به دوز): دوبینی و تاری دید،گیجی، خواب آلودگی، عدم تعادل و سردرد. 

 عوارض ناشی از غلظت بالای دارو در خون: لرزش، افسردگی، مشکلات روانی و...... 

 عوارض ایدیوسنکراتیک (عوارضی که به طور معمول انتظار آن را نداریم و به طور غیر قابل پیش بینی و به ندرت در بعضی افراد اتفاق می‌افتد): ضایعات پوستی، کم خونی که می‌تواند شامل یک یا چند نوع سلول خونی یا تمام رده‌‌های سلولی باشد، سندرم افزایش حساسیت (درماتیت ،ائوزینوفیلی، لنفادنوپاتی وبزرگی طحال) زردی (انسدادی یا ناشی از اختلال سلول‌‌های کبدی) 

فنوباربیتال

موارد مصرف:    این دارو به عنوان یک داروی خط اول و کمکی در درمان تشنج‌‌های تونیک –کلونیک و پارشیل به کار برده می‌شود. نوع تزریقی این دارو در موارد صرع پایدار (status) کاربرد دارد. دوز شروع آن می‌تواند به صورت خوراکی یا تزریق وریدی تجویز شود. این دارو به نسبت داروی ارزانی است و برای بسیاری از بیماران بزرگسال به صورت یکبار در روز تجویز می‌شود. اما فنوباربیتال در مقایسه با فنی توئین و کاربامازپین در درمان تشنج‌‌های موضعی (partial) اثر کمتری دارد. 

مقدار مصرف : مقدار مصرف روزانه بنا بر نظر پزشک معالج تعیین خواهد شد.   

مسمومیت و عوارض جانبی:    عبارت است از خواب آلودگی، تحریک پذیری، پرتحرکی (در کودکان)، کندی تفکر، اختلال تعادل. 

ضایعات پوستی در برخی از افراد متعاقب مصرف ایجاد می‌شودکه قابل پیش بینی نیست یعنی در افراد مختلف متفاوت است. اختلالات خونی به صورت کم خونی (به علت اختلال در ساخت گلبول‌‌های قرمز)، اختلال ایمنی و مشکلات کبدی از عوارض نادر فنوباربیتال است.

در مصرف طولانی مدت دارو، ممکن است کمبود ویتامین K و D و اسید فولیک اتفاق بیفتد. اما در نهایت مسمومیت جدی با فنوباربیتال نادر است.