دكتر محمود خدادوست؛ دانشجوی دانشكده طب سنتی
در بیانیه طب سنتی سازمان جهانی بهداشت (سال 1978) طب سنتی این گونه تعریف شده است:
«مجموعه علوم نظری و عملی كه در تشخیص طبی، پیشگیری و درمان بیماری‌های جسمی، ذهنی یا ناهنجاری‌های اجتماعی به كار می‌رود و به صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است.»
در سال 2000 میلادی با تجدید نظر، طب سنتی را این گونه تعریف نموده‌اند:
«طب سنتی واژه‌ای است كه به سیستم‌های طب سنتی مانند طب سنتی چین، آیروودای هند، طب یونانی، طب عربی و همچنین به انواع مختلف طب بومی اطلاق می‌شود.»
درمان‌های طب سنتی شامل دارو‌درمانی (استفاده از گیاهان دارویی، اجزاء حیوانی و معدنی)، روش‌های غیر دارویی (مانند طب سوزنی، ماساژ، درمان‌های روحی روانی) و در مجموع شامل كلیه اقدامات بهداشتی، رویكردها، اطلاعات و باورهایی می‌باشد كه به اشكال مختلف دارویی و غیر دارویی، برای حفظ سلامتی، درمان، تشخیص و پیشگیری از بیماری‌ها به كار می‌روند.
در صورتی كه این اعمال جزئی از سنت یك كشور یا در بطن سیستم خدمات پزشكی رسمی آن كشور نباشند واژه‌های مكمل، جایگزین، غیرمتعارف یا موازی به كار می‌رود.
سازمان جهانی بهداشت با چهار هدف عمده زیر راهبردی تدوین نمود كه براساس آن كشورهای جهان توجه علمی‌تر و كاربردی‌تری به طب سنتی بكنند.
1- ادغام مناسب طب سنتی با سیستم بهداشتی درمانی كشورها با توسعه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های لازم.
2- تعیین و تضمین ایمنی، كارآیی و كیفیت طب سنتی، فرآورده‌ها و روش‌های درمانی آن.
3- افزایش دسترسی و ارائه خدمات طب سنتی با توجه به مردم كم‌درآمد.
4- ترویج استفاده منطقی و حفظ و صیانت از آثار و منابع طب سنتی.
محققان سازمان WHO در مورد تنوع طب سنتی و اعتبار آن می‌گویند:
«روش‌های طب سنتی از كشوری به كشور دیگر و از فرهنگی به فرهنگ دیگر، به دلیل اختلافات فرهنگی، تاریخی، گرایشات فردی و فلسفی، متفاوت است. تاریخچه طولانی استفاده از طب سنتی ( شامل تجربیاتی كه نسل به نسل انتقال یافته‌اند) نوعی تایید بر مورد اطمینان بودن و اثربخشی طب سنتی است؛ اگرچه بررسی‌های علمی برای تامین شواهد بیشتر لازم می باشد.»
پیشینه طب سنتی
طب سنتی ایران یك مكتب كامل، پویا، علمی و با مبانی فكری آزموده‌شده است كه جهان هستی را آفریده خالق دانا و حكیم براساس نظام احسن می‌نگرد و پزشك را به خاطر احاطه و تسلطی كه قبل از پزشكی باید به علوم مختلف داشته باشد تا درك صحیحی از جهان هستی پیدا كند، حكیم نامیده است.
واژه پزشكی یك واژه دیرینه ایرانی است كه طی تحولاتی هشت هزار ساله دگرگون شده است. ریشه این واژه در اوستا «بئشه زه» می‌باشد كه به معنی «آسیب‌زدا»و «بئشه زو» به معنی «آسیب‌زدایی» است. نخستین پزشك آریایی «ترتیا» یا «اترت» نام داشته كه به منزله «اسكلپسیوس» در یونان یا «آسكولاپیوس» در روم می‌باشد.
در میان ایرانیان «ترتیا» نخستین كسی بود كه در جراحی دست داشته و از خواص دارویی گیاهان مختلف آگاه بوده است و خودش عصاره آن‌ها را استخراج می‌نموده است. مكتب مزدسینا بیش از 6500 سال قبل از میلاد مسیح (ع) به رهبری زردتشت در شمال باختری ایران (آذربایجان) بنیاد نهاده شد.
پایه این مكتب بر «بهی بخشی» بود. مردم پیش از آن منشاء بیماری‌ها را حلول ارواح خبیثه در بدن انسان و خشم و قهر خداوندان می‌دانستند؛ در حالی كه پیشوای این مكتب خرافات را در هم شكست و گفت منشاء بیماری‌ها عدم رعایت بهداشت، پلیدی و كردارهای زشت است و اساس درمان را كه در زمان‌های پیشین ارضای خاطر خشمگین خدایان با فدیه‌های خونین بود، درهم ریخت و مبارزه با بیماری را در مرحله اول به وسیله گیاهان دارویی، در مرحله دوم با عمل جراحی و در مرحله سوم با تلقین كلام مقدس و دعا توصیه نمود...
برای خواندن بخش دوم -مروری بر طب سنتی ايران- اینجا کلیک کنید.
