دكتر امیرهوشنگ احسانی؛ متخصص پوست و مو و زیبایی، دانشیار گروه پوست دانشگاه علوم پزشكی تهران
ویژگی‌های ضد آفتاب مناسب
ضد آفتاب باید در برابر نور خورشید دچار تغییر شیمیایی نشود هر دو نوع اشعه ماوراء بنفش B,A را مهار كند. ایجاد حساسیت و آلرژی روی پوست نكند. اثرات دارویی جانبی در بدن نداشته باشد و در برابر شستشو و تعریق مقاوم باشد. احساس خوبی در مصرف كننده ایجاد نماید. امواج ماوراءبنفش B با طول موج (290-320 ) توسط سلول‌های اپیدرم (لایه سطحی پوست) جذب بیشتری دارند و در همین لایه به پوست آسیب می‌رسانند.
در صورتی كه امواج ماوراءبنفش A طول موج بلندتری دارند (320-400) و عمیق‌تر در پوست نفوذ می‌كنند و علاوه بر سلول‌های سطحی (كراتینوسیت اپیدرم)، سلول‌های عمقی‌تر (فیبروبلاست‌های درم) را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. همچنین امواج A می‌توانند از شیشه عبور كنند و لذا محافظت در برابر آنها، حتی در داخل منزل و اتومبیل هم اهمیت پیدا می‌كند. اولین تركیبات ضد آفتاب به تنها می‌توانستند مانع از نفوذ امواج B می‌شوند. اكنون تركیباتی به بازار عرضه شده كه امواج B,A نیز مادون قرمز را مهار می‌كنند و كیفیت بسیار مطلوب‌تری دارند.
عیار حفاظتی ضد آفتاب‌ها
میزان حفاظت ضد آفتاب‌ها SPF یا Proteet Futo نامیده می‌شوند. هر چه SPF یك ضد آفتاب بیشتر باشد در برابر اشعه ماوراءبنفش نور آفتاب محافظت بیشتری را ایجاد می‌كند. SPF مناسب برای هر فرد، وابسته به نوع و میزان تماس با نور خورشید می‌‌باشد. برای تخمین اینكه از چه ضد آفتابی استفاده كنید باید نوع پوست خود را معین نمایید.
حساس نوع 1: همیشه می‌سوزند و هرگز برنزه نمی‌شوند.
حساس نوع 2: بیشتر اوقات می‌سوزند و كمی برنزه می‌شوند.
معمولی نوع 3 : بعضی اوقات می‌سوزند و تدریجاً برنزه می‌شوند.
معمولی نوع 4: بطور خفیف می‌سوزند و بخوبی برنزه می‌شوند.
غیر حساس نوع 5: بندرت می‌سوزند و شدیداً برنزه می‌شوند.
غیر حساس نوع 6 : هرگز نمی‌سوزند، عمیقاً برزنده می‌شوند.
استفاده از ضد آفتاب باید از سنین كودكی آغاز شود.
در روزهای ابری از ضد آفتاب باید استفاده شود.
باید ضد آفتاب 20 دقیقه قبل از در معرض آفتاب قرار گرفتن استفاده شود.
در كنار مصرف ضد آفتاب‌ها سایر مراقبت‌ها و استفاده از كلاه، دستكش نیز لازم است.
ضد آفتاب‌های فیزیكی
استفاده صحیح از ضد آفتاب‌های فیزیكی باعث می‌شود پوست در برابر نور آفتاب برنزه نشود و دچار آفتاب‌سوختگی نگردد. این تركیبات حاوی مواد غیر محلولی هستند كه بر روی پوست گسترانیده شده و باعث می‌شود، اشعه‌های نور خورشید قبل از آنكه به پوست برسند، متفرق شده و یا بازتاب یابند. اسامی موادی كه در این نوع ضد آفتاب‌ها استفاده می‌شود به شرح زیر است: اكسید روی،اكسید زیركونیوم، اكسید منیزیم، بیكا، تاكت، كائولین، دی‌اكسید تیتانیوم، اكسید آهن و... در صورتی كه ضد آفتاب‌های فیزیكی به مقدار لازم استفاده شوند و به مدت كافی روی پوست بمانند می‌توانند هر دو اشعه WB و UVA را مهار كنند.
مزیت دیگر این ضد آفتاب‌ها این است كه چون با پوست واكنش شیمیایی انجام نمی‌دهند، ریسك بروز واكنش‌های حساسیتی كمتر بوده و برای پوست‌های حساس به ویژه اطفال مناسب‌تر هستند. به دلایلی ممكن است ضد آفتاب‌های فیزیكی چندان مطلوب واقع نگردند. مثلا به دلیل لایه ماتی كه روی پوست ایجاد می‌كنند، مانع تعریق پوست شده و پوست را گرم كنند. در نتیجه پوست دچار حالت عرق شده و از طرفی رنگ مات آنها ممكن است از نظر زیبایی مطلوب نباشد. همچنین این تركیبات با آب شسته نمی‌شوند و نیز ممكن است در برابر نور خورشید شل شوند و اثر محافظتی آنها كاهش یابد.
ضد آفتاب‌های شیمیایی
ضد آفتاب‌های شیمیایی حاوی مواد محلول و آب یا چربی هستند و با جذب انرژی برخی فوتون‌ها باعث محافظت شیمیایی در برابر نور آفتاب می‌شوند. این مواد لایه‌ای نامرئی روی سطح پوست می‌گسترانند. در نتیجه دیده نمی‌شوند. بنابراین از نظر ظاهر نسبت به ضد آفتاب‌های فیزیكی بیشتر مورد پسند قرار می‌گیرند. ضد آفتاب‌های شیمیایی براساس موادی كه در ساخت آنها به كار رفته ممكن است جاذب امواج ماوراءبنفش B,A باشند. فیلترهای امواج B عبارتند از: بنزیلیدین كامفوریت و مشتقات آن، بنزیمیدازول‌ها، سـینامـات‌ها، پارا‌آمـنینـوبنزوئیـك اســید، پاراآمنیوبنزوئیك اسید و مشتقات سالیسیك اسید.
فیلترهای A,B
فیلترهای A,B عبارتند از: مشتقات بنزوفنون واكسی بنزوندی بنزوئیل متان و ترفتالیدن دی به رنانون سولفوریك اسید می‌باشند ضد آفتابهایی می‌توانند اثر محافظت كنندگی كافی داشته باشند كه هر دو نوع اشعه B و A را جذب كنند، اثرات جانبی روی پوست نداشته باشند و در برابر نور خورشید پایدار باشند.
